۲۴ اسفند ۹۰ را کمتر نماینده مجلس هشتمی است که به یاد نداشته باشد. تابوی سوال از رییس‌جمهور با اصرار علی مطهری که حتی برای مطرح شدن این سوال استعفا هم داده، شکسته شده بود. نمایندگان منتظر بودند تا بعد از آنکه برای اولین‌بار بالاترین مقام اجرایی کشور را به مجلس احضار کرده‌اند پاسخ‌های او را بشنوند. احمدی‌نژاد اما خندید، شوخی و کتمان کرد و در نهایت یک راست از تریبون مجلس به سمت در خروجی رفت. کمتر کسی هست که علی مطهری را در ردیف صندلی‌های پایانی مجلس که ایستاده بود و دست در جیب اظهارات احمدی‌نژاد را گوش می‌کرد یادش نباشد.
احمدی‌نژاد هرچه خواست گفت و رفت و تازه نمایندگان مجلس هشتم را که تا‌به‌حال از ماده سوال از رییس‌جمهور آیین‌نامه داخلی مجلس استفاده نکرده بودند به این صرافت انداخت که خلأ قانونی دارند و نباید بگذارند رییس‌جمهور پس از پایان اظهاراتش یک راست به سمت در خروج برود. تاریخ در سال ۹۱ هم داشت یک‌بار دیگر برای احمدی‌نژاد تکرار می‌شد. نمایندگان مجلس نهم می‌خواستند بازهم از او سوال کنند اما با توصیه مقام‌معظم‌رهبری در یک سخنرانی علنی این سوال ختم شد. با این همه، تابویی که محمود احمدی‌نژاد شکست حالا در یک قدمی حسن روحانی هم هست.
دیروز نامه کمیسیون اقتصادی که کمیسیون تخصصی سوال نمایندگان مجلس دهم از روحانی تشخیص داده شده است به پاستور ارسال شد تا نماینده رییس‌جمهور برای پاسخگویی به نماینده سوال‌کنندگان در مجلس حاضر شود. در این شرایط چند سناریو پیش روی مجلس و دولت است.
سناریوی اول: نمایندگان سرنوشت‌ساز
روز گذشته محمدرضا پورابراهیمی، رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در مورد سوال از رییس‌جمهور به خبرگزاری مهر گفته است: « نامه در حضور نماینده رییس‌جمهور در کمیسیون اقتصادی تدوین شد و ظرف یک هفته نماینده رییس‌جمهور با نماینده سوال‌کنندگان در کمیسیون اقتصادی حضور پیدا خواهند کرد و گزارش این موضوع به صحن علنی مجلس ارائه می‌شود تا تصمیم‌گیری نهایی انجام شود». نکته اساسی اینجاست که حسن روحانی کدام یک از مردان کابینه‌اش را به‌عنوان نماینده می‌خواهد به مجلس بفرستد؟ این روزها با توجه به اختلافی که در تیم اقتصادی رییس‌جمهور به‌وجود آمده است مجلس هم دل خوشی از نمایندگان اقتصادی رییس‌جمهور ندارد.
محمدباقر نوبخت، رییس سازمان برنامه‌وبودجه در طول چهار سال اخیر اختلافات بسیاری با نمایندگان داشته است که سرنوشت ناخوش لایحه برنامه ششم توسعه و دردسرهای این روزهای لایحه بودجه ۹۷ در مجلس یکی از این‌هاست. در میان مردان اقتصادی رییس‌جمهور شاید تنها کسی که حرف تکراری ندارد و نمایندگان مجلس نیز با او رابطه خوبی دارند «اسحاق جهانگیری» باشد. اگر حسن روحانی بتواند سوال‌کنندگان خود را در همان مرحله کمیسیون قانع کند و اجازه طرح شدن سوال در صحن علنی را ندهد می‌تواند کاری کند که رکورد سوال از رییس‌جمهور تنها در اختیار احمدی‌نژاد بماند.
سناریوی دوم: وقت رایزنی‌های سیاسی
این درست است که رییس‌دفتر رییس‌جمهور بیش از معاون پارلمانی او با مجلس مراوده و رایزنی دارد و همین هم باعث می‌شود که به این رایزنی‌ها برای متوقف شدن سوال از رییس‌جمهور دل بست. شرایط اقتصادی کشور از یک سو و مشکلات موسسات مالی و اعتباری موضوع جدیدی نیست بلکه روحانی در سخنرانی‌های متعددی به آنها اشاره کرده است اما اینکه نمایندگان سوال‌کننده با سوال از رییس‌جمهور قصد دارند اعتباری برای خود در حوزه‌های انتخابیه‌شان کسب کنند یا موضوعی دیگر، مشخص نیست اما حالا زمانی است که رایزنی‌ها میان پارلمان و دولت باید در بالاترین سطح خود قرار بگیرد.
