دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده دست از سر ارثيه‌هاي باراك اوباما، رييس‌جمهور پيشين ايالات متحده برنمي‌دارد. در ذهن ساكن جديد كاخ سفيد هرآنچه دستاورد اوباماي دموكرات است از بيمه خدمات درماني به عنوان ارثيه‌اي داخلي تا توافق آب و هوايي پاريس و توافق هسته‌اي با ايران به عنوان دستاوردهايي در حوزه سياست خارجي، بايد در كمترين زمان ممكن از بين بروند.
منطقي كه به گفته برخي تحليلگران انتظار مي‌رفت در رفتار و كردار ترامپ جلوه پيدا كند هر روز از آقاي رييس‌جمهور دور و دورتر مي‌شود. ترامپ از توافق آب و هوايي پاريس با گفتن يك جمله خارج شد اما «كلمه رمزي» براي خروج از دايره توافق هسته‌اي با ايران وجود ندارد لذا رييس‌جمهور امريكا ساختار اداري سنتي در دولت را برهم زده است تا شايد بتواند شبي با آرامش ناشي از برهم زدن دستاورد تاريخي اوباما در حوزه سياست خارجي خواب آرامي را تجربه كند.
تيمي از معتمدان به جاي تيلرسون
رسانه امريكايي نيويورك تايمز، روز ١٨ جولاي و تنها چندساعت پس از آنكه ترامپ به ارسال نامه تاييد پايبندي ايران به توافق هسته‌اي چراغ سبز نشان داد در گزارشي از پشت‌پرده رايزني‌ها در داخل كاخ سفيد براي باقي ماندن امريكا در توافق هسته‌اي نوشت كه رييس‌جمهور امريكا حاضر به باقي ماندن كشورش در برجام نبوده و تنها با اين پيش شرط كه تا ٩٠ روز ديگر بايد نتيجه بازنگري سياست‌هاي كلان امريكا در قبال ايران مشخص شده و راهي براي مقابله با تهران پيدا شود، اعلام پايبندي تهران به توافق از سوي امريكا را پذيرفته است.
روز گذشته اما فارن پاليسي جزييات بيشتري از آنچه رييس‌جمهور امريكا براي مقابله با ايران در سطح كلان و برخورد با برجام در سطح جزيي‌تر در سر دارد، منتشر كرد. به گزارش اين رسانه امريكايي، ترامپ پس از چند زنجيره گفت‌وگو با ركس تيلرسون وزير خارجه دولتش، تيمي از معتمدانش تشكيل داده و آنها را مسوول بررسي راهكارهايي كرده كه در سايه آنها بتواند در ضرب‌الاجل ٩٠ روزه بعدي عدم پايبندي ايران به برجام را اعلام كند.
به نظر مي‌رسد كه كار اين تيم از معتمدان ترامپ به پايان رساندن رسالتي است كه ترامپ ابتدا به تيلرسون و وزارتخانه متبوع وي سپرده بود اما آنها از عهده آن برنيامدند: پيدا كردن راهي براي اعلام رسمي اين نكته كه تهران به متن توافق هسته‌اي با ١+٥ پايبند نبوده است.
يك منبع آگاه و نزديك به كاخ سفيد در اين مورد به فارن پاليسي گفت: رييس‌جمهور به برخي از كارمندان كاخ سفيد اين مسووليت را داده تا همه‌چيز را براي اعلام اينكه ايران به توافق هسته‌اي پايبند نيست، مهيا كنند. ٩٠ روز ديگر فرصت زماني است كه ترامپ مي‌تواند با اعلام چنين مساله‌اي عملا امريكا را از برجام خارج كند. اين مسووليت پيش از اين برعهده تيلرسون و وزارت امور خارجه بود.
به نظر مي‌رسد كه كليددار كاخ سفيد از نحوه مديريت مسائل مربوط به ايران توسط وزارت امور خارجه خرسند نيست و به همين دليل سكان را به تيم ديگري كه در كاخ فعال هستند واگذار كرده است. به گفته اين منبع روز سه‌شنبه هفته گذشته بود كه ترامپ به تيم معتمد تازه تشكيل شده خود در كاخ سفيد اعلام كرد كه ديگر نمي‌خواهم ٩٠ روز ديگر هم شاهد تمديد توقف اجراي تحريم‌هاي هسته‌اي ايران و همچنين تاييد پايبندي تهران به برجام باشم. اين تيم يك مسووليت دارد و آنهم اين است كه ٩٠ روز ديگر، مداركي را بر روي ميز قرار دهد كه دستان رييس‌جمهور امريكا را براي خروج از برجام باز نگاه دارد.
