معادله جدید ترکیه

 زمانی که این دوره تاریخی از جهان را مورد مطالعه قرار دهیم درخواهیم یافت که کودتای نافرجام در برابر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه یکی از مهم ترین فاکتورهای تعیین کننده سیاسی در خاورمیانه است. این کودتای ناکام که احتمالا توسط ایالات متحده طراحی شده بود منجر شد که حرکت عمومی ترکیه به سمت و سوی مخالفت با ناتو حرکت کند و این کشور در آغوش روسیه و کشورهای سازمان همکاری شانگهای قرار بگیرد.

این تغییر جهت از اوایل سال ۲۰۱۶ زمانی که اردوغان متوجه شد که اتحادی برای براندازی داعش درحال شکل گیری است ایجاد شد. پس از اینکه در ماه نوامبر ۲۰۱۵، ترکیه به یک هواپیمای روسی شلیک و آن را ساقط کرد، تلاش اردوغان برای بهبود روابط با روسیه آغاز شد. از آن رویداد به بعد، ترکیه همواره در حال فاصله گرفتن از ایالات متحده و اتحادیه اروپا بود. ترکیه در هر ماجرایی از پناه دادن به مهاجران تا آزادسازی حلب در سال گذشته در برابر منافع ایالات متحده و اتحادیه اروپا ایستاده است.

ائتلاف طرفداران اسد بدون کمک و پشتیبانی صریح ترکیه قادر نخواهد بود به دستاوردهای بزرگی در سال ۲۰۱۷ دست پیدا کند. اردوغان با پیوستن به مذاکرات صلح آستانه و امضای قرارداد مناطق امن، برای همه روشن کرد که او دیگر از اهداف ایالات متحده و ناتو حمایت نمی کند و به دنبال تغییر حکومت در دمشق نیست.

ترکیه حتی برای بدتر کردن وضعیت این رابطه گاهی با را ه هایی نه چندان شرافتمندانه، در منظر عمومی به تحریک ایالات متحده و ناتو پرداخت. ظرف چند هفته گذشته ما چند تحرک عمده از جانب ترک ها را شاهد بودیم. در ابتدا آنها میزبان رئیس نیروهای مسلح ایران بودند تا روابط امنیتی خود را مستحکم تر کنند. فراموش نکنیم که طرح ایالات متحده برای استقلال کردها و کنترل جنگجویان داعش از این طریق در سوریه با شکست مواجه شد.

ترکیه، ایران و روسیه با امضای قراردادی به ارزش ۷میلیارد دلار در زمینه نفت و گاز به طور مستقیم تحریم های آمریکا را هدف قرار دادند. به یاد آورید که بانک های ترکیه به عنوان واسطه پول نفت ایران را در سال های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵، زمانی که سیستم پرداخت الکترونیکی سوئیفت در ایران وجود نداشت، با طلا معاوضه می کردند.

در حالی که موضع ایالات متحده در قبال موضع گیری بین قطر و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به رهبری عربستان در بهترین حالت بسیار پیچیده است، واکنش سریع ترکیه در قبال تحریک های عربستان سعودی رابطه ترکیه و قطر را بهبود بخشیده است. با حمایت ترکیه در کنار ایران، موقعیت قطر با وجود تحریم و انزوا از سوی شورای همکاری خلیج فارس، مستحکم شده است. با ادامه این روند، پیدا کردن راه هایی برای دورزدن تحریم برای قطر راحت تر شده است. خبرهای هفته اخیر نشان می دهد که روند عادی سازری روابط ایران و قطر سرعت گرفته است.

جغرافیای سیاسی جهان به سرعت درحال تغییر است. قطر ممکن است تا حدودی به دلیل وابستگی ریالش به دلار گاهی عقب نشینی کند اما تا جایی که بتواند به مقاومت خود با همراهی متحدین جدید ادامه خواهد داد. اگر ایالات متحده بخواهد در برابر آینده دوستی قطر با ایران واکنش بیشتری نشان دهد آنگاه درها را برای رابطه عمیق تر این کشور با ایران و ترکیه باز کرده است که هزینه های سیاسی زیادی در پی خواهد داشت.

به یاد آورید که با سقوط داعش در سوریه، اسرائیل و نخست وزیر این کشور بنیامین نتانیاهو از روابط گرم روسیه با ایران راضی نیستند و احساس خود را آشکارا با ایالات متحده در میان می گذارند و خواستار این شده اند که ایالات متحده به شکلی محکم در پشت آنها در برابر اوضاع ناخوشایند آینده بایستد. با وجود واقع گرایی نظامی موجود در دولت ترامپ (صرف نظر از نگاه های نومحافظه کاران) این احتمال وجود دارد که ارتش ایالات متحده به دنبال ماجراجویی های بیشتر در منطقه خارومیانه نباشد.