تقدير از چريک پير

«امروز بین ظرفیت صنعت و تقاضا شکاف وجود دارد که اثر عینی آن بروز مشکلات برای واحدهای تولیدی است، البته واحدهای تولیدی می‌گویند با کمبود نقدینگی روبه‌رو و متقاضی منابع مالی هستند، اما مشکل جدی‌تر از این حرف‌هاست. اگر فکری به حال صنعت نشود، این بخش نصف می‌شود و به‌مرور کوچک خواهد شد و مشکل بی‌کاری و مسائل دیگر اتفاق خواهد افتاد».

اینها را مسعود نیلی، مشاور ارشد اقتصادی رئیس‌جمهوری، گفته است. به گفته او تنها راه افزایش تقاضا در بازار، توجه به تقویت خارجی است و صنعتگران باید اولویت را روی صادرات بگذارند، اما عمل به این مسئله راحت نیست و با دشواری‌های زیادی همراه است. او در مراسم نکوداشت پنجاهمین سال تأسیس سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) گفت: صنعتی که فقط به بازار داخلی اکتفا کرده است، به‌آسانی نمی‌تواند وارد بازار صادراتی شود، آن‌هم بدون تکنولوژی، در این مسیر باید اقدامات لازم انجام شود.

علاوه بر کاهش تقاضا در اقتصاد کشور، ترکیب تقاضا هم تغییر کرده است. ما برای رفع مشکلات نیازمند یک دوره گذار هستیم تا بنگاه‌ها به ‌سمت بنگاه‌های صادراتی پیش بروند. اما جالب آنكه حدود چهار سال پيش، علي ربيعي وزير تعاون، کار و رفاه اجتماعی در گزارشي ويژه، به رئيس‌جمهوري درباره سونامي بي‌كاري ١٠‌ميليون‌نفري هشدار داده بود.

او گفته بود آژير قرمز هم در اين بخش به صدا درآمده است؛ چراكه براساس گزارش مرکز آمار ایران در سال‌های گذشته (مربوط به دولت احمدی‌نژاد)، سالانه در بهترین حالت فقط ٧٥ هزار شغل جدید به شكل متوسط ایجاد شد و این میزان هرگز پاسخ‌گوی سیل متقاضیان کار در کشور نبوده و نخواهد بود. به نظر مي‌رسد روز گذشته مشاور رئيس‌جمهور همان هشدارهاي نگران‌كننده ربيعي را تكرار كرده است.

مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور با اعلام اینکه خودبه‌خود اشتغال به وجود نمی‌آید، تصریح کرد: برای اینکه بنگاه‌ها به ‌سمت صادرات پیش بروند، باید تغییری در آنها ایجاد شود، در همین زمینه نقش سازمان گسترش و نوسازی بسیار پررنگ است و باید از این فرصت استفاده کند و با بهبود کسب‌وکار و جذب سرمایه‌گذاری خارجی اقدامات لازم را برای ارتقای بنگاه‌ها برای رقابت در بازارهای صادراتی انجام دهد.

نیلی با بیان اینکه «اقتصاد ما چاره‌ای جز برون‌گرایی ندارد»، تصریح کرد: نمی‌توانیم به بانک‌ها فشار بیاوریم که به واحدهای تولیدی پول بدهند و از سوی دیگر واحدهای تولیدی نتوانند پول بانک‌ها را بازگردانند. باید بازارهای صادراتی را گسترش دهیم.

به