برخي از منابعي كه فارن پاليسي با آنها در اين مورد سخن گفته تاكيد دارند كه پروسه جديد درباره ايران حول محور وزارت امور خارجه خواهد بود و البته رييس‌جمهور هم پس از هشدارهاي متعدد به وزارت خارجه در مورد لزوم خارج شدن از برجام اكنون از تيلرسون براي اطاعت امر از خود در اين حوزه نااميد شده است.
هر سه منابعي كه اين رسانه امريكايي مي‌گويد با آنها گفت‌وگو كرده تاكيد داشته‌اند كه ترامپ به شكل مشخص از تيلرسون در بزنگاه‌هاي زماني قبلي يعني ١٨ آوريل و ١٧ جولاي خواسته بود كه بستر را براي اعلام عدم پايبندي ايران به برجام فراهم كند كه تيلرسون يا سهوا يا عمدا از عهده اين امر برنيامده است. اكنون به نظر مي‌رسد كه ترامپ همه عزم خود را جزم كرده است تا اتفاقي كه در دو بزنگاه گذشته بر سر امريكا در برجام آمد ٩٠ روز ديگر رنگ تكرار را به خود نبيند.
ناتواني تيلرسون در اقناع ترامپ؟
درحالي كه خبر فارن پاليسي در فضاي رسانه‌اي و برخي محافل ديپلماتيك در ٢٤ ساعت گذشته سر و صداي بسياري به راه انداخته است، هر سه منبع اين اخبار به اين رسانه امريكايي گفته‌اند كه هنوز براي بيان اينكه آيا اين تيم از معتمدان ترامپ موفق خواهند شد يا خير، بسيار زود است.
به گفته اين منابع تنها چيزي كه فعلا مشخص است اين است كه تيم معتمدان ترامپ در كاخ سفيد، مسووليت جدي و جديدي بر عهده دارند و قراراست هيچ گونه جزيياتي از برنامه‌هاي اين تيم در رسانه‌ها منتشر نشود تا زماني كه آنها براي نخستين‌بار در اواخر هفته آتي با هم ديداري رسمي پيرامون ايران و توافق هسته‌اي داشته باشند.
پرونده ايران و توافق هسته‌اي يكي از مواردي است كه ترامپ در روزهاي رقابت‌هاي انتخاباتي مانور بسياري روي آن داده بود و البته تمام اين مانورها يك خط واحد داشت: توافق هسته‌اي كه بدترين توافق موجود است را از ميان برداشته و بر ايران سخت خواهم گرفت. اين دشمن شماره يك پنداري ايران در روزهاي پس از حضور ترامپ در كاخ سفيد از سوي متحدان منطقه‌اي امريكا مانند عربستان و اسراييل قوت بيشتري پيدا كرد و در نتيجه ترامپ اكنون به هرقيمتي به دنبال رويارويي با تهران است.
به گزارش فارن پاليسي در جلسه‌اي كه روز دوشنبه هفته گذشته برابر با ١٧ جولاي در كاخ سفيد برگزار شد چهره‌هاي تندرويي مانند استيو بنون كه استراتژيست دولت ترامپ به حساب مي‌آيد و سباستين گوركا كه معاون رييس‌جمهور است چندين بار و با لحن‌هاي بسيار تند از تيلرسون خواسته بودند تا منافع باقي ماندن امريكا در برجام و اعلام پايبندي تهران به توافق هسته‌اي را اعلام كند.
برخي منابع مي‌گويند كه ركس تيلرسون نتوانسته پاسخ قانع‌كننده‌اي به اين دو نفر بدهد و همين مساله منجر به اين شده كه كاخ سفيد بر لزوم خروج امريكا از توافق هسته‌اي اصرار بورزد. (تيلرسون كه سابقه فعاليت در حوزه ديپلماسي را ندارد از حيث آشنايي به مسائل سياست خارجي با چهره‌اي مانند جان كري كه در سال‌هاي حضور در مجلس سنا، در كميته روابط خارجي پست‌هاي كليدي و رهبري را برعهده داشت متفاوت است و با توجه به ماهيت پيچيده برجام و مكانيزم‌هاي چندبعدي در اين تفاهم چندان دور از ذهن نيست كه فردي كه در جريان به نتيجه رسيدن رايزني‌هاي هسته‌اي نبوده نتواند دفاع تمام قدي از آن انجام دهد.)
درحالي كه تشكيل تيمي از معتمدان ترامپ براي رسيدگي به توافق هسته‌اي نشان از بي‌اعتمادي كاخ سفيد به وزارت خارجه دارد اما يكي از مشاوران تيلرسون با رد اين خبر كه وزير خارجه نتوانسته درخواست‌هاي رييس‌جمهور در مورد ايران را اجابت كند مي‌گويد: اين داستان با محتواي گفت‌وگوهايي كه ميان تيلرسون و ترامپ رد و بدل شده همخواني ندارد. البته كه در آن جلسه روز دوشنبه براي اعلام پايبندي ايران به توافق هسته‌اي مسائلي مطرح شده كه همه حاضران در اتاق با آن موفق نبوده‌اند اما به نظر مي‌رسد كه رييس‌جمهور از صراحت و با شفافيت صحبت كردن تيلرسون استقبال كرده است.
