آیا کوشنر به آل سعود چراغ سبز نشان داده؟

وزارت‌های خارجه و دفاع ایالات متحده از ریاض و ابوظبی خواستند تا فشارش بر قطر و لبنان را تعدیل کنند و مسیر رسیدن کمک‌ها به یمن را باز کنند. اما مقام‌های سعودی و اماراتی، به دیپلمات‌های آمریکا گفتند تصور می‌کنند دست‌کم تایید ضمنی کاخ سفید را -به‌ویژه از سوی دونالد ترامپ و دامادش جارد کوشنر که مشاور ارشد او و مسئول اقدامات مرتبط با صلح خاورمیانه‌ است- برای اقدامات‌ تندرویانه‌شان داشته‌اند.

برخی معتقدند که کوشنر روابطی دوستانه با یوسف العتیبه، سفیر امارات در ایالات متحده و همچنین محمد بن سلمان، ولیعهد پادشاهی سعودی دارد. او اواخر اکتبر در ریاض با ولیعهد آل سعود دیدار کرد.

اما نارضایتی فزاینده بوروکراتیک آمریکا از زیاده‌روی‌های سعودی-اماراتی، در کنار رویارویی کوشنر با تحقیقات قضایی در ارتباط با دخالت روسیه در انتخابات ۲۰۱۶ آمریکا، باعث شده که بسیاری از دیپلمات‌ها، سیاستمداران و لابی‌گران آمریکایی از بازیگران منطقه‌ای بخواهند که برای اقدامات‌شان به برداشت‌های‌ خود از چراغ سبزها (واقعی یا غیر واقعی) از جانب گروه کوشنر و کاخ سفید، اکتفا نکنند. آنها هشدار می‌دهند که پیام‌های متعدد، می‌تواند متحدان آمریکا را در حاشیه خلیج فارس به اشتباه محاسباتی بیاندازد و آنها دست به اعمالی بزنند که در نهایت با منافع آمریکا در تضاد باشد و عواقب جدی‌ای داشته باشد. 

هنگامی که سعودی‌ها و اماراتی‌ها در آستانه شروع تحریم‌ها علیه قطر در ماه ژوئن بودند، استوارت جونز که در آن زمان سمت معاون وزیر خارجه را در امور شرق نزدیک بر عهده داشت، در نیمه‌های شب تماسی از جانب العطیبه (سفیر امارات) دریافت کرد که به او درباره انجام عمل خبر می‌داد. سفیر پیشین ایالات متحده در منطقه، به المانیتور گفت که واکنش جونز «بسیار تند» بود. او به العطیبه گفته بود: « چه کار دارید می‌کنید؟ این احمقانه است.» اما یوسف العطیبه در پاسخ گفته بود: «آیا شما با کاخ سفید صحبت کرده‌اید؟» و او را به موافقت کاخ سفید ارجاع داده بود. جونز در گفتگو با ما تماس آن شب را تایید کرد اما از بازگویی جزئیات آن سر باز زد و گفت که این کار در قبال العطیبه غیرمنصفانه است.

نمونه قطر آموزنده است زیرا به گفته جرالد فیرستین، سفیر سابق آمریکا در یمن، وزارت‌خانه‌های خارجه و دفاع در نهایت توانستند نظر خود را در مورد چراغ سبز دادن به سعودی‌ها و اماراتی‌ها، به کاخ سفید تحمیل کنند. فیرستین که اکنون در موسسه مطالعات خاورمیانه کار می‌کند، به المانیتور گفت: «البته در ابتدا کاخ سفید خیلی واضح و روشن نشان می‌داد که با وزارت‌خانه‌های دفاع و خارجه همسو نیست. اما من فکر می‌کنم که در طول زمان، وزارت‌خانه‌های مذکور پیروز شدند. حس من این است که اگر تیلرسون و ماتیس [وزرای خارجه و دفاع] در کنار هم باشند و بر سر موضوعی چانه‌ بزنند، می‌توانند حرفشان را به کرسی بنشانند… روشن است که اگر با هم باشند، کاخ سفید را به عقب می‌رانند.»

این تصور که کاخ سفید به سعودی‌ها و اماراتی‌ها چک سفید امضا می‌دهد، با تمایل دولت ترامپ که می‌خواست عربستان و امارات را برای دور تازه‌ای از گفت‌وگوهای صلح اسرائیل، فلسطینیان و اعراب، با خود همراه کند، تقویت شد. یک مقام ارشد پیشین در دولت آمریکا که به شرط محرمانه ماندن نامش حاضر به گفت‌وگو با المانیتور شد، در این باره گفت: «این شگفت‌انگیز است که چگونه سیاست‌گذاری ما افت کرده و منوط به یک یا دو چیز شده است. ما اکنون بر ایران و مذاکرات صلح اسرائیل و فلسطین متمرکز شده‌ایم. به نظر می‌رسد که دولت ترامپ بر این باور است که چنین کارهایی نیازمند آن است که به  سعودی‌ها آزادی عمل بیشتری بدهیم و این‌گونه به چیزی که درباره اسرائیل می‌خواهیم دست پیدا کنیم… حدس من این است که آنان آماده‌اند تا کمابیش هر چیزی را در ازای آن توافق بپردازند.» اما سعودی‌ها و اماراتی‌ها با اشتباه محاسباتی و گرفتار شدن در میان پیام‌های مختلف صادره از کاخ سفید و دو وزارت‌خانه مذکور، ریسک بزرگی کردند.

