عراقي‌ها از آينده خود نگرانند؛ نمي‌دانند بعد از شکست داعش در شهر موصل و محيط اطراف آن اداره امور چگونه انجام خواهد شد. درحالي‌که به‌خوبي مي‌بينند که ايران و ترکيه طرح‌هاي جدي خود را دارند و بر‌اساس استراتژي خود، نفوذ منطقه‌اي‌شان را از دريچه عراق تقويت مي‌کنند.
مسئولان عراقي و کُرد مي‌گويند که آنها نسبت به غفلت‌هاي دولت عراق براي طرح‌ريزي اداري و امنيتي در مرحله بعد از پايان جنگ با داعش نگرانند. نگراني آنها حتي تا بالاترين سطح يعني حيدر العبادي، نخست‌وزير عراق هم مي‌رسد. مي‌گويند نمي‌دانند واقعا او طرحي براي آينده عراق بعد از داعش دارد يا خير. برخي مي‌گويند که اين اراده‌هاي خارجي هستند که مرحله پيش رو را اداره خواهند کرد و عراقي‌هاي چند دسته شده از لحاظ طايفه‌اي و نژادي، مجبور خواهند شد که با يکي از اين اراده‌ها به‌عنوان يک امر واقع تعامل کنند.
هوشيار زيباري، وزير امورخارجه اسبق و وزير دارايي سابق عراق که يکي از چهره‌هاي مطرح کُرد محسوب مي‌شود، دراين‌باره مي‌گويد: «العبادي کند عمل مي‌کند. هر وقت که اين موضوع را با او در ميان مي‌گذاريم، مي‌گويد که منتظريم عمليات نظامي پايان يابد تا ببينيم چه مي‌شود.»
وي در ادامه مي‌افزايد: «شهر (موصل) به‌طور کامل فنا شده است. ببينيد سهم دولت در اين شهر چقدر است، طوري رفتار مي‌کند که انگار به آن ربطي ندارد.»
اين درحالي است که کردها به برگزاري رفراندوم استقلال در ۲۵ سپتامبر پيش رو پافشاري مي‌کنند و به‌دنبال حفظ مناطق خود در قالب يک کشور هستند. از‌سوي‌ديگر، نيروهاي داوطلب مردمي متمايل به ايران تلاش مي‌کنند بر مناطق آزاد شده مستولي شوند و به توصيه ايران، خود را به مرزهاي سوريه برسانند تا طرح پيوستن عراق و سوريه به طرح ايران که ايجاد گذرگاهي از تهران تا بيروت است، تکميل شود.
علي‌اکبر ولايتي، مشاور ارشد رهبر انقلاب ايران، هفته گذشته گفت: «امروز راه مقاومت سريع از تهران آغاز مي‌شود و تا موصل، دمشق و بيروت امتداد مي‌يابد.»
اينها همه در سايه رقابت‌هاي دو قدرت منطقه‌اي، ايران و ترکيه صورت مي‌گيرد، فراتر از اينها نفوذ آمريکا هم کاهش يافته و ايران تلاش مضاعفي مي‌کند تا تسلط خود بر عراق را تقويت کند.
در سايه اين تحولات، رهبران سني و کرد در موصل و محيط پيرامون آن از مخالفت عبادي براي بحث بر سر آينده اداره موصل نگرانند و ظن آن دارند که از پشت پرده، اين ايران است که امور را اداره مي‌کند.
آنچه اکنون شاهديم، تمرکز کردها بر شمال عراق و اکثريت اعراب شيعي در جنوب است که بخش بزرگي از خاک عراق را شامل مي‌شود، با وجودي که در خود، نژادهاي مختلف کوچک ديگري را هم جاي داده است.
اثيل النجيفي، که قبل از سقوط موصل به‌دست داعش در سال ۲۰۱۴ استاندار نينوا بود، دراين‌باره مي‌گويد: «از آنچه قبلا بوديم همه عقب‌تر رفته‌ايم. مي‌خواهند مناطق آزاد شده‌اي را براي ما بگذارند که در آن سازمان‌هاي امنيتي و سياسي جولان دهند.»
وي در ادامه مي‌افزايد: «تا حالا که هيچ طرحي براي موصل مطرح نشده است، بغداد هم هيچ فضايي براي گفت‌وگو بر سر آينده موصل فراهم نمي‌کند.»
