۲۰ پیش‌بینی از جهان ۲۰۲۰

تیم آینده‌پژوهی روزنامه فایننشال تایمز سالانه در ماه دسامبر گزارش پیش‌بینی خود را از جهان ارائه می‌دهد. در سال۲۰۱۹ از ۲۰ پیش‌بینی این تیم تحقیقاتی تنها ۴ مورد درست از آب درنیامد و همین مساله اهمیت آینده‌پژوهی این گروه برای سال ۲۰۲۰ را دو چندان می‌کند.

مهم‌ترین پرسش‌هایی که فایننشال تایمز برای سال آینده مطرح کرده است، دامنه وسیعی را پوشش می‌دهد؛ از آمریکا تا ایران و از قاره لاتینی‌ها تا اروپای پیر.

اولین و شاید مهم‌ترین پرسشی که این گروه درصدد برآمده است به آن پاسخ دهد، از این قرار است: آیا ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا اکثریت آرای مردم را به‌دست می‌آورد؟ آینده‌پژوهان فایننشال تایمز سپس به سراغ مسائلی همچون احتمال رکود در ایالات متحده، سرانجام توافق تجاری بریتانیا با اتحادیه اروپا، آینده سیاسی مرکل، عاقبت سالوینی و پوپولیست‌ها در ایتالیا و اعتراضات در آمریکای لاتین رفته‌اند.

یکی از پرسش‌های این مجموعه رسانه‌ای از جهان۲۰۲۰ نیز با نام ایران گره خورده است: آیا میان ایران و آمریکا نبردی رخ خواهد داد؟روند آینده‌پژوهی این بنگاه خبررسانی نشان‌دهنده بهبود کیفی در امر پیش‌بینی است. پیش‌بینی برای سال ۲۰۱۸ با ۸ خطا مواجه شد و نویسندگان تازه‌ترین گزارش امیدوارند عملکرد سال ۲۰۲۰نسبت به سال ۲۰۱۹ با ۴خطا این بهبود کیفی را دوباره بازتاب دهد.

طبق روال هر سال، تیم آینده‌پژوهی «فایننشال تایمز» ۲۰ پیش‌بینی خود را از سال جدید میلادی منتشر کرد. به اعتراف نویسندگان این گزارش، از ۲۰ پیش‌بینی سال ۲۰۱۹، چهار مورد نادرست از آب درآمد: برگزیت و خروج انگلیس از اتحادیه اروپا متوقف نشد؛ در انتخابات پارلمانی اروپا، موفقیتی کمتر از انتظار برای پوپولیست‌ها رقم خورد؛ شاخص سهام «اس‌اند‌پی ۵۰۰» آمریکا عملکردی فراتر از توقع سرمایه‌گذاران داشت؛ و رشد اقتصادی برزیل به پایین‌تر از سطح سال قبل رسید. البته با توجه به روند روزافزون پیچیده‌تر و غیرقابل ‌پیش‌بینی‌تر شدن جهان، چهار پیش‌بینی اشتباه ۲۰۱۹ نسبت به هشت مورد سال ۲۰۱۸، نوعی بهبود محسوب می‌شود. ۲۰ پیش‌بینی این روزنامه مطرح انگلیسی از وقایع سال ۲۰۲۰ شامل احتمال جنگ با ایران، به شرح زیر است:

۱- در انتخابات ریاست‌جمهوری نوامبر آمریکا، آیا ترامپ اکثریت آرای مردم را به‌دست می‌آورد؟ خیر. در انتخابات ۲۰۱۶، هیلاری کلینتون حدود ۳ میلیون رای بیشتر از دونالد ترامپ آورد، اما در نهایت در سیستم «رأی خبرگان» بازنده شد. به‌طور مشابه در انتخابات سال آینده نیز هر چند ترامپ با اختلافی بیشتر رای کمتر خواهد داشت اما در نهایت پیروز انتخابات خواهد شد. بسیاری از رای‌دهندگان دوآتشه مخالف ترامپ در ایالت‌های بزرگ دموکرات همچون لس‌آنجلس و نیویورک زندگی می‌کنند؛ بنابراین رای آنها سرنوشت نتیجه‌ انتخابات را تعیین نخواهد کرد. در طرف مقابل همانند انتخابات قبل، رقابت اصلی نامزدها در ایالت‌های کوچک میانه غربی آمریکا خواهد بود که در ۲۰۱۶ پیروزی را برای ترامپ به ارمغان آوردند.

