اقلیم در تب تظاهرات مردمی

استان سلیمانیه در اقلیم کردستان عراق روز دوشنبه در پی تظاهرات مردمی علیه خانواده بارزانی به انفجار رسید. اتفاقی که سبب شد مشکلات تازه ای به مشکلات پیچیده و متعدد دولت اقلیم کردستان افزوده شود. دولت اقلیم از سپتامبر گذشته، یعنی زمان برگزاری همه پرسی استقلال کردستان تا کنون در بحران به سر می برد و بر خلاف انتظار مقامات کردستان، نتایج رفراندوم، چه از لحاظ سیاسی و چه از لحاظ اقتصادی، نتایج معکوس و بدتر از آن چیزی که انتظار می رفت به دنبال داشته است. در سایه همکاری بغداد و آنکارا و تهران برای تشدید فشارها بر اقلیم کردستان اکنون اقلیم با سختی های مالی بسیاری مواجه است که بازتاب آن را در اوضاع اجتماعی شهروندان عادی اقلیم می توان دید، آن هم در حالی که اختلاف های شدیدی میان رهبران سیاسی و احزاب وجود دارد.

معترضان خشمگین مقرهای احزاب و سازمان های امنیتی را در شهرستان بیره مکرون در استان سلیمانیه به آتش کشیدند و علیه دولت اقلیم شعار سر دادند و خواستار مبارزه با فساد شدند.

خشم مردمی هیچ حزبی را در امان نگذاشت و بی توجه به میزان حضورشان در قدرت شامل همه احزاب شد که نشان از میزان ارتباط آن با مطالبات اجتماعی دارد.

عبدالرزاق شریف، یکی از رهبران جنبش کردی تغییر به خبرگزاری فرانس پرس گفت: «تظاهرکنندگان اقدام به آتش زدن مقرهای جنبش تغییر و حزب دموکراتیک کردستان و حزب اتحاد میهنی کردستان و مقرهای جماعت اسلامی و اتحاد اسلامی و آسایش (پلیس اقلیم کردستان) در بیره مکرون واقع در شمال غربی شهر سلیمانیه کردند.»  

شماری از شهرهای استان سلیمانیه، دومین شهر بزرگ اقلیم کردستان شاهد تظاهرات گسترده ای با مشارکت هزاران نفر از معلمان و کارمندان و فعالان مدنی بوده که خواستار استعفای دولت اقلیم و مبارزه با فساد که در عمیق شدن بحران اقتصادی خفه کننده اقلیم تاثیر گذار بوده است، شده اند.

تظاهر کنندگان شعارهای «دزدها سرنگون می شوند» و «مرگ بر بارزانی، سرنگون باد طالبانی» و «حکومت فاسد سرنگون می شود» و «دولتی که سرزمین های مورد نزاع را از دست داد، سقوط می کند» سر می دادند. اشاره شعار اخیر به شهر غنی از نفت کرکوک بود که دولت مرکزی توانست اخیرا بر آن مسلط شود.

با تسلط دولت مرکزی بر چاه های نفت کرکوک، دولت اقلیم کردستان دو سوم درآمدهای نفتی خود را که بدون موافقت دولت بغداد و به صورت فردی اقدام به حصول آن از طریق صادرات یک جانبه نفت می کرد، از دست داد. ۱۶ اکتبر به دستور دولت بغداد ارتش عراق توانست بر استان کرکوک مسلط شود و این منطقه را از کنترل کردها خارج کند.  

تظاهرات مخالفان در اقلیم بعد از بحران شدید سیاسی و اقتصادی خفقان آور که در پی اصرار مسعود بارزانی به برگزاری همه پرسی استقلال کردستان در ۲۵ سپتامبر گذشته به وجود آمد، تشدید شده است. با اصرار بارزانی به برگزاری رفراندوم دولت مرکزی تدابیری علیه کردستان با هدف حفظ یکپارچکی کشور اتخاذ کرد.

بارزترین برخورد دولت مرکزی با کردستان بستن فرودگاه های اربیل و سلیمانیه و مجبور کردن مسافران به استفاده از فرودگاه بغداد قبل از عزیمت به اقلیم کردستان است. همچنین دولت مرکزی سهم اقلیم را از کل بودجه کشور از ۱۷ درصد به ۱۲ درصد کاهش داده است.

رهبران اقلیم کردستان دولت بغداد را متهم می کنند که اقلیم را به پرتگاه انفجار هل داده و فشارهای شدیدی را علیه آن اعمال کرده است، تهدیدی که به نظر می رسد با تظاهرات روز دوشنبه جنبه واقعیت به خود گرفته است.

فعالان محلی می گویند که بحران دلایل عمیق تری دارد و به تراکم مشکلات سال های گذشته باز می گردد، همچنین انتخاب های اشتباه و رفتارهای بد و فساد و تسلط خانواده های سیاسی بر اداره امور اقلیم بر شدت بحران بسیار افزوده است.

در سال هایی که بازار جهانی نفت شاهد جهش در قیمت بود، رهبران اقلیم کردستان عراق اقدام به صادرات یک جانبه نفت کردند و علیه دولت مرکزی دست به کار شدند و از پرداخت سهم دولت مرکزی از این صادارات خودداری کردند، اما با سقوط ناگهانی قیمت نفت، هم زمان با پیچیده شدن اوضاع امنیتی و درگیر شدن اقلیم کردستان در جنگ با داعش، رهبران کردستان عراق در تنگنا گرفتار شدند. این تنگنا زمانی تشدید شد که رهبران حزب دموکراتیک کردستان بر برگزاری رفراندوم استقلال پافشاری کردند که سبب شد اقلیم در برابر حکومت مرکزی قرار بگیرد.

در تظاهرات روز دوشنبه پلیس ضد شورش اقدام به شلیک گاز اشک آور علیه تظاهرکنندگانی که به مقر حزب دموکراتیک در مرکز سلیمانیه نزدیک شده بودند کرد که در پی آن حالاتی از خفگی به وجود آمد. همچنین گذرگاه های امنیتی و راه های متعدد منتهی به مقرهای حزب در خیابان های اصلی در سلیمانیه را بست و نیروهای خود را در سراسر شهر مستقر کرد.  

تظاهرات روز دوشنبه یکی از سلسله تظاهراتی است که اقلیم از سوی کارمندان دولتی و کادرهای آموزشی می بیند. کارمندان دولت اقلیم کردستان سه ماه است که حقوق خود را دریافت نکرده اند. ظرف روزهای اخیر دولت اقدام به پرداخت حقوق ماه سپتامبر کرد اما صرفه جویی اجباری در حقوق افراد اعمال کرد. همچنین بخش خصوصی شاهد رکود شدیدی است که سبب شده ده ها شرکت محلی تعطیل شوند.

با وجود این که دولت عراق علیه داعش اعلام پیروزی کرده اما اوضاع امنیتی کشور همچنان متزلزل است و اتفاقات اقلیم کردستان می تواند بر سراسر عراق تاثیر بگذارد.

از سوی دیگر احتمال تظاهرات در دیگر شهرهای عراق از شمال تا جنوب وجود دارد چرا که اوضاع اجتماعی در این شهرها بهتر از اوضاع جاری در اربیل و دهوک و سلیمانیه نیست.