همسایگان کره شمالی از بحران استقبال نمی‌کنند

فریدون مجلسی دیپلمات بازنشسته و کارشناس مسائل بین المللی در گفت و گو با خبر آنلاین چشم انداز بحران کره و تحرکات امریکا را مورد بررسی قرار داده است.

لفاظی های مقامات کره ای و امریکایی بحران کره را به حدی رسانده است که ناظران احتمال برخوردهای شدیدتر و جنگ را مورد بررسی قرار داده و نقش بازیگران مختلف این جریان را مورد کنکاش قرار می دهند. هر چند کره شمالی و رهبر خاص آن از قبل به عنوان عنصری نامطلوب برای نظام بین الملل شناخته می شود اما باید گفت حضور ترامپ در راس قدرت امریکا این موضوع را پیچیده تر کرده است. کره شمالی بی توجه به تحرکات امریکا به آزمایشات موشکی خود ادامه می دهد و هر آن ممکن است آزمایش هسته ای خود را شکل دهد و حساسیت های بالایی را منجر شود. آیا نهایت این مناقشات می تواند به جنگ ختم شود. در این باره فریدون مجلسی دیپلمات بازنشسته و کارشناس مسائل بین المللی گفت و گو کرده ایم که از نظر می گذرانید.

بحران کره در این برهه زمانی از چه ناشی می شود؟ به نظرتان حضور ترامپ در قدرت باعث شده است این شرایط شکل بگیرد؟

به نظر می رسد که حضور دو رئیس جمهور با افکاری نا متعارف در کره شمالی و امریکا باعث شده مسائل پیچیده تر شود و مسئله را حادتر کرده است. این رفتارهای نامتعارف دو طرف گاهی به مرحله شوخی هم کشیده می شود و حرف از دیدار و ملاقات دو طرف زده می شود.

کره شمالی با مشکلات و مسائل داخلی اعم از بیکاری و قحطی و گرسنگی و شکل حکومت خود به هر روی بمب هسته ای را ساخته است و به نوعی تبدیل به معضل و بحران برای بازیگران منطقه ای و بین المللی شده است. این موشک و بمب را وقتی شوروی در گذشته ساخت قابل هضم بود، این کشور قدرت و قلمرو داشت و به نوعی داعیه صدور ایدئولوژی خود را داشت و می خواست به همه دنیا چنگ بندازد. اما برای کره شمالی دنبال کردن این موضوع قابل تفسیر نیست که با اینکه منابع و ثروت خاصی در دست ندارد، هزینه زیادی را صرف مسائل نظامی خود کرده است. چه کسی می خواهد به این کشور تجاوز کند که تا این حد سیاستهای نظامی، موشکی و هسته ای را دنبال می کند. 

ریشه های کار بر می گردد به دوران بوش پسر که به محض اینکه رئیس جمهور شد با کره شمالی در زمان کیم جونگ ایل پدر رئیس جمهور فعلی به تفاهم هایی رسیدند و کره شمالی مرکز تولید مواد رادیواکتیوی و نیروگاه قدیمی خود را منفجر کرد و مردم کره شمالی و جنوبی بعد از سالها شروع به مبادله و رفت و آمد و دیدار کردند . بوش وقتی به قدرت رسید خواست چند ضربه شصت نشان دهد و چند کار غیرعقلایی انجام داد. یکی اینکه چند کشور مانند کره شمالی، عراق و ایران را محور شرارت اعلام کرد. ریشه های تشدید اختلاف کره شمالی و امریکا و لجاجت منجر به انفجار اتمی به آنجا بر می گردد.

حالا آقای کیم جونگ اون هم که جوان است و به قدرت رسیده است به جای اینکه نگاهی جداگانه نسبت به گذشته داشته باشد و از موقعیتها استفاده کند و با نگاهی تعامل گونه به دنیا امتیازاتی بگیرد و مطمئن باشد که هیچ کشوری با آن کاری داشته باشد روندی دیگر را پی گرفته است و سیاستهای داخلی و خارجی آن شدیدتر از پدرش است.