۲- اقتصاد آمریکا وارد رکود می‌شود؟ خیر. گرچه این پرسش ذهن بازارها، رهبران کسب‌وکارها و مقامات آمریکایی را مشغول کرده است. در نظرسنجی اخیر دانشگاه دوک نیز نیمی از صاحب‌نظران مالی برجسته گفته‌اند اقتصاد آمریکا سال آینده وارد رکود خواهد شد. فهم چرایی این ادعا هم ساده است. هیچ‌یک از اقتصادهای پیشرفته – غیر از استرالیا – تاکنون چنین دوره‌ای طولانی از رونق را تجربه نکرده‌اند. به‌علاوه نشانه‌هایی وجود دارد که کسب‌وکارهای نگران، در حال کاهش مخارج سرمایه‌گذاری خود هستند.

با این حال به‌رغم‌ این عوامل منفی، در ۲۰۱۹ مصرف‌کنندگان آمریکایی مطمئن و خوش‌بین بودند. دلایل خوبی وجود دارد که این وضعیت برای سال آینده نیز ادامه خواهد یافت؛ چراکه نرخ بیکاری به پایین‌ترین سطح تاریخی خود رسیده است و در ضعیف‌ترین بخش‌های اقتصاد آمریکا نیز شغل ایجاد می‌شود؛ بنابراین در مجموع انتظار می‌رود سال آینده اقتصاد آمریکا به روند رو به رشد خود ادامه دهد.

۳- بوریس جانسون با اتحادیه اروپا به توافق تجاری می‌رسد؟ بله. این هدف اوست و شانس بالایی نیز دارد. با این حال با تعیین ضرب‌الاجل قانونی، فرصت او محدود خواهد شد. در زمانی محدود، تنها می‌توان به توافقی مختصر پیرامون تجارت کالاها دست یافت، در حالی که بوریس جانسون تاکید بر حذف تمامی تعرفه‌ها و سهمیه‌های تجاری دارد. ۲۷ عضو اتحادیه اروپا نیز از چنین توافقی سود می‌برند؛ چراکه مازاد تجارت کالایی بسیار بالایی دارند. البته چالش‌هایی وجود خواهد داشت همچون اصرار فرانسه برای شامل شدن تجارت شیلات.

۴- حزب کارگر بریتانیا به انتخابات باز می‌گردد؟ خیر. پس از شکست بی‌سابقه از ۱۹۳۵ در انتخابات امسال، رهبران اصلی‌ترین حزب مخالف در انگلیس «دوره‌ای از تامل» را پیشنهاد کرده‌اند. البته برخی از اعضای این حزب نگرانند رهبری جرمی کوربین ممکن است مسیری دیگر را رقم زند.

۵- ائتلاف باشکوه آنگلا مرکل فرو می‌پاشد؟ بله. از آنجا که دموکرات‌های سوسیال به‌عنوان شرکای جوان‌تر در حال تمایل به چپ هستند، صدراعظم آلمان در حفظ ائتلاف بزرگ «گروکو» خود با چالش‌هایی مواجه خواهد شد. در کنفرانس اخیر حزب «سوسیال دموکرات‌»، دو رهبر جدید حزب یعنی نوربرت والتر‌بوریانس و ساسکیا اسکن توسط اعضای ارشد مجبور به تلطیف مواضع ضدائتلافی خود شدند. با این حال آنها بر مبنای برنامه خروج از ائتلاف انتخاب شده‌اند و قول آنها برای افزایش مخارج در تضاد با سیاست‌های از لحاظ مالی محافظه‌کارانه حزب «اتحادیه دموکرات‌های مسیحی» خانم مرکل است. با این حال ترس از شکست ممکن است حزب «دموکرات‌های سوسیال» را مجاب به اتخاذ راه‌هایی برای ممانعت از انتخابات زودهنگام کند تا دولت اقلیت مرکل تا سال ۲۰۲۱ – زمانی که پس از ۱۶ سال دوره صدراعظمی او پایان می‌یابد - در قدرت بماند.

