به گزارش فرارو، روز دوشنبه، رئیس جمهور حسن روحانی، در اظهاراتی مبهم گفت حاضر است برای حل مشکلات با «هر شخصی» دیدار کند. این اظهارات به طور گسترده، به عنوان آمادگی رئیس‌جمهور ایران برای دیدار با همتای آمریکایی تفسیر شد.
روحانی در همایش «دستاورد‌های دولت در توسعه زیرساخت‌های روستایی» گفت: «معتقدم برای منافع کشور از هر ابزاری باید استفاده کرد. اگر بدانم که به جلسه‌ای بروم و با کسی ملاقات کنم که در نتیجه کشور آباد شده و مشکلات مردم حل می‌شود، دریغ نمی‌کنم؛ اصل منافع ملی ما است.»
اندکی بعد در همان روز، ایمانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، طی یک نشست خبری مشترک با همتای آمریکایی‌اش، در پایان نشست سران گروه هفت در گردشگاه بیاریتس، مدعی شد روحانی به او گفته است که از دیدار با ترامپ استقبال می‌کند. ترامپ نیز به نوبه خود برای دیدار با روحانی اعلام آمادگی کرد و گفت: «احساس خوبی درباره ایران دارم. فکر می‌کنم او (روحانی) قرار است بخواهد (با من) دیدار کند و وضعیت‌شان را حل کند. آن‌ها به شدت رنج می‌کشند.».
اما یک روز بعد روحانی اظهارات کاملا متفاوتی بیان کرد و گفت تا وقتی که آمریکا از تحریم‌ها دست برندارد، رابطه ایران و آمریکا شاهد هیچ تحول مثبتی نخواهد بود. این اظهارات نیز به عنوان عقب‌نشینی روحانی از دیدار با ترامپ ارزیابی شد. اما چرا روحانی اظهارات خود را پس گرفت و سر خانه اول بازگشت.
این تغییر سریع می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد از جمله:
۱- از اظهارات روز گذشته (سه شنبه) روحانی پیداست که او از احتمال تبدیل شدن دیدارش با ترامپ به فرصتی برای عکس گرفتن نگران است. معروف است که دونالد ترامپ به شدت علاقمند است با رهبران خارجی مناقشه‌برانگیز دیدار کند و عکس بگیرد. او به همین منظور چند بار با کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، دیدار کرد و حتی در یکی از دیدارها، در اقدامی بی‌سابقه، برای چند لحظه و به مسافت چند متر پای خود را در خاک کره شمالی گذاشت. دیدار‌های کیم و ترامپ خبر اول رسانه‌های بین المللی بود. قطعا دیدار روحانی و ترامپ هم تیتر اول همه رسانه‌های بین المللی خواهد شد. سران ایران و آمریکا، در چهل سال گذشته، هرگز دیدار نکردند. روابط دو کشور همواره غیرعادی بوده و دو طرف در برخی مواقع به درگیری نظامی نزدیک شده بودند.
روحانی و شاید سایر تصمیم‌سازان ایران نگران هستند که اگر روحانی با ترامپ دیدار کند، این دیدار صرفا به یک نمایش پرهیاهو و بدون دستاورد تبدیل شود. امری که اگر اتفاق بیافتد نه تنها برای ایران دستاوردی نخواهد داشت، بلکه به ضرر ایران و به نفع ترامپ خواهد بود. ترامپ قطعا از چنین دیداری در تبلیغات انتخاباتی خود استفاده خواهد کرد و احتمالا به رقبای دمکرات و مردم عادی آمریکا خواهد گفت که فشار‌های دولتش بر ایران کارساز بوده و این کشور را به میز مذاکره بازگردانده است. روحانی به وضوح از این امر نگران است. او گفت: «ما به دنبال عکس (گرفتن) نیستیم اینکه کسی بخواهد با حسن روحانی عکس بگیرد، امکان‌پذیر نیست، فوتوشاپش امکان‌پذیر است، اما ثبت تصویر واقعی آن امکان‌پذیر نیست مگر آنکه آمریکایی‌ها روزی از تمام تحریم‌های ظالمانه‌شان دست بردارند و به حقوق ملت ایران احترام بگذارند؛ در آن زمان شرایط جدیدی خواهد بود که می‌شود فکر کرد و بر اساس آنچه که منافع ملی‌مان خواهد بود حرکت کرد.»
