چرا اعلام شد مخالفان طالبان حق فعالیت در ایران را ندارند؟

روزنامه توسعه ایرانی نوشت: تلویزیون افغانستان که تحت هدایت طالبان فعالیت می‌کند در گزارشی اعلام کرد که معاون سفارت ایران در کابل از منع فعالیت سیاسی مخالفان طالبان در ایران خبر داده است. این رسانه گزارش داد که سید حسن مرتضوی در ملاقات با مولوی عبدالکبیر، معاون سیاسی نخست‌وزیر طالیان گفته است که «ایران به هیچ‌کس اجازه فعالیت سیاسی علیه امارت اسلامی را نمی‌دهد.» در ایران وزارت امور خارجه تاکنون نسبت به این خبر موضع مشخصی نگرفته است.

خبرگزاری ایرنا نیز درباره این دیدار گزارش داد که مرتضوی گفته است که «تهران تلاش‌های خود را برای تکمیل تعاملات منطقه‌ای با کابل بیش از پیش افزایش داده و در این زمینه اقدامات خوبی صورت پذیرفته است.» بنابراین گزارش، وی تاکید کرده است که «جمهوری اسلامی ایران فضایی برای حرکت علیه هیچ حکومت و کشور همسایه‌ای نیست و در مورد افغانستان نیز مجوزی برای فعالیت علیه این کشور وجود ندارد.»

بسیاری از رسانه‌های جهان سردار سید حسن مرتضوی را با عنوان بنیانگذار لشکر فاطمیون و از فرماندهان پیشین سپاه قدس معرفی کرده‌اند.

داعش خراسان یا مخالفان طالبان؟

چهاردهم فروردین خبرگزاری ایلنا گزارش داد که به همت سربازان گمنام امام زمان (عج) در معاونت اطلاعات سپاه علی بن ابیطالب علیه السلام استان قم، دو نفر از تروریست‌های وابسته به گروه تکفیری داعش خراسان که قصد ورود به حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) را داشتند، دستگیر شدند.

هجدهم فروردین هم سعید منتظرالمهدی، سخنگوی پلیس اعلام کرد که دو عضو دیگر داعش و هشت همراه آنها نیز در دو عملیات جداگانه دستگیر شدند. پلیس در توضیح این عملیات گفت که «در تیراندازی به خودروی این افراد سه نفر مورد اصابت گلوله قرار گرفته و دستگیر شدند.»

منظرالمهدی گفت که سازمان اطلاعات فرماندهی انتظامی استان البرز «عضو ارشد و سرتیم عملیات داعش» به نام «محمد ذاکر» (مشهور به رامش) و دو نفر دیگر از اعضای این گروه را ماهدشت کرج بازداشت کرده است.

خبر سخنگوی پلیس البته به سرعت در رسانه‌های نزدیک به مخالفان طالبان بازتاب داشت و آنها اعلام کردند که فرد بازداشت شده متهم به عضویت داعش در کرج از فعالان جبهه مقاومت ملی به فرماندهی احمد مسعود از مخالفان طالبان است و «هیچ گونه رابطه‌ای با داعش» ندارد.

محمدنسیم مدبر، عضو مجلس پیشین نمایندگان افغانستان نیز اعلام کرد که محمد ذاکر و دو برادرش که در بازداشت پلیس ایران هستند، پسران خیرمحمد خیرخواه، یکی از فرماندهان برجسته جبهه مقاومت ملی هستند که حدود دو سال پیش در درگیری با طالبان در بغلان کشته شد.

او گفت که هفت تن از افرادی‌ که پلیس ایران آنها را به اتهام عضویت در گروه داعش بازداشت کرده‌‌ است، اعضای خانواده او هستند و بازداشت آن‌ها را یک «سوءتفاهم بزرگ» خواند

همن ماه سال گذشته نیز برخی رسانه‌های افغان مخالف طالبان گزارش دادند که ایران قاسم عیسی محمدی از مخالفان سرشناس طالبان را در فرودگاه مشهد ممنوع‌الخروج کرده است.

ایران و طالبان از چالش تا روابط حسنه

حدود دو سال و نیم از حاکمیت طالبان بر افغانستان می‌گذرد و روابط پرفراز و نشیب ایران با این گروه در حال تبدیل شدن به همکاری و حمایت است.