۶- مَتئو سالوینی به قدرت در ایتالیا باز خواهد گشت؟ بله. پس از تلاشی نافرجام در انتخابات ماه آگوست، رهبر حزب راست «لیگ ملی‌گرا» ایتالیا بار دیگر به صدر نظرسنجی‌ها بازگشته است. ائتلافی که حدود چهار ماه پیش در این کشور به قدرت رسید با کنار رفتن سالوینی نشان داد تا چه حد سردرگم و ناکارآمد است. بر این اساس در انتخابات منطقه‌ای ماه ژانویه، شکست چپ‌ها در منطقه امیلیا‌روماگنا که سنگر سیاسی اصلی آنها محسوب می‌شود، دولت ایتالیا را وارد مارپیچ سقوط خواهد کرد. تظاهرات جدیدی که با عنوان ساردینس در مخالفت با متئو سالوینی شکل گرفته است نیز به نوعی مهر تایید بر موقعیت ممتاز اوست.

۷- جنگ با ایران رخ خواهد داد؟ خیر. به خاطر سیاست فشار حداکثری ایالات‌متحده بر جمهوری اسلامی، نگرانی‌ها پیرامون تنش میان آمریکا و متحدان عربی او با ایران ماه‌ها است ادامه دارد. در مقابل این سیاست تهران نیز سکوت نکرده و با سرنگونی پیشرفته‌ترین پهپاد آمریکایی و توقیف کشتی انگلیسی به این اقدامات پاسخ داده است. با این حال به‌رغم لفاظی‌های شدید، دونالد ترامپ به وضوح اکراه خود را برای جنگ نشان داده است. تمام متحدان این کشور نیز تمایلی برای جنگ با ایران ندارند. با این حال هر نوع اشتباه محاسباتی سهوی، خطر شعله‌ور شدن آتش جنگ را میان دو طرف به همراه دارد.

۸- آیا هند باز هم پرشتاب‌ترین رشد را در میان اقتصادهای بزرگ تجربه خواهد کرد؟ خیر. رشد تولیدناخالص‌داخلی هند از ۸ درصد به ۵/ ۴ درصد در سال گذشته سقوط کرد. این اتفاق عمدتا ناشی از مشکلات ساختاری اقتصاد این کشور همچون چالش‌های نظام بانکی و مالی و رونق یک‌باره بخش املاک بود. با این حال دولت نارندرا مودی اصرار دارد که پریشانی‌های اقتصاد هند دوره‌ای است و نیازی به برنامه‌های معتبر برای ایجاد اصلاحات ساختاری نیست. هر چند ممکن است تا حدی رشد اقتصادی این کشور از کف شش ساله خود بهبود یابد، اما اقتصاد هند برای جلو زدن از حتی اقتصاد در حال نزول چین با چالش‌های عدیده مواجه است.

۹- بدهی آفریقای جنوبی وضعیتی بحرانی می‌یابد؟ بله. با توجه به اینکه در میان سه موسسه اعتبارسنجی معتبر جهان تنها «مودیز» وضعیتی بالاتر از «بی‌ارزش» را برای رتبه اعتباری آفریقای جنوبی متصور شده، می‌توان گفت وضعیت بدهی دولت این کشور به نخی نازک بند است. در ماه نوامبر «مودیز» با استناد به فقدان سرمایه سیاسی دولت برای پیشبرد اصلاحات، وضعیتی منفی برای رتبه اعتباری این کشور اعلام کرد. اقتصاد آفریقای جنوبی دچار سکته شده و شرکت‌های هواپیمایی در تلاش برای جلب حمایت‌های ورشکستگی هستند. شرکت برق، «اسکوم» بزرگ‌ترین شرکت دولتی این کشور، خاموشی‌هایی را اعمال می‌کند و توانایی بازپرداخت ۳۰ میلیارد دلار بدهی خود را ندارد.

۱۰- اعتراضات آمریکای لاتین ادامه خواهد یافت؟ بله. دلایل اصلی نارضایتی مردم – رشد اقتصادی ضعیف، نابرابری شدید و تصور اینکه دولت نیاز بسیاری از مردم را نادیده می‌گیرد – مرتفع نخواهد شد. ناآرامی‌های ۲۰۱۹ این منطقه احترامی برای هیچ یک از رنگ‌های سیاسی قائل نبوده‌اند، از دولت‌های دوستدار بازار آزاد در شیلی، کلمبیا و اکوادور گرفته تا رئیس‌جمهوری چپ‌گرای بولیوی. در ۲۰۲۰، هر چند رئیس‌جمهوری جدید طرفدار ایدئولوژی «پِرونیسم» آرژانتین ممکن است دوران خوش موقتی را سپری کند اما ملت‌های حاشیه کوه‌های آند با بحران‌های غیرقابل حل جدی مواجه خواهند شد.