۲- اما آیا آمریکایی‌ها تحریم‌ها را قبل از دیدار، رفع یا تعلیق خواهند کرد؟ پاسخ این سوال می‌تواند دلیل دوم تغییر موضع روحانی باشد. جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا، گفته است تمایل ترامپ به دیدار با روحانی به معنی نرم شدن موضع آمریکا نیست. بولتون اعلام کرد ایران به صرف آغاز مذاکره با آمریکا، نباید انتظار منافع اقتصادی داشته باشد و توقف تحریم‌ها، منوط به امضای یک توافق جامع است. این در حالی است که روحانی گفته است آمریکا اول باید «تمام تحریم‌ها» را رفع کند، سپس ایران با آن مذاکره خواهد کرد.
به نظر می‌رسد روحانی از احتمال تکرار تاریخ نگران است. ایران در مذاکرات منتهی به امضای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) اول امتیاز داد و بعد امتیاز گرفت. اول توافق صورت گرفت و ایران تعهداتش را انجام داد و سپس تحریم‌ها رفع شد که البته مدتی بعد دوباره همان تحریم‌ها با شدت بیشتری بازگشت. روحانی از این تجربه نگران است. ظاهرا او می‌خواهد اول از آمریکا امتیاز بگیرد بعد وارد مذاکره شود.
۳- وقتی که روحانی از آمادگی‌اش برای دیدار با هر شخص سخن گفت، محافل محافظه‌کار داخلی از او انتقاد کردند. حسین شریعتمداری، مدیر مسئول روزنامه کیهان، طی یادداشتی در همین روزنامه، به شدت از ملاقات روحانی با ترامپ انتقاد کرد و نوشت: «آقای روحانی فرموده‌اند؛ اگر بدانم با کسی ملاقات کنم که نتیجه آن آبادانی کشور باشد، از ملاقات دریغ نمی‌کنم! خب، اگر منظورتان ملاقات با ترامپ باشد که اولا به قول خودتان "دیوانگی" است! و ثانیا بارزترین نتیجه ملاقات‌ها و مذاکرات شما با آمریکا، برجام بوده است که هیچکس - تاکید می‌شود که هیچکس - نمی‌تواند در فاجعه‌آمیز بودن آن کمترین تردیدی داشته باشد.»
بنابراین، این احتمال وجود دارد که پیشنهاد دیدار با ترامپ، صرفا ایده دولت بوده و سایر کانون‌های قدرت از آن حمایت نمی‌کنند. در نتیجه، روحانی شاید تصمیم گرفته است که ابتدا در داخل اجماع ایجاد کند و سپس به دیدار ترامپ برود.
۴- این احتمال دور از ذهن نیست که صحبت‌های روحانی صرفا یک مانور دیپلماتیک باشد. معمولا قبل از هر مذاکره، طرفین، سقف درخواست‌های خود را بالا می‌برند تا به طرف مقابل بفهمانند کوتاه نخواهند آمد یا اینکه در ازای کوتاه آمدن امتیاز می‌خواهند. مضاف بر این، موضع رسمی ایران در یک سال گذشته، «نه جنگ نه مذاکره» با دولت ترامپ بوده است. حال اگر روحانی بخواهد بر خلاف این موضع کاری کند، قطعا به زمینه‌سازی ذهنی نیاز خواهد داشت. یکی از ترفند‌های زمینه‌سازی هم این است که یک ماجرا ابتدا مطرح و سپس تکذیب شود و در نهایت هم همان ماجرا اتفاق بیافتد.
۵- دیدار با ترامپ و به طور کلی مذاکره با آمریکا الزاماتی دارد. تجربه نشان داده است که ایران زمانی با آمریکا وارد مذاکره می‌شود که اهرم‌های کافی برای تحت فشار قرار دادن طرف مقابل را دارد. در دور قبلی مذاکرات، ایران پس از افزایش سطح غنی‌سازی به حدود ۲۰ درصد، مذاکرات با غرب را آغاز کرد. در حال حاضر، غنی‌سازی اورانیوم ایران حدود پنج درصد است و چنین سطحی برای امتیازگیری از آمریکا به اندازه کافی کارساز نیست. ایران از اردیبهشت ماه، دو گام برای کاهش تعهدات هسته‌ای برداشت و برخی محدودیت‌های هسته‌ای (مانند محدودیت ۳۰۰ کیلوگرم نگهداری اورانیوم غنی‌شده و سطح غنی سازی ۳.۶۷ درصدی) را لغو کرد. بنابراین، روحانی ممکن است به منظور اهرم‌سازی بیشتر در آینده، تصمیم گرفته است که دیدار خود با ترامپ را به تعویق بیندازد.
- 14
- 4