مقام پیشین دولت آمریکا گفت: «من فکر می‌کنم که اگر جارد‌ کوشنر ناگهان ناپدید شود، کشورهای عربی ممکن است با مشکل مواجه شوند و کارشان متوقف شود. زیرا هیچ فرد دیگری نیست که با ولیعهد سعودی رفاقت داشته باشد یا تمایل بسیاری نشان دهد که همان راه جارد را دنبال کند. اگر اتفاقی برای جارد بیفتد -که دیگر در صحنه حضور نداشته باشد-، آن‌وقت چه بر سر روابط حساس آنها با کاخ سفید خواهد آمد؟»

سخنگویان کوشنر به این پرسش المانیتور پاسخ نداند که آیا کوشنر درباره طرح‌های اخیر مبنی بر مقابله با حزب‌الله در لبنان با شاهزاده محمد گفت‌وگو کرده یا ممکن است به متحدان خلیجی خود القاء کرده باشد که مجازند تندروی‌های اخیر را انجام دهند؟ یکی از مقام‌های ارشد کاخ سفید روز ۲۹ اکتبر تایید کرد که کوشنر، دینا پاول، معاون مشاور امنیت ملی در زمینه استراتژی و همچنین جیسن گرین‌بلات، معاون بخش مذاکرات بین‌المللی، «به تازگی از عربستان سعودی بازگشته‌اند.» مقام کاخ سفید گفت که کوشنر «در تماس مداوم با مقام‌های اسرائیلی، دولت فلسطینی، مصر، امارات، اردن و عربستان سعودی بوده است.»

فیرستین، سفیر پیشین آمریکا، این سئوال را مطرح می‌کند که آیا فراخواندن حریری به ریاض بخشی از شطرنج صلح کوشنر است؟ او در این باره می‌گوید: «آیا این بازی، در ادامه روند صلح است؟ آیا این نوعی استراتژی است که آمریکا/عربستان/اسرائیل در پیش گرفته‌اند تا حزب‌الله را منزوی و دولت لبنان را بی‌ثبات کنند تا اسرائیل در روند صلح با فلسطینیان امتیاز بیشتری بدهد؟ بلاخره توافق کامل در این باره چیست؟» راندا اسلیم، متخصص امور سرزمین شام، می‌گوید که سعودی‌ها وزارت خارجه آمریکا را از تصمیم‌شان درباره فراخواندن حریری در روز چهارم نوامبر و فشار بر او در جهت استعفا، بی‌خبر گذاشته بودند. اسلیم، رئیس بخش «مسیر دوم گفت‌وگو» در موسسه خاورمیانه، به المانیتور گفت: «من می‌دانم که آمریکایی‌ها از عملکرد سعودی‌ها کاملاً متعجب شدند. آنها بی‌خبر بودند. سعودی‌ها با افراد وزارت خارجه هماهنگ نکرده بودند.» اسلیم افزود: «بخشی از استراتژی بن سلمان برای خوش‌خدمتی و عزیز کردن خود نزد آمریکایی‌ها، این است که حزب‌الله را متهم شماره یک بخواند و آن را عقب براند. من فکر می‌کنم این نقطه‌ای است که چراغ سبز از آنجا می‌آید… سعودی‌ها کارهایی بدون مشورت ‌کردن انجام می‌دهند؛ و مدام دچار سوبرداشت می‌شوند» و شعارهای کاخ سفید را علیه ایران و حزب‌الله «تعبیر می‌کنند».

جرمی کونیندیک، مسئول پیشین بخش کمک‌‌رسانی به حوادث در خارج از کشور، می‌گوید که در مورد یمن، کاخ سفید باید ائتلاف به رهبری عربستان را به سختی تحت فشار بگذارد تا این کشور به محاصره بنادر کلیدی یمن پایان دهد؛ محاصره‌ای که یکی از بزرگ‌ترین قحطی‌ها در یمن را دامن می‌زند.

یک مقام ارشد آمریکایی که نخواست نامش فاش شود، گفت که دولت آمریکا تلاش‌های خود را برای پیشگیری از وخیم‌تر شدن بحران انسانی در یمن از سر گرفته و از ائتلاف به رهبری عربستان خواست تا امکان دسترسی به بندرهای یمن را بهبود تسهیل کند. اما دولت آمریکا برای جلوگیری از قحطی فاجعه‌بار دیگری در یمن، باید بیشتر بر رهبر عربستان فشار بیاورد. مقام پیشین دولت آمریکا گفت: «واضح است که برخی از سیاستمداران باسابقه در میان سعودی‌ها فهمیده‌اند که اوضاع انسانی چقدر وخیم است اما روشن نیست که آنان در نهایت بر تصمیم‌گیرندگان امور یمن در عربستان اثر می‌گذارند و آیا آمریکا می‌تواند با قدرت کافی به این ماجرا وارد شود و نقشی‌ مهمی در مورد این بحران انسانی ایفا کند؟»