۱۱- امانوئل مکرون روابط خود را با ولادیمیر پوتین از سر خواهد گرفت؟ نه. رئیس‌جمهوری فرانسه پیشنهادهای جاه‌طلبانه‌ای را برای ملحق کردن دوباره روسیه ارائه کرده است. اما مسیر هر نوع از سرگیری روابط دو طرف از توافق صلح در اوکراین می‌گذرد که آن هم بعید به نظر می‌رسد. ولودیمیر زِلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، با وعده پایان دادن به درگیری‌های شرق این کشور توانست در انتخابات پیروز شود. با این حال او نمی‌تواند به درخواست‌های مسکو برای تضمین وضعیت ویژه در منطقه دونباس – واقع در مرز شرقی اوکراین با روسیه – چراغ سبز نشان دهد، چراکه ترس آن را دارد روس‌ها با حفظ اهرم نیابتی خود، منطقه را به نوعی سرطان داخلی برای اوکراین تبدیل کنند.

۱۲- شاهد مقررات قابل‌توجه برای غول‌های تکنولوژی خواهیم بود؟ خیر. حداقل نه در بازار عظیم آمریکا. مسیر تنظیمِ محتمل‌ترین مقررات تکنولوژی یعنی حریم شخصی بسیار ناهموار است. دموکرات‌ها مقرراتی سخت‌گیرانه می‌خواهند در حالی که جمهوری‌خواهان تسهیل قوانین را دنبال می‌کنند، امری که باعث عدم تصویب مقررات در مجلس می‌شود. مارگرته وستاگر، مقام ارشد حوزه دیجیتال اتحادیه اروپا نیز سعی می‌کند مقررات حریم خصوصی و آنتی‌تراست را به یکدیگر مرتبط و قدرتمند سازد، اما رویه قضایی تکمیل این مقررات سال‌ها به طول می‌انجامد.

۱۳- چین به رهبری جهانی اینترنت نسل پنجم تبدیل می‌شود؟ بله. تا پایان سال آینده پیشتازی چین در ارتباطات نسل پنجم (۵G) تقریبا در تمامی حوزه‌ها نمایان خواهد شد. در تعداد ایستگاه‌های ۵G نصب شده، چینی‌ها عملکردی دور از دسترس نسبت به سایر کشورها خواهند داشت. در تعداد قراردادهای تامین خدمات برون‌مرزی ۵G نیز هوآوی گوی رقابت را از اریکسون – شرکت مخابراتی با شهرت جهانی واقع در سوئد – خواهد ربود، آن هم به‌رغم تلاش‌های دولت آمریکا برای کشیدن افسار موفقیت این شرکت چینی. در نهایت در فروش تلفن‌های همراه هوشمند ۵G نیز شرکت‌های هوآوی، اوپو، شیائومی، ویو و سایر سازندگان چینی از رقیبان برجسته خود نظیر اپل، سامسونگ و... جلو خواهند زد.

۱۴- آیا دیزنی روش پخش بازی‌های خود را تغییر خواهد داد؟ بله. خدمات ویدئویی دیجیتالی که شرکت‌های اپل، دیزنی و اچ‌بی‌او در ۲۰۱۹ رونمایی کردند حاکی از آن است که روش‌های پخش، نیروی‌ غالب تحول رسانه‌ها در ۲۰۲۰ باقی خواهند ماند.

۱۵- اوبر، شرکت چندملیتی حمل‌ونقل در ۲۰۲۰ سودده می‌شود؟ خیر. هر چند ممکن است خبر از برخی سودهای تعدیل‌‌شده در بخش‌های مختلف شرکت به گوش برسد. مدیران این شرکت نیز قول داده‌اند بر مبنای مقادیر تعدیل‌شده تا سال ۲۰۲۱ سوددهی داشته باشند.

۱۶- سیگار الکترونیک ممنوع خواهد شد؟ خیر. بخار نیکوتین سیگارهای الکترونیک، امن‌تر از سیگارهای تنباکودار است، هر چند ریسک‌هایی به همراه دارد. مرگ ۴۸ نفر و استعمال دانش‌آموزان کافی بوده تا اداره غذا و داروی آمریکا برای ممنوعیت استفاده از سیگارهای الکترونیک تحت فشار قرار گیرد. هر چند برخی تلاش‌ها در هند و کشورهای اروپایی برای محدودیت این نوع سیگارها صورت خواهد گرفت، اما به نظر نمی‌رسد در آمریکا ممنوعیتی ایجاد شود.

