گزارشی در مورد کارنامه عملکرد وزارت ارشاد دولت یازدهم

همزمان با معرفی وزرای پیشنهادی دولت دوازدهم به مجلس، برنامه‌های آنها برای مدیریت وزارتخانه‌های متبوع‌شان نیز در رسانه‌ها منتشر شد. در برنامه‌ای که سیدعباس صالحی، وزیر پیشنهادی فرهنگ و ارشاد اسلامی به مجلس ارائه کرده، جدولی از وضعیت منابع و شاخص‌های حوزه فرهنگی منتشر شده است. در این جدول آمارهای وضعیت منابع وزارت ارشاد از سال‌های ۹۰ تا ۹۵ منتشر شده است. هرچند آمارهای این جدول کامل نیست و در حوزه‌هایی مانند هنرهای تجسمی و تئاتر آماری به چشم نمی‌خورد اما با تحلیل هریک از بندهای این جدول می‌توان به نکات مهمی درباره فعالیت‌هایی که طی این سال‌ها در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام شده است، پی برد.

در حوزه سینما آمارهایی در مورد تعداد و ظرفیت سالن‌های سینمای کشور، تعداد فیلم‌های تولیدی و تعداد فیلم‌های اکران شده در هر سال در این جدول منتشر شده است. تعداد سالن‌های سینما بین سال‌های ۹۰ تا ۹۳ با کاهش روبه‌رو بوده و  از۳۴۵ سالن به ۳۰۶ سالن رسیده است اما در سال‌های ۹۴ و ۹۵ شاهد جهشی چشمگیر در تعداد سالن‌های سینما هستیم به‌طوری که در سال ۹۵ رکورد ۴۲۵ سالن سینما در جدول ثبت شده است. با وجود رشد تعداد سالن‌های سینما از سال‌های ۹۱ تا ۹۵ بیش از ۱۲ هزار صندلی از ظرفیت سینماهای کشور در این سال‌ها کاسته شده است که نکته قابل تاملی است.

نکته دیگر در مورد آمار و ارقام در این حوزه، خالی ماندن درصد زیادی از ظرفیت سالن‌های سینماست. طبق آمارهای منتشر شده، سینماهای کشور در سال ۹۵ ظرفیت فروش ۳۷۰ میلیارد تومانی داشته‌اند، این در حالی است که در خوش‌بینانه‌ترین حالت ممکن و با توجه به آمار منتشر شده از فروش فیلم‌ها میزان فروش ۱۷۰ میلیارد تومان بوده است که به معنی خالی ماندن ۶۵ درصد ظرفیت سالن‌های سینماست. در زمینه آمارهای منتشر شده در حوزه انتشارات و کتاب نیز نکته قابل تامل افزایش ۶۰۰۰ تایی تعداد ناشران کتب بین سال‌های ۹۰ تا ۹۵ است. با وجود افزایش این تعداد ناشر طی این سال‌ها، در حوزه چاپ کتاب تنها شاهد رشد ۱۵ هزار جلدی کتاب هستیم. میانگین چاپ کتاب برای هر ناشر در سال ۹۰، ۵/۶ جلد بوده اما در سال ۹۵ این عدد به پنج جلد رسیده است.

نکته قابل تامل دیگر در این جدول افزایش خیره‌کننده تعداد کنسرت‌های موسیقی طی سال‌های اخیر است به‌طوری که تعداد کنسرت‌های برگزار شده از ۸۱۶ اجرا در سال ۹۰ به ۵۲۷۶ اجرا در سال ۹۵ رسیده است و این آمار در کنار اعتراضات وسیع برخی رسانه‌ها درخصوص ممانعت از برگزاری کنسرت‌ها در کشور، قابل توجه و عجیب است. ضمن اینکه در این سال‌ها تعداد مجوزهای منتشر شده آثار صوتی و اشعار موسیقی افزایش قابل توجهی نداشته است و از ۴۱۸ به ۵۴۵ رسیده است. یکی دیگر از نکات قابل توجه در این جدول تعداد موسسات قرآنی در کشور است که بین سال‌های ۹۰ تا ۹۴ از ۸۰ موسسه به ۶۲۰ موسسه افزایش پیدا کرده است و در سال ۹۵ با لغو مجوز بیش از ۱۰۰ موسسه به عدد ۵۱۷ موسسه رسیده است. همه این تغییرات در آمارهای وزارت فرهنگ و ارشاد در حالی است که از سال های ۹۰ تا ۹۵ شاهد رشد بودجه این وزارتخانه بزرگ از ۴۴۰ میلیارد تومان به ۸۶۰ میلیارد تومان هستیم. رشدی تقریبا ۱۰۰ درصدی که بیش از تورم این سال‌هاست و موجب بزرگ‌تر شدن این وزارتخانه با تمامی ابعاد وسیعی که به عنوان یکی از بزرگ‌ترین وزارتخانه‌های ایران دارد، شده است.

