برنامه مفصل چین برای ایران و اعراب!

 بعد از میانجیگری پکن بین ایران و عربستان و سفر روز گذشته وزیر خارجه سعودی حالا چین برنامه های بلند مدت تری برای منطقه دارد.

به گزارش نواندیش، اویل پرایس در مورد برنامه بلند مدت چین به منظور تحکیم حضور خود در منطقه نوشت: پس از انعقاد قراردادهای همکاری بزرگ اخیر (از جمله در زمینه انرژی، امنیت و لجستیک) بین ایران، عراق، روسیه و چین، مجموعه دیگری از توافقات این بار بین ایران و عمان به پکن اجازه می دهد تا کنترل خود بر منطقه را بیشتر تحکیم کند. کنترل بر مسیرهای اصلی ترانزیت نفت از خاورمیانه همچنین این فرصت را به آن می دهد تا منبع عمده دیگری از تامین گاز طبیعی مایع (LNG) را به ضرر متحدان کلیدی ایالات متحده در اروپا توسعه دهد.

در هفته گذشته چهار قرارداد با تمرکز بر بخش های اقتصادی، سرمایه گذاری، تجارت آزاد و انرژی امضا شد. مهمترین معاملات بخش انرژی که علنی و رسمی شد، مربوط به مطالعه مشترک میدان نفت و گاز هنگام بود. این اولین توافق نامه عمومی در زمینه همکاری بین ایران و یک کشور همسایه در یک میدان مشترک است، البته در کتاب جدید من در مورد نظم جدید بازار جهانی نفت تحلیل شده است که ایران و عراق از نزدیک در بسیاری از میادین مشترک خود همکاری می کنند. میدان هنگام در حدود ۷۰ کیلومتری سواحل جنوبی ایران و درست در شمال عمان یعنی محل تلاقی خلیج فارس و دریای عمان قرار دارد، محلی که تقریباً در مرکز تنگه هرمز واقع شده است. این نقطه کلید ترانزیت جهانی برای حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد کل نفت جهان در هر لحظه است.

این یکی از دو دلیل کلیدی است که به ما ثابت می کند چرا این توافق برای چین، ایران و بازارهای جهانی نفت بسیار مهم است. براساس تخمینی که زده می شود چیزی معادل ۷۰۰ میلیون بشکه نفت و دو تریلیون فوت مکعب گاز که میدان هنگام وجود دارد، اما همانطور که اشاره شد موقعیت استراتژیک این میدان ارزش دو چندانی دارد. یکی از اهداف استراتژیک اصلی چین که در عمل از طریق پروژه چند نسلی «یک کمربند، یک جاده» به کار گرفته شده است، کنترل تمام مسیرهای حمل و نقل نفت و ال ان جی جهان است که از خاورمیانه خارج می شود. همچنین در کتاب جدیدم در مورد نظم جدید بازار جهانی نفت به طور عمیق تحلیل شده است. چین قبلاً از طریق قرارداد ۲۵ ساله جامع خود با ایران، کنترل زیادی بر تنگه هرمز اعمال کرد، جزئیات این قرارداد اولین بار در سپتامبر ۲۰۱۹ به طور اختصاصی توسط خود من گزارش شد. همین توافق همچنین به چین اجازه می دهد تا تنگه باب المندب را تحت کنترل داشته باشد، که از طریق آن، نفت خام از طریق دریای سرخ به سمت کانال سوئز برای رسیدن به مدیترانه و سپس به سمت غرب حمل می شود. نباید فراموش کرد که این تنگه در نزدیکی یمن است، کشوری که قبلاً به شدت تحت کنترل حوثی‌های تحت حمایت ایران بود، اما اکنون با توجه به توافق ایران و عربستان آن هم با میانجیگری پکن به نوعی تحت کنترل این کشور قرار گرفته است. اخیراً توقیف نفتکش ادونتیج سوییت (Advantage Sweet)توسط ایران نشان داد که دریای عمان نیز دیگر نمی تواند به عنوان یک مسیر امن حمل و نقل جایگزین برای نفتکش ها در نظر گرفته شود. این قرارداد جدید برای میدان نفت و گاز هنگام، تسلط چین بر تمام مسیرهای ترانزیت نفت و ال ان جی خاورمیانه را بیشتر خواهد کرد.

در این مرحله تکرار دوباره این نکته مهم است که در صورت بروز درگیری و تنش بین آمریکا و متحدانش در منطقه با چین و متحدانش شاهد تحت تاثیر قرار گرفتن مسیر حمل و نقل نفت و ال ان جی در منطقه خواهیم بود. 

