هشتم مرداد ممکن است موعد ملاقاتي باشد که فعلا به «شايد وقتي ديگر» موکول شده است؛ ملاقات احتمالي محمدجواد ظريف و مايک پمپئو، وزير امور خارجه آمريكا. اگرچه احتمال انجام اين ملاقات را بايد ۵۰-۵۰ توصيف کرد اما نبايد از نظر دور داشت که فشار براي انجام چنين ملاقاتي کم نيست. هفته آينده وزراي خارجه ايران و آمريكا حضوري هم‌زمان در سنگاپور دارند. محمدجواد ظريف در اين شبه‌جزيره حضور مي‌يابد تا يک توافق همکاري با جنوب شرق آسيا را امضا کند. يکشنبه حسن روحاني با نامه‌اي پيوستن ايران به اجلاس آسهآن را ابلاغ کرد.
پيوستن با اصرار مجدد مجلس
نيم قرن از عمر «آسهآن» يا همان اتحاديه کشورهاي جنوب شرق آسيا مي‌گذرد؛ اتحادي براي مواجهه با گسترش کمونيسم که حالا سياست‌هاي اين اتحاديه به سمت همکاري‌هاي اقتصادي رفته، آن‌چنان که حتي رژيم کمونيست ويتنام نيز عضو اين اتحاد شده است. لايحه پيوستن ايران به پيمان مودت و همکاري در جنوب‌شرقي آسيا موسوم به «آسهآن» پس از ايراد شوراي نگهبان و اصرار مجدد مجلس به‌منظور تعيين تکليف نهايي به مجمع تشخيص مصلحت نظام ارجاع شده بود که در نهايت در جلسه ۱۶ تير مجمع، مصوبه مجلس شوراي اسلامي تأييد شد.
در متن ابلاغيه رئيس‌جمهوري به وزارت امور خارجه، آمده است: «در اجراي اصل ۱۲۳ قانون‌اساسي جمهوري اسلامي ايران، «قانون الحاق دولت جمهوري اسلامي ايران به پيمان مودت و همکاري در جنوب‌شرقي آسيا» که در جلسه علني روز سه‌شنبه ۲۲ خردادماه ۹۷ مجلس شوراي اسلامي تصويب و در تاريخ ۱۶/۰۴/۱۳۹۷ از سوي مجمع تشخيص مصلحت نظام موافق با مصلحت نظام تشخيص داده شد و طي نامه شماره ۲۳۳/۳۲۰۶۳ مورخ ۲۵/۰۴/۱۳۹۷ مجلس شوراي اسلامي واصل‌شده، جهت اجرا ابلاغ مي‌شود».
هم‌زمان سفير آکروديته سنگاپور در ايران گفت تهران و سازمان آسهآن قرار است يک تفاهم‌نامه همکاري با يکديگر امضا کنند. به گزارش شبکه بلومبرگ، اونگ کنگ‌يانگ، سفير آکروديته سنگاپور در ايران گفت محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه ايران قرار است در نشست اتحاديه کشورهاي جنوب‌شرقي آسيا که از سي‌ام جولای در سنگاپور آغاز خواهد شد، يک تفاهم‌نامه همکاري با اين سازمان امضا کند. سفير سنگاپور که پيش‌ازاين مديرکل آسهآن بوده است، تأکيد کرد: کشورهاي عضو اين سازمان از هرکسي بخواهد پيمان همکاري امضا کند، استقبال خواهد کرد.
پنجاه‌ويکمين سال
آسهآن به عنوان يک سازمان بين‌المللي سياسي، اقتصادي و فرهنگي واقع در آسياي جنوب‌شرقي هشتم آگوست ۱۹۶۷ توسط تايلند، اندونزي، مالزي، سنگاپور و فيليپين براي همبستگي عليه گسترش کمونيست‌ها در ويتنام و شورش‌هاي درون مرزهاي خود اين کشورها تأسيس شد. پس از نشست بالي در سال ۱۹۷۶ اين سازمان بيشتر به سياست همکاري اقتصادي روي آورده است و ساير کشورها (ازجمله خود رژيم کمونيست در ويتنام) عضو آن شده‌اند. اعضاي کنوني اين سازمان شامل اندونزي، مالزي، فيليپين، سنگاپور، تايلند، برونئي، ويتنام، لائوس، ميانمار و کامبوج است.
در نشست آتي این سازمان در هفته آينده، ايران نيز عضو اين سازمان مي‌شود. اتحاديه کشورهاي جنوب شرق آسيا متشکل از ۱۰ کشور اندونزي، مالزي، ويتنام، سنگاپور، تايلند، لائوس، کامبوج، فيليپين، برونئي و ميانمار است که توليد ناخالص داخلي آنها در مجموع به حدود دو تريليون و ۴۰۰ ميليارد دلار مي‌رسد. انتظار مي‌رود سران کشورهاي استراليا، هند، ژاپن، نيوزيلند، روسيه، کره‌جنوبي و آمريكا نيز در سيزدهمين «نشست شرق آسيا» در ماه نوامبر شرکت کنند. لي هسين لونگ، نخست وزير سنگاپور و ميزبان نشست امسال آسهآن ماه پيش گفت ترامپ دعوت او را براي شرکت در اين نشست پذيرفته است.
منتظر نشست دوجانبه با ظريف
تسنيم به نقل از بلومبرگ گزارش داده وزیر خارجه ایران در نشست آتي که با حضور مايک پمپئو، وزير خارجه آمريكا و مقامات کره‌شمالي برگزار می‌شود، حضور خواهد داشت. اونگ کينگ يونگ، سفير غيرمستقر سنگاپور در ايران در مصاحبه‌اي اعلام کرد که محمدجواد ظريف، وزيرخارجه کشورمان در اجلاس وزراي خارجه جنوب شرق آسيا که ۳۰ جولاي در سنگاپور برگزار خواهد شد، اين توافق را امضا خواهد کرد.