محمود آموزگار رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران:با «لیسانس» مجوز نشر می دهند  

پروانه‌های نشری که توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر می‌شود، پروانه‌های موقت است، پروانه‌های دوساله یا یک ساله. البته آن چیزی که متعارف است این است که ناشری که پروانه موقت می‌گیرد، در صورتی مجوز نشرش تمدید می‌شود که چهار کتاب یا بیشتر را طی یک سال چاپ کند. اما نکته‌ای که در این زمینه وجود دارد این که اشکال جای دیگری است و آن به نحوه صدور پروانه نشر از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برمی‌گردد، کافی است شما مدرک لیسانس و سقفی بالای سر داشته باشید، آن وقت به راحتی می‌توانید پروانه نشر بگیرید. حالا اگر شما طی یک سال، چهار کتاب را منتشر کنید می‌توانید پروانه نشرتان را تمدید کنید، البته در مواردی هم دیده شده که این تعداد را هم چاپ نکرده‌اند اما توانسته‌اند مجوز بگیرند چون به وزارت ارشاد می‌روند و با دلیل‌های واهی‌ که نتوانستیم و مشکلات داشتیم مجوزشان را می‌گیرند.

به این ناشرانی که چهار کتاب را به زور در طول سال چاپ می‌کنند، نمی‌توانیم ناشر حرفه‌ای بگوییم، تعداد کثیری از این ناشران فقط برای مجوز نشرشان کتاب منتشر می‌کنند که همین علت زمینه کتاب‌سازی را فراهم می‌کند. به غیر از شرایط صدور پروانه نشر، اعلام وصولی هم که برای تمدید مجوز نشر وجود دارد، ایراد و اشکال دارد. تعداد زیاد ناشران مطمئنا مشکلات زیادی را ایجاد می‌کند. عده‌ای می‌گویند بگذارید همه بیایند و هیچ سختگیری‌ای انجام نشود، اما این مساله زمانی جواب می‌دهد که ما در فضایی با اقتصاد باز و رقابت بازار به میدان بیاییم؛ نه اینکه در این فضای گلخانه‌ای که برای فروش کتاب به دولت فشار می‌آوریم و به نمایشگاه‌های مختلف احتیاج داریم این تعداد مجوز نشر را صادر کنیم. باید سازوکار مناسبی برای این موضوع شکل بگیرد.

محمد سریر عضو شورای‌عالی خانه موسیقی: کیفیت آثار موسیقایی پایین آمده است 

در این سال‌ها تعداد مجوزها چه در بخش صحنه‌ای و چه در بخش انتشار آلبوم افزایش پیدا کرده است ولی واقعیت این است که به همان کیفیت هم با افت آثار مواجه بوده است. در واقع باید گفت اصولا به‌طور عام کیفیت آثار در حوزه موسیقی به تدریج پایین آمده است. این مساله هم یک شبه صورت نگرفته و بی‌تردید دلایل مختلفی را می‌توان برای افت کیفی آثار موسیقایی بر شمرد. یکی از این دلایل به رسانه‌ها برمی‌گردد که در سال‌های اخیر همه نوع اثری را بی‌آنکه مورد گزینش صحیح و اصولی قرار بدهند پخش کرده‌اند، آن هم آثار موسیقایی‌ که به معنی واقعی قابل دفاع نبوده‌اند. یکی دیگر از معضلاتی هم که باعث شده کمیت و کیفیت در عرصه موسیقی از توازن با یکدیگر برخوردار نباشند این است که حوزه موسیقی سهل‌پذیر شده است. طبعا این مساله باعث شده تا افرادی هم که به آن شکل به کیفیت پایبند نیستند به این حوزه وارد شوند و آثاری ارائه دهند که نتیجه و خروجی این آثار به نفع شرایط موسیقی کشور نباشد.بدیهی است هر حوزه‌ای به‌ویژه هرکدام از شاخه‌های هنر نیازمند عشق و علاقه است و تا زمانی که فرد عاشقانه به آن حیطه دلبستگی و علاقه نداشته باشد نمی‌تواند در مسیری که در پیش گرفته پیشرفت کند.