تندروها هم عقب نشستند
اين نخستين‌بار نيست كه ترامپ و تيلرسون با هم در حوزه مسائلي كه در دايره كاري وزير خارجه است به اختلاف برخورد مي‌كنند اما منابع نزديك به كاخ سفيد مي‌گويند كه ترامپ در نيت نهايي براي خروج از توافق هسته‌اي بسيار جدي است و با توجه به شكست‌هاي تيلرسون در اين مسير، اكنون تيمي از معتمدان ترامپ در كاخ سفيد بازي در زمين مدنظر ترامپ را ادامه خواهند دارد. برخي ديگر از منابع هم مي‌گويند كه رابطه ميان وزير امور خارجه و رييس‌جمهور به مرز خطرناكي رسيده و ترامپ ديگر به تيلرسون اعتماد ندارد.
درحالي كه تيلرسون به نماد مخالفت با ايده‌هاي ترامپ براي لزوم خروج از برجام در رسانه‌هاي امريكايي بدل شده است اما گزارش‌هاي پيشين همين رسانه‌ها گوياي اين است كه نه تنها وزير خارجه بلكه چهره‌اي مانند جيمز متيس، وزير دفاع، مك مستر مشاور امنيت ملي و همچنين جوزف دانفورد، رييس ستاد مشترك نيز با تيلرسون در اين مورد هم عقيده هستند.
بدين‌ترتيب به نظر مي‌رسد كه سرشاخه‌هاي تيم امنيت ملي امريكا نيز نتوانسته‌اند ترامپ را در رسيدن به نقطه‌اي كه به راحتي با مقصر جلوه دادن ايران از توافق هسته‌اي خارج شود، برسانند. تيلرسون در دو بزنگاه زماني به خصوص در آخرين مورد آن در ١٧ جولاي به صراحت به رييس‌جمهور امريكا مي‌گويد كه تنها چندساعت فرصت داريم و شما تنها با يك گزينه روبه‌رو هستيد: پايبندي ايران به برجام را تاييد كنيد.
برخي از منابع امريكايي مي‌گويند كه ترامپ به احتمال بسيار قوي در ضرب‌الاجل زماني ٩٠ روزه بعدي هم پايبندي ايران را تاييد خواهد كرد اما به‌شدت از اينكه دستانش بسته است و تنها يك گزينه روي ميز دارد و آن هم تاييد پايبندي تهران است خشمگين است.
با وجود آنكه هنوز ليست نهايي افراد حاضر در تيم معتمدان ترامپ افشا نشده است اما برخي از چهره‌هايي مانند درك هاروي كه مشاور ترامپ در حوزه خاورميانه است، جوئل ريبورن كه مسووليت پرونده‌هاي عراق، ايران، لبنان و سوريه را در كاخ سفيد بر عهده دارد به اضافه بنون و گوركا نام مي‌برند. حضور اين دو مورد آخر در تيم مدنظر ترامپ مي‌تواند بر تصميم‌گيري‌هاي تند در مورد ايران بيفزايد.
در حالي كه اكثر معاون‌ها و مشاورهاي ترامپ در مورد پايبندي ايران به توافق هسته‌اي بدون هيچ گونه شك و ترديدي صحبت مي‌كنند اما مايك پمپئو كه رياست سازمان سيا را بر عهده دارد در آنسوي ميدان ايستاده و خواهان رويكردهاي بسيار تندتر در مواجهه با تهران است.
در حلقه افراد نزديك به ترامپ در كاخ سفيد نيز پمپئو يكي از چهره‌هايي است كه مخالفت اعلام پايبندي تهران به توافق بوده و تاكيد دارد كه بايد از برجام خارج شد. فارن پاليسي در بخش‌هاي پاياني گزارش خود در اين مورد مي‌نويسد: به حاشيه راندن وزارت امور خارجه همواره كابوس كاركنان اين وزارتخانه از زمان پيروزي ترامپ در انتخابات بود.
زماني كه ترامپ كلكسيوني از مخالفان با برجام و ايران را در حلقه پيراموني خود گماشت نيز اين گمانه‌زني‌ها قوت بيشتري گرفت. يك مقام ارشد وزارت امور خارجه امريكا در اين مورد به فارن پاليسي مي‌گويد: تيلرسون تلاش مي‌كند مقابل تندروها بايستند و توافق هسته‌اي را نجات دهد اما هيچ كس نمي‌داند كه تا چه زماني در اين زمينه دوام خواهد آورد.
سارا معصومي
- 15
- 1