اونگ که دبيرکل سابق آسهآن به‌شمار مي‌رود، در ادامه گفت: آسهآن از هر کشوري که خواستار امضاي توافق حسن تفاهم و همکاري باشد، استقبال مي‌کند. نشست آسهآن دو ماه بعد از آن برگزار مي‌شود که دولت ترامپ از توافق هسته‌اي با ايران خارج شد و قصد مسدودکردن فروش نفت ايران را دارد. آمريكا همچنين قصد دارد کره‌شمالي را براي برچيدن برنامه هسته‌اي‌اش متقاعد کند. اونگ اعلام کرد که از امکان نشست ميان ظريف و پمپئو اطلاعي ندارد: «من فقط در انتظار نشست دوجانبه با او (ظريف) هستم».
اين نشست از آنجايي بيشتر توجه‌ها را به اين سمت جلب کرده که ملاقات ترامپ و رهبر کره‌شمالي نيز در سنگاپور انجام شد. سرزميني بي‌طرف که توافقي نه‌چندان دلچسب بين دو رهبر در آن رقم خورد. همان مذاکره و توافق چندبندي موجب شد تا ايالات متحده به فشارها بر اينکه ايران بهتر است با ترامپ پاي ميز مذاکره بيايد، بيفزايد. اگرچه توافق آمريكا و کره‌شمالي آن‌چنان بي‌قوام بود که اندکي بعدتر آمريكايي‌ها از لغونشدن تحريم‌ها و تأکيد بر خلع سلاح هسته‌اي کره‌شمالي سخن گفتند؛ با اين حال گروهي در داخل با همين توافق نه‌چندان دلچسب، تلاش کردند زمان را براي مذاکره دو کشور مناسب توصيف کنند. با اين حال سخن مقامات عالي کشور مبني بر قابل‌اعتمادنبودن آمريكا و بيهوده‌بودن مذاکره با اين کشور در تمام مناسبت‌هاي اخير تکرار شده است. مواضعي که حتما کار را براي تيم مذاکره‌کننده ايراني سخت مي‌کند.
يک حضور هم‌زمان
اکنون آمريكا از برجام خارج شده و تنها چند روز قبل از اولين موعد تحريم‌هاي آمريكا قرار است وزراي خارجه دو کشور در يک نشست حضور پيدا کنند. حضور هم‌زماني که پيش‌تر بين دو وزير رخ نداده است. اگرچه آنها در موعد مجمع عمومي سازمان ملل در شهريور گذشته در نيويورک حضور داشتند اما آنجا نيز ملاقاتي ترتيب نيافت. اخيرا گفته شده در آن نشست ترامپ در تلاش بود تا با روحاني تماس و ملاقات داشته باشد. ملاقاتي که انجام نشد و دليلش نيز سخنراني ضدايراني و تند ترامپ در مجمع عمومي بود.
با اين حال هميشه منابع ديپلماتيک مي‌گويند که در حالت قطع رابطه نيز ايران و آمريكا کانال‌هاي ارتباطي خود را دارند؛ گاه از طريق ميانجي‌ها و گاه از طريق ديپلمات‌هايي نه‌چندان معروف. اين بار اما در اجلاس آسهآن مشخص نيست که آيا جواد ظريف با همتاي آمريكايي خود ملاقات خواهد کرد يا اينکه اتفاقي گذرا آن دو را سر راه هم قرار خواهد داد؟ آن‌گونه که در حاشيه يکي از مجامع عمومي سازمان ملل، ظريف در مسيري قرار گرفت که منتهي به دست‌دادن با باراک اوباما شد. دست‌دادني که البته خيلي‌ها دوست داشتند حاشيه‌هاي زيادي براي آن ايجاد کنند اما توضيح ظريف مبتني بر شلوغي سالن هنگام برگزاري مجمع و آداب ديپلماتيک بود.
ملاقات‌هاي ديگر گره‌گشا
فارغ از اين ملاقات احتمالي، پيوستن به سازمان همکاري‌هاي اقتصادي جنوب شرق آسيا در شرايطي که احتمال تحريم از سوي آمريكا جدي است مي‌تواند يک روزنه گره‌گشا باشد. از يک سو بلوک حاضر در اين سازمان مثل کشورهاي اندونزي، مالزي، ويتنام، سنگاپور، تايلند، لائوس، کامبوج، فيليپين، برونئي و ميانمار مي‌توانند بازار مناسبي براي کالاي ايراني و تجارت باشند همچنين هرکدام مي‌توانند پتانسيل کانال بانکي يا بيمه‌اي براي ايران باشند؛ آن‌هم در شرايطي که با آغاز تحريم‌ها توسط آمريكا مي‌تواند انتقال پول، بيمه و فروش نفت به مسئله‌اي حاد براي ايران تبديل شود. حضور سران کشورهاي استراليا، هند، ژاپن، نيوزيلند، روسيه و کره‌جنوبي در اين اجلاس نيز فرصت مناسبي براي بخش ديپلماسي اقتصادي است تا بار ديگر مذاکره بر سر همکاري‌هاي تجاري با اين کشور را اولويت دهند. استمرار فروش نفت به هند و کره‌جنوبي همچنين همکاري با ژاپن در شرايطي که تيم آمريكايي در تلاش است تا آنها را از اين کار منصرف کند، به نوبه خود مي‌تواند برد دستگاه ديپلماسي باشد.
- 23
- 6