از ابتدای تسلط طالبان بر افغانستان مساله حقابه هیرمند مساله‌ای لاینحل باقی مانده و به نظر می‌رسد ایران در حال چشم‌پوشی از حق خود است. اختلاف ایران و افغانستان بر سر حقابه رود هیرمند بیش از ۱۵۰ سال عمر دارد. این اختلافات در دوره اشرف غنی و حکومت پیشین این کشور هم وجود داشت و هر بار تقاضای تهران با بی‌اعتنایی مقامات افغانستان و پشت گوش انداختن آنها رو به رو می‌شد. با رسیدن طالبان به کابل، این روند ادامه پیدا کرد. با وجود اینکه تهران پیش از کشورهای دیگر دست دوستی خود را به سمت این گروه دراز کرد، اما این سیاست نتوانست نظر طالبان را در مورد هیرمند عوض کند. کار به جایی رسید که ابراهیم رئیسی با لحنی تهدید آمیز خواستار پرداخت حقابه به ایران بود. با این حال سیاست طالبان کم و بیش بر اساس بی اعتنایی به سخن مسئولان ایرانی پیش رفت. آمار و ارقام می‌گویند امسال کمتر از ۱.۸ درصد از میزان کل حقابه‌ای که باید به ایران داده می‌شد، وصول شده است. مولوی عبدالکبیر مقام طالبان اخیرا اعلام کرده بود که تهران و کابل به توافق دست پیدا کرده‌اند و بر اساس آن مساله حقابه حل و فصل شده است. اما به نظر می‌رسد که منظور از این توافق این است که طالبان به مقامات ایرانی اعلام کرده‌اند که افغانستان خود در معرض خشکسالی قرار گرفته و عملا آبی برای سرریز شدن به سمت سیستان وجود ندارد.

مساله درگیری‌های مرزی نیز یکی از مهمترین چالش‌های ایران و طالبان است. خرداد ماه سال گذشته  نیروهای طالبان و مرزبانان ایرانی در امتداد مرز افغانستان و ایران میان ولایت نیمروز افغانستان و استان سیستان و بلوچستان ایران درگیر شدند. درگیری حدود شش ساعت به طول انجامید و سطح تبادل آتش سنگین بود. هر دو طرف درگیری اعلام کردند که طرف مقابل دست به تفنگ برده و تنش را آغاز کرده است. طرفین هیأتی را برای بررسی موضوع به منطقه اعزام کردند، محل وقوع تنش پاسگاه مرزی سوسولی هیرمند اعلام شد. احمد مسعود رهبر جبهه مقاومت ملی افغانستان با انتشار مصرعی مولوی «نگفتمت مرو آنجا که آشنات منم» تلویحا سیاست‌های ایران در قبال طالبان را مسئول این اتفاق دانست. این اتفاق دو کشته برای ایران و یک کشته برای طالبان همراه داشت. قاسم رضایی جانشین فرمانده کل انتظامی که در آن زمان به منطقه سفر کرده بود گفت در مرز مشترک ایران و افغانستان چند باری است که از طرف حاکمان افغانستان اشتباهی رخ می‌دهد، طوری که تیراندازی بی‌جایی از سوی کشور همسایه اتفاق افتاد و اقدام متقابل انجام شد.

پس از فروکش کردن این اختلافات، به نظر می‌رسد ایران و طالبان می‌خواهند تا رویه خود را تغییر دهند. در توافقی اعلام نشده ایران تصمیم گرفته تا مخالفان طالبان در تهران را در تنگنا قرار دهد و از سویی دیگر طالبان نیز به یکی از اصلی‌ترین و معدود کشورهای حامی تهران پس از حملات موشکی به اسرائیل تبدیل شده است. عبدالقهار بلخی، سخنگوی وزارت امور خارجه طالبان در واکنش به حملات موشکی و پهپاد سپاه پاسداران ایران به خاک اسرائیل نوشت: «رژیم صهیونیستی در ادامه جنایات خود کنسولگری سفارت جمهوری اسلامی ایران در دمشق پایتخت سوریه را به خلاف تمامی موازین دیپلماتیک و قوانین بین‌المللی هدف قرار داده بود.»

او تاکید کرد که «اقدامات نظامی جمهوری اسلامی ایران علیه اسراییل دفاع مشروع بوده است.»

سیاستی بدون محاسبه هزینه و فایده

تهران بار دیگر نشان داده در عرصه سیاست خارجی نگاه درازمدتی به مساله همسایگان شرقی خود ندارد. همکاری‌های امنیتی سایه بر سایر موضوعات انداخته و بدون مشخص شدن چگونگی حل اختلافات پایه‌ای بر سر موضوعاتی چون مرز، آب و مهاجران غیرقانونی، در جهت تثبیت حاکمیت طالبان بر افغانستان گام برداشته است.

گذشت زمان نشان می‌دهد که فاصله گرفتن با معارضان افغان که از قضا ریشه‌ای عمیق با فرهنگ ایرانی دارند و نزدیک شدن به حاکمان طالبان به منظور حمایت‌های مقطعی آیا برای مرزنشینان و مردم سیستان و بلوچستان که با معضل کم آبی دست و پنجه نرم می‌کنند، عایدی خواهد داشت؟ 

طهمورث حسینی