پس از خروج یکجانبه ایالات متحده از «توافق هسته‌ای» با ایران در ماه مه ۲۰۱۸ و خروج‌های بعدی از افغانستان، سوریه و عراق، چین توانست این خلا را پر کند. نفوذ چین در منطقه به حدی گسترش یافته که این کشور توانست در قامت میانجی بین دو دشمن قدیمی یعنی ایران و عربستان ایفای نقش کند. پیشرفت موقت چین در این زمینه را می توان از مجموعه ای از جلسات در پکن در پایان دسامبر ۲۰۲۱ / آغاز ژانویه ۲۰۲۲ بین مقامات ارشد دولت چین و وزرای امور خارجه عربستان سعودی، کویت، عمان، بحرین و ... مشاهده کرد. در این نشست‌ها، موضوعات اصلی گفتگو، امضای قرارداد آزاد تجاری چین و شورای همکاری خلیج فارس و ایجاد یک همکاری استراتژیک عمیق‌تر در منطقه‌ای بود که به نظر آمریکا تسلط اش بر آن را از دست می دهد. علاوه بر این، اعلامیه بسیار علنی عربستان سعودی در آوریل امسال مبنی بر اینکه کابینه این کشور طرحی را برای پیوستن به سازمان همکاری شانگهای (SCO) تصویب کرده است، مطمئن‌ترین علامتی است که نشان می‌دهد هرگونه تلاش ایالات متحده برای دور نگه داشتن این کشور از چین و روسیه احتمالا بیهوده باشد.

در شرایطی که روابط ایران و عمان علی رغم میل آمریکا حتی نزدیک تر از قبل هم شده است، چین می‌تواند با اجرای طرح هایی از ظرفیت گازی مشترک ایران و عمان نهایت بهره را ببرد. توسعه ظرفیت مشترک ایران و عمان به دو دلیل از اهمیت بالایی برخوردار است. اولاً، ال‌ان‌جی اصلی‌ترین بخش انرژی اضطراری جدید متحدان کلیدی ایالات متحده در اروپا است، ما پس از مله روسیه به اوکراین شاهد بودیم که آلمان تا چه حد برای یافتن منابع گازی جایگزین روسیه تلاش می کرد. در آن زمان با توجه به انفعال آمریکا شکی وجود نداشت که اتحادیه اروپا هیچ اقدام قابل توجهی برای مجازات روسیه به منظور تهاجم به خاک اوکراین انجام نخواهد داد. در واقع، همین ترس اتحادیه اروپا در از دست دادن ذخایر ارزان و فراوان گاز و نفت روسیه بود که به این کشور اجازه داد در سال ۲۰۱۴ تمام منطقه کریمه اوکراین را بدون هیچ پیامد عملی به خاک خود ضمیمه کند.

دومین دلیل کلیدی که به ما می گوید چرا ایجاد ظرفیت بزرگ ال ان جی در ایران توسط چین بسیار مهم است این است که به چین اهرم فشار بیشتری می دهد تا بدین شکل بزرگترین صادرکننده گاز جهان یعنی قطر را برای زمان بحران بین خود و ایالات متحده محکم در کنار خویش نگه دارد. این اهرم فشار در حقیقت از این واقعیت حاصل می شود که ال ان جی ایران نه تنها از میدان گازی غول پیکر پارس شمالی، بلکه از میدان گازی بزرگ پارس جنوبی هم به دست می آید. این میدان به عنوان یکی از بزرگترین مخازن گازی جهان با کشور همسایه قطر مشترک است. پارس جنوبی با فاصله زیاد منبع اصلی درآمد قطر است و نحوه تولید گاز ایران از این میدان پیامد مستقیمی بر خروجی و طول عمر گاز از سمت قطر از مخزن مشترک دارد. علاوه بر این، چین با تأیید تسلط خود بر قطر، چه قبل و چه در طول تهاجم روسیه به اوکراین، یک سری قراردادهای بلندمدت با این کشور برای عرضه انبوه گاز طبیعی مایع منعقد کرد.

پس جای تعجب نیست که ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران در هفته گذشته اعلام کرد که روابط ایران و عمان از مرحله "تجاری" به مرحله "سرمایه گذاری" ارتقا یافته است. رئیس‌جمهور ایران در این باره افزود: بخش‌های انرژی، صنعت، تجارت، ارتباطات، امور دفاعی و امنیتی، خطوط جاده‌ای و ریلی، حمل‌ونقل دریایی و ترانزیت و مبادلات مالی و پولی، همه حوزه‌های کلیدی قرارداد ۲۵ ساله چین با ایران است. در کنار این موارد بخش‌های مهم برنامه «یک کمربند، یک جاده» همگی زمینه‌هایی هستند که دو کشور در آن همکاری‌های خود را گسترش خواهند داد.

آریا سعادتمند