۱۷- انتشار کربن جهان کاهش می‌یابد؟ نه. از ۲۰۱۰، انتشار گازهای آلاینده ناشی از احتراق سوخت‌های فسیلی سالانه به‌طور میانگین رشدی ۹/ ۰ درصدی داشته است و نشانه‌های بسیاری وجود دارد که این روند در ۲۰۲۰ نیز ادامه خواهد یافت. اگر تولیدناخالص‌جهانی بر اساس پیش‌بینی‌ها رشد کند، شاهد استفاده از منابع انرژی که عمدتا سوخت‌های فسیلی هستند خواهیم بود. این در حالی است که برخی از پرشتاب‌ترین اقتصادهای دنیا به مصرف آلاینده‌ترین سوخت فسیلی یعنی زغال‌سنگ ادامه خواهند داد. برای مثال چین بیش از مجموع آمریکا و اتحادیه اروپا گاز کربن‌دی‌اکسید وارد هوا می‌سازد و تلاش‌های پکن برای تحریک رشد اقتصادی و بهبود امنیت انرژی می‌تواند استفاده از زغال‌سنگ و انتشار آلاینده‌ها را تشدید کند.

۱۸- آیا قیمت نفت خام برنت سال آینده را بالای ۶۵ دلار به پایان می‌رساند؟ نه. کاهش تولید در اواخر ۲۰۱۹ توسط اوپک به رهبری عربستان و کشورهای متحدی همچون روسیه قیمت طلای سیاه را به بالای ۶۵ دلار رساند. برای اینکه این قیمت برای سال ۲۰۲۰ باقی بماند، این کشورها باید به تعهدات کاهش تولید خود پایبند بمانند. این در حالی است که هر دو کشور عربستان و روسیه از تولید کمتر از ظرفیت متضرر شده‌اند. به‌علاوه هر چند ممکن است رشد عرضه نفت شیل آمریکا در سال آینده کُند شود اما انتظار می‌رود تولید سایر کشورهای غیرعضو اوپک افزایش یابد.

۱۹- سیر سی ساله رونق اوراق بهادار در نهایت پایان می‌یابد؟ خیر. در تابستان ۲۰۱۹ توفانی از خریدها برای سبد دارایی‌ها منجر شد قیمت اوراق قرضه به جایی برسد که ۱۷ هزار میلیارد (تریلیون) دلار بدهی سراسر دنیا، ضرری تضمین‌شده به دوش خریداران بگذارد. با این حال آن توفان فروکش کرده است اما هنوز ۱۲ هزار میلیارد از اوراق قرضه در انجماد عمیق هستند. هر چند تکرار نزدیک وقایع تابستان ۲۰۱۹ بعید به نظر می‌رسد، اما تا زمانی که بانک‌های مرکزی آمادگی حمایت خود را اعلام می‌کنند، موج عجولانه خروج از بازار اتفاق نخواهد افتاد.

۲۰- آیا بانک‌های اروپایی تعدیل مشاغل را ادامه خواهند داد؟ بله. به نظر نمی‌رسد شرایط عملیاتی دشوار سال ۲۰۱۹ به زودی تغییر کند. با نرخ‌های بهره پایین یا منفی، سرمایه‌گذاری پایین درآمدهای بانکی و رشد آهسته اقتصاد، وام‌دهندگان اعتبارات خود را به انجماد درآورده‌اند. بانک‌ها همچنین خود را برای اجرای قوانین بازل‌۴ آماده می‌کنند که براساس آن از سال ۲۰۲۲ تعهدات سرمایه‌ای آنها افزایش خواهد یافت. تا دسامبر ۲۰۱۹، بانک‌ها در سراسر آلمان، فرانسه، اسپانیا، سوئیس و انگلیس در مجموع ۶۰ هزار نیروی خود را تعدیل کردند. در این رابطه بانک اچ‌اس‌بی‌سی تحت مدیریت موقت نوئل کوین به استراتژی کاهش هزینه خود ادامه خواهد داد. در صورت گسترده بودن آسیب‌های برگزیت، این تعدیلات به خصوص در انگلیس مشهودتر خواهد بود.