متاسفانه در سال‌های اخیر اگر کیفیت برخی از آثار موسیقی تنزل و افت کرده به این خاطر است که دیگر آن دلدادگی و علاقه باطنی نسبت به این حیطه تا حدود زیادی رنگ باخته است، روی این اصل است که کیفیت آثاری از این دست مطلوب و راضی‌کننده نیست.درست است که تعداد مجوزهای موسیقی بنا به آمار منتشر شده در سال‌های اخیر افزایش یافته است اما در این زمینه‌ فقط کمیت رشد داشته و چندان که اشاره کردم جای خالی کیفیت در حال حاضر در عرصه موسیقی احساس می‌شود. این مساله درحالی اتفاق می‌افتد که به یمن حضور هنرمندانی که در این وادی کار می‌کنند، حوزه موسیقی از پتانسیل گسترده‌ای برخوردار است و برآیند فعالیت‌های موسیقایی می‌تواند راضی کننده‌تر از این باشد ولی تا زمانی که نظارت دقیقی روی کیفیت آثار مجوز داده شده نباشد نمی‌توانیم به شکوفایی و بالندگی بیشتر این عرصه امیدوار باشیم. به همین خاطر است که امیدوارم متولیان و سیاستگذاران فرهنگی حساسیت بیشتری نسبت به کیفیت آثاری که قراراست مجوز گرفته و در جامعه در معرض دید مخاطبان قرار بگیرد، نشان بدهند.

جلیل اکبری‌صحت  مدیرکل روابط‌عمومی رئیس  سازمان سینمایی:نمی توانیم بیشتر از ۱۰۰ فیلم در سال بسازیم

 اکران با تولید در سینما رابطه مستقیم و معناداری دارد. سینمای ایران اکنون به دلیل بهرمندی از تکنولوژی و فناوری‌های دیجیتال گسترده می‌تواند در سال فیلم‌های زیادی تولید کند. با این حال امکان تولید فیلم در حوزه رسمی با توجه به ظرفیت اکران بیش از ۱۰۰ فیلم نیست. این که در چند سال گذشته تعداد اکران و حجم فروش بالاتر رفته است، به دلیل نوسازی سینماها و امکان بهره‌مندی از شرایط جدید و متناسب روز در بازارهای تجاری و مجتمع‌هاست. آنچه مسلم است این است که تکلیف اکران برعهده شورای صنفی اکران است و اعضای این شورا هستند که وضعیت اکران فیلم‌ها را مشخص و روشن می‌کنند. شرایط اکران یک فیلم بستگی مستقیم به دیدگاه و نوع استقبال مخاطبان سینما از آن فیلم دارد و این مردم هستند که در مورد میزان فروش فیلم‌ها تصمیم‌گیری می‌کنند.

محمد سلگی مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی: هرکسی بخواهد می تواند مجوز بگیرد