گفته شد که سامانه موشکی پیشرفته «تاد» در خاک کره جنوبی توسط امریکا عملیاتی شد. به نظرتان کره جنوبی در کنار امریکا تا چه حد در مقابل آزمایشات موشکی کره شمالی خویشتن دار خواهند بود؟

به نظر می رسد که کره جنوبی نگاه شدید تنش آمیزی ندارد و حاضر نیست و وحدت دو کره را هم دنبال نمی کند، حتی اگر کره شمالی داوطلب بشود این موضوع را انجام دهد. به این خاطر که کره جنوبی مجبور است در آن صورت بخش بزرگی از دستاورهای خود را در طی پنجاه سال اخیر هزینه بازسازی کره شمالی کند. باید گفت که تهدیدی برای کره شمالی وجود ندارد که انقدر هزینه برای ملت و کشور خود می تراشد. ولی به هر حال اشخاص مهم هستند و وقتی اشخاص موثر باشند در سرنوشت مملکتها سلیقه آنها و تمایلات آنها گاهی می تواند تصمیصاتی کودکانه را دخیل کند که سرنوشت کشورها را رقم بزند و آنها را با بحران روبرو کند.

ترامپ گفته بود که اگر بخواهیم واکنش حادی نشان دهیم می تواند منجر به قتل میلیون ها انسان در این منطقه گردد. باید به سرمقاله واشنگتن پست در هفته گذشته اشاره کنم که به آقای اون هشدار داده بود که مواظب خودت باش که با چه کسی طرف هستی، چون ترامپ از تو هم دیوانه تر است. ضمن اینکه طنز و شوخی خاصی در آن نهفته است ولی زبان حال این روزهای دنیا هم است.

به نظرتان شرایط چگونه پیش می رود. احتمال زد و خورد و تنش و همچنین جنگ وجود دارد؟

به نظرم شرایط به آن شدت پیش نخواهد رفت. آقای ترامپ هم ناچار می شود به شیوه های متعارف بین الملی برگردد و وارد مذاکره با روسیه و چین شود که از طریق آنها کره شمالی را کنترل کند تا این کشورها که درکره شمالی نفوذ دارند با آن تماس بگیرند تا دست از این مسابقه ویرانگر و احمقانه بردارد. البته باید گفت ویرانگر نه اینکه بمبی بخواهد جایی را ویران کند، بمب بیشتر از هر جایی کره شمالی را ویران کرده است. هزینه هایی که این سیاست روی دست کره شمالی گذاشته ملت آن را در مضیقه شدیدی گذاشته است.

به نظر می رسد که هیچ کشوری نظر طمعی به این شبه جزیره ندارد و این مالیخولیایی رهبر این کشور است که این مشکلات را ایجاد کرده است و باید روزی بفهمد که این مسیر فایده ای ندارد و باید ناچارا به توافقی برسند که با آرامش آنرا حل کنند. اگر بخواهند تنش را ادامه دهند و شرایط را به مرحله زد و خرد برسانند، آقای اون می تواند رفتارهای نامتعارف تری مانند واکنش های صدام حسین در عراق نشان دهد که تعداد زیادی موشک به اسرائیل شلیک کرد و چاه های نفت کویت را به آتش کشید و در نهایت فایده ای نداشت و شکست خورد. ولی شرایط عراق با کره قابل مقایسه نیست. عراق در یک منطقه استراتژیک با ثروت زیر زمینی زیاد در همسایگی کشورهای متعدد که صاحب نفوذ و قدرت هستند قرار دارد و کره شمالی هیچ کدام از این موقعیت ها را ندارد، این است که ناچار خواهد شد شرایط دیگری را بپذیرد. 

کیم جونگ اون در داخل کره هم سیاستهای شدیدی پی گرفته که مشکلات فراوانی ایجاد کرده است. آیا این شرایط را می تواند ادامه بدهد و امریکا می تواند از این موضوع استفاده کند؟

آقای اون سلیقه خود را به وضع خطرناکی علیه ملت خود به کار می برد که احتمال دارد بجای حمله همه جانبه به این کشور فکری به حال آن شخص کنند. در درون کره این مسائل وجود دارد. ایشان شوهر عمه خود را که خود روی کار آورده بود اعدام کرد و یا وزیر دیگری که کمتر برای او دست زده بود اعدام کرد که به هر حال این رفتارها مشخص نیست تا به کجا قابل دوام و تحمل است. ولی به هر حال کسانی که به موضوع عقلایی تر نگاه می کنند نباید با عمل تندی این تهدید تند بالقوه کره شمالی را تبدیل به تهدیدی بالفعل کنند، ولو اینکه کره شمالی در این درگیری شکست بخورد، یک ملت آسیب می بیند و یک نابودی بزرگی بوجود می آید که باید جلوی آن گرفته شود. نه چین نه ژاپن و نه روسیه و نه کره جنوبی تمایلی ندارند که تنش در این منطقه شدیدتر و بغرنج تر شود و مخالف درگیری سخت هستند و سعی می کنند جلوی آنرا بگیرند. از این رو بیشتر از جنگ به راهکارهای دیگر مانند فشارهای اقتصادی فکر می شود که در تنگنا قرار بگیرند و روشهای عاقلانه تری را در پیش بگیرد. از طرفی باید گفت روش درست سازش موقعی نیست که یک کشور را تحت فشار قرار دهند و تحریمها افزایش یابد، بلکه موقعی است که به یک تفاهم بین المللی دست پیدا کنند و از طریق آن به سازش و تعامل برسند.