رابطه مجلس علی لاریجانی و دولت روحانی در این چهار سال و چند ماه در عالی‌ترین سطح خود بوده است و گواه آن، مقاومت علی لاریجانی برای ارجاع طرح سوال از رییس‌جمهور به کمیسیون تخصصی است که صدای نمایندگان منتقد دولت را هم درآورده بود. در این میان، اما به‌دلیل آنکه موضوع سوال مسائل اقتصادی است دولت با طیف مشخصی از نمایندگان مجلس مواجه نیست آن‌گونه که بارها گفته شده است در میان امضاکنندگان طرح سوال از رییس‌جمهور حتی اسامی برخی نمایندگان اصلاح‌طلب هم دیده می‌شود. حال باید دید روابط بسیار حسنه رییس دفتر رییس‌جمهور با رییس مجلس در چنین موقعیت حساسی و پس از حضور نماینده رییس‌جمهور در کمیسیون اقتصادی که زمان اعلام نظر نمایندگان است چقدر به کار می‌آید؟
سناریوی آخر: سرنوشت قانونی چیست؟
بر اساس اصلاحاتی که سال ۹۱ در آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی صورت گرفته و نمایندگان با ۱۵۳ رای موافق، ۱۹ رای مخالف، ۹ رای ممتنع از مجموع ۱۹۷ نماینده حاضر در مجلس ماده یک این طرح را که جایگزین ماده ۱۹۶ آیین‌نامه داخلی می‌شد را اصلاح کردند. طبق این ماده بر‌اساس اصل ۸۸ قانون اساسی در صورتی که حداقل یک چهارم کل نمایندگان بخواهند درباره یک یا چند وظیفه رییس‌جمهور سوال کنند باید سوال یا سوالات خود را به‌طور صریح و روشن و مختصر همگی امضا و به رییس مجلس تسلیم کنند. رییس مجلس موضوع را در اسرع وقت به کمیسیون‌های تخصصی مربوط ارجاع می‌کند.
هرکمیسیون موظف است حداکثر ظرف یک هفته با حضور نماینده معرفی شده رییس‌جمهور به آن کمیسیون و نماینده منتخب سوال‌کنندگان تشکیل جلسه دهد. در این جلسه، نماینده رییس‌جمهور پاسخ مقتضی را از طرف رییس‌جمهور ارائه خواهد کرد تا به نمایندگان سوال‌کننده گزارش شود. پس از یک هفته چنانچه هنوز حداقل یک چهارم کل نمایندگان مجلس از سوال خود منصرف نشده باشند رییس مجلس موظف است در اولین جلسه سوال یا سئوالات آنان را قرائت و فورا برای رییس‌جمهور ارسال کند. این سوال یا سئوالات ظرف ۴۸ ساعت تکثیر و در دسترس نمایندگان قرار می‌گیرد. بر‌اساس تبصره یک این ماده تعداد سوالات نباید از ۵ سوال بیشتر باشد. همچنین طبق تبصره ۲ این ماده پس از ارسال سوال یا سوالات برای رییس‌جمهور امکان کاهش یا افزایش امضاها وجود ندارد.
همچنین بر‌اساس ماده ۲۱۳ آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی «رییس‌جمهور موظف است ظرف یک ماه از تاریخ دریافت سوال یا سوالات، در جلسه علنی مجلس حضور یابد و به سوال یا سوالات مطروحه نمایندگان پاسخ گوید مگر با عذر موجه با تشخیص مجلس شورای اسلامی. مدت طرح سوال یا سوالات از طرف نمایندگان منتخب سوال‌کنندگان حداکثر ۳۰ دقیقه و مدت پاسخ رییس‌جمهور حداکثر یک ساعت است که طرفین می‌توانند وقت خود را به دو بخش تقسیم کنند. در این صورت، همه سوالات و پاسخ‌ها در بخش اول وقت هر یک از دوطرف بیان می‌شود و در بخش دوم ابهامات سوال‌کنندگان و پاسخ‌های رییس‌جمهور مطرح می‌گردد.»
اما نکته اصلی این ماده تبصره آن است که در آن آمده است: «پس از این مرحله، درباره پاسخ رییس‌جمهور به هر یک از سوالات از نظر قانع‌کننده بودن به صورت جداگانه رای‌گیری می‌شود. چنانچه اکثریت نمایندگان حاضر در جلسه از پاسخ رییس‌جمهور به سوالی قانع نشده باشند و موضوع مورد سوال، نقض قانون یا استنکاف از قانون محسوب شود، آن سوال به قوه‌قضاییه ارسال می‌شود.»
این همان راه چاره‌ای است که رفتار احمدی‌نژاد در سال ۹۰ نمایندگان را به صرافت گنجاندن آن در آیین‌نامه داخلی مجلس انداخت. با این همه، ترکیب کلی نمایندگان مجلس نشان از آن ندارد که اظهارات حسن روحانی در صورت ارسال سوال به صحن علنی برای نمایندگان مجلس قانع‌کننده نباشد به‌ویژه آنکه روحانی حمایت جدی علی لاریجانی را نیز همراه خود دارد. حال باید دید سوال از رییس‌جمهور در کمیسیون قیچی می‌شود، در صحن پایان می‌یابد یا راه به قوه‌قضاییه می‌برد که رییس آن با رییس‌جمهور رابطه‌ای سخت داشته‌اند؟
مهشید ستوده
- 12
- 2