وي سپس مي‌گويد: «دو جناح در صف شيعي وجود دارد که به نوعي با هم درگير هستند و هر کدام ديدگاه خودش را دارد. يکي جناح تندروهاست که براي خود رهبراني هم دارند، آنها مي‌خواهند شرايط خود را به‌عنوان پيروز ميدان در نبرد موصل و ديگر مناطق آزاد شده عراق تحميل کنند، ديگري جناح ميانه‌روهاست که درک مي‌کنند چنين چيزي ممکن نيست و مي‌تواند به افراط‌گرايي در عراق دامن بزند.»
النجيفي که درحال‌حاضر يکي از رهبران اهل تسنن محسوب مي‌شود و فرماندهي نيروهاي مسلح آموزش‌ديده توسط ترکيه را بر عهده دارد، همچنين مي‌گويد: «اهل تسنن از مشکلات بزرگي رنج مي‌برند. آنها به‌شدت ضعيف شده‌اند.»
در اين ميان عده‌اي استقلال اهل تسنن را همانند کردها مطرح کرده‌اند درحالي‌که اکثر مسئولان عراقي چنين چيزي را غيرعملي و غيرممکن مي‌دانند، براي اينکه سرزمين‌هاي اهل تسنن فاقد پايگاه‌هاي نفتي است و اکثر ذخاير نفت عراق در مناطق تحت کنترل شيعيان و به مقدار کمتري دست کردهاست.
بعضي از رهبران سني و کرد معتقدند که يکي از راه‌حل‌ها مي‌تواند دادن خودمختاري به موصل همانند کردستان باشد با واحدهاي خودمختار کوچک‌تر که اقليت‌هاي ديگر بتوانند آزادانه در آنها زندگي کنند، آنها مي‌گويند، قانون اساسي به آنها اين اجازه را داده است.
زيباري مي‌گويد: «در گذشته سني‌ها نسبت به انتقال قدرت به واحدهاي کوچک‌تر بسيار حساس بودند و مي‌گفتند اين اتفاق به تجزيه و تقسيم عراق مي‌انجامد اما الان شروع کرده‌اند با اين مسئله کنار بيايند.»سني‌ها تنها طرفي نيستند که دولت مرکزي با استقلال آنها مخالفت مي‌کند، دولت بغداد با طرح رفراندوم کردها نيز مخالف است.
در اين ميان اين نگراني وجود دارد که هدف اصلي رفراندوم کردها جدايي فوري نباشد بلکه تقويت خود براي رسيدن به مطالباتشان بر سر اراضي مورد منازعه مثل مناطق غني از نفت و شهر کرکوک باشد که بيش از ده سال است بر سر آينده آن بحث و جدل وجود دارد.
زيباري که يکي از مقامات عالي‌رتبه حزب دموکراتيک کردستان به رهبري مسعود بارزاني است، مي‌گويد که الان وقت استقلال است.
وي در ادامه مي‌افزايد: «ما اميد و اعتماد خود را به عراق جديدي که خودمان بنا کرديم از دست داده‌ايم. دولت در هر بند و وماده قانوني‌ای که بر‌اساس آن کشوري جديد با حقوق مساوي و بدون تبعيض براي همه در نظر گرفته شده، ناکام مانده است. ما مي‌خواستيم کشوري تشکيل دهيم که در آن همه شراکت داشته باشند. اما الان همه اين آرزوها بر باد رفته است.»
مشکلي که براي عراقي‌هاي منتقد از وضعيت فعلي وجود دارد اين است که مي‌گويند ايراني‌ها تصميم خود را گرفته‌اند و طرحشان را از مدت‌ها قبل ريخته‌اند و اکنون هم مي‌خواهند به هر قيمتي طرح خود را پيش ببرند، آنها به‌دنبال ايجاد گذرگاه امني از طريق شمال عراق هستند که با انضباط کامل تحت نظارت نظاميان شيعه باشد که هيچ چيز ديگري نتواند بر آن مستولي شود. درحالي‌که هيچ‌کس هيچ کاري از دستش برنمي‌آيد تا جلوي طرح آنها را بگيرد.
- 16
- 6