به نظر می رسد چین دوست ندارد در بازی بین کره شمالی و امریکا طرف غرب پیروز باشد. به نظرتان اگر تنشها افزایش پیدا کند چین چه واکنشی نشان می دهد؟ همچنین روسیه؟

هر چند بیشتر مبادلات کره شمالی با چین است ولی کره شمالی ارزش آنرا ندارد که روسیه و چین بخواهند بخاطر آن وارد اتحادی بشوند که به منازعات شدیدی تری وارد شوند. کره شمالی برای آنها ارزش نظامی یا اقتصادی قابل توجهی نسبت به امریکا ندارد. منتها برای چینی ها مسئله رقابت با امریکا در مسائلی دیگر مطرح است. آنها می خواهند اگر قرار است در مورد کره شمالی کوتاه بیایند و به آن فشار بیاورند امتیازهایی هم بگیرند. چین اکنون در دریای چین یک جزایر زیر آب دارند که روی آن تاسیساتی ایجاد کرده اند و امریکا در این منطقه آمده و ادعا دارد که چرا این کار را می کنید و چند مدعی هم در همسایگان مانند ژاپن و فلیپین برای آن بوجود آمده و امریکا است که نگران قوی شدن قدرت دریایی چین است و نمی خواهد در آن نقطه رقیبی برای خودش بوجود بیاید.

از این رو چین می تواند از این موضوع استفاده ابزاری بکند. در ضمن برای ژاپن و چین یک نگرانی درجه دومی هم وجود دارد که اگر وحدت کره به نحوی عملی شود در شرایطی که کره از لحاظ اقتصادی بسیار قوی شده است و نیروی هسته ای و موشکی کره شمالی هم به آن افزوده شود آن وقت کره متحد رقیب خطرناکی برای هر دو کشور خواهد بود، بخصوص اینکه کره ای ها نوعی کینه های تاریخی از بدرفتاری های ژاپن در جنگ دوم جهانی از این کشور دارند. این نکته ای است که به اصطلاح دور از ذهن است ولی وجود دارد. ولی کره شمالی در موقعیتی نیست که در رقابت با امریکا چین و روسیه بخواهند با آن اتحادی تشکیل دهند. نه نیازی به آن اتحاد دارند و نه کره شمالی حتی با داشتن بمب اتمی ارزش نظامی دارد که بخواهند در اتحاد با آن خود را بد نام کنند. چنین احتمالی کم است. آنها هم منافعشان ایجاب میکند که این عنصر نامعقول در همسایگی آنها آرام بگیرد.

اگر به نظرتان سازمان ملل قطع نامه های الزام آوری علیه کره شمالی صادر کنند که امریکا بخواهد اقدام نظامی علیه آن شکل دهد چین یا روسیه آنرا وتو می کنند؟

به نظر می رسد که چنین قطع نامه ای را وتو کنند چون که تمایل ندارند در کنار مرزهای آنها اتفاقاتی رخ دهد که زبانه های آن نه به اروپا و نه به امریکا می رسد ولی شرایط منطقه ای آنها را بغرنج تر می کند و هر واکنش تندی برای همسایگان کره شمالی مناسب نیست. حتی کره جنوبی و ژاپن هم احتمالا مایل نباشند که کار به آنجا بکشد. شورای امنیت بستگی دارد که کره شمالی را به عنوان خطری که صلح و امنیت جهانی را تهدید می کند مانند گذشته بخواهد تحریمهای اقتصادی بکار بگیرد که به احتمال زیاد مانند گذشته این موضوع از طرف چین وتو نخواهد شد. تحریمهای اقتصادی و مالی و جلوگیری از نقل و انتقال کالا و پول و تحریمهای دریایی و هوایی و مثال آن، ولی اگر قرار باشد علیه آن اقدامی نظامی شود احتمال وتو آن بالا است.