هر کسی حق دارد تقاضای مجوز نشر بدهد، ما هم طبق آیین‌نامه مجوز نشر، درخصوص صدور پرانه نشر متقاضی تصمیم می‌گیریم. متقاضیان پروانه نشر زیاد هستند، ما هم منعی برای ورود در این عرصه ایجاد نکرده‌ایم، ورود سهل است اما ادامه کار سخت می‌شود. وقتی تعداد متقاضیان زیاد می‌شود، ما نمی‌توانیم کسی را از ورود منع کنیم، شرایط سنی و تحصیلی در قانون گذاشته شده و هر کس تخصص داشته باشد می‌تواند به این وادی ورود کند، اما ادامه کار در عرصه نشر سخت است، برای همین تعداد ناشرانی که فعال می‌مانند و در این عرصه کار می‌کنند به نسبت ناشرانی که مجوز می‌گیرند کمتر است. تعداد کمی هستند که فعالیت‌شان در این عرصه جدی می‌شود و بقیه وقتی می‌بینند که کار سخت است، فعالیت‌شان متوقف می‌شود. در حال حاضر حدود چهار هزار و ۵۰۰ ناشر فعال داریم که طی سال ۹۵ حداقل یک عنوان کتاب منتشر کرده‌اند؛ البته در گذشته تعداد کتاب‌های یک ناشر در طول سال چهار کتاب بوده که این آمار جدیدا تغییر پیدا کرده و به ۱۰ عنوان رسیده است، ناشران فعال را می‌توان از این طریق تشخیص داد. اما در کل باید بگویم نمی‌شود منع ورودی یا شرایط خیلی سخت برای متقاضیان حضور در عرصه نشر گذاشت.

حسین بهبودی مدیر اجرایی دبیرخانه هیات رسیدگی به امور موسسات قرآن و عترت: در گذشته فضای صدور مجوزهای قرآنی رقابتی بود

بعد از موازی‌کاری‌هایی که در حدود ۱۲سال اخیر درخصوص ساماندهی به تشکل‌های قرآنی وجود داشت و بعد از جلسات متعددی که بین وزارت فرهنگ و ارشاد و سازمان تبلیغات اسلامی انجام شد، موضوع در شورای توسعه فرهنگ قرآنی مطرح شد و نهایتا با تصویب این شورا و تایید شورای عالی انقلاب فرهنگی ، هیات رسیدگی به امور موسسات فرهنگی قرآن و عترت در دوم اسفندماه ۹۳ تشکیل شد. از ابتدای سال ۹۴ که توسط دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی آیین‌نامه این هیات ابلاغ شد، جلسات متعددی برگزار شد که تاکنون این هیات حدود ۶۱ جلسه را برگزار کرده است. بعد از تشکیل این هیات، دیگر وزارت فرهنگ و ارشاد و سازمان تبلیغات اسلامی برای موسسات قرآنی مجوز صادر نمی‌کنند. روال کار به این صورت شد که تقاضاها به دبیرخانه این هیات می‌آید و بعد از بررسی‌های لازم اگر متقاضی بتواند هیات را مجاب کند مجوز موسسه به فرد داده می‌شود. شاید بتوان گفت، این گونه فعالیت شورایی برای اولین بار است که در کشور اتفاق می‌افتد و نکته مهم دیگر این است که این‌گونه فعالیت شورایی خیلی در کشور ما جواب نمی‌دهد، برای همین وقتی این شورا در سال ۹۴ آغاز به کار کرد، در حدود یک سال هیچ مجوزی برای موسسات قرآنی صادر نشد، کسانی هم که متقاضی دریافت مجوز بودند، نسبت به این موضوع اعتراض داشتند که این نشان‌دهنده علاقه مردم به موسسات قرآنی است.

این هیات از ۲۰ تیرماه ۹۵ کار صدور مجوز را شروع کرده است، کار بسیار سختی است چون بوروکراسی‌های اداری پیچیده‌تر شده، برای همین تعداد موسسات افت چشمگیری داشته است. در یک دهه گذشته فضای رقابتی در صدور مجوز موسسات قرآنی بر کشور حاکم بوده است، شرایط این‌گونه بود که اگر کسی ظرفیتی داشت، به او می‌گفتند بیا تا مجوز موسسه قرآنی را به تو بدهیم، همین الان اگر پالایشی صورت بگیرد، تعداد قابل توجهی از این موسسات شرایط لازم را ندارند. در حال حاضر کمتر از پنج هزار موسسه قرآنی بین دو دستگاه داریم که هم از وزارت ارشاد و هم از سازمان تبلیغات مجوز دارند، این کار برای این است که بتوانند از حمایت‌های دو طرف بهرمند شوند، امیدواریم تا پایان سال ۹۶ آمار واقعی موسسات قرآنی را به دست آوریم. اهتمام هر دو دستگاه تا به الان نتیجه خوبی داشته است، امیدواریم از این به بعد هم این جدیت و اهتمام وجود داشته باشد تا با همکاری هم بتوانیم روند صدور مجوزها را تسهیل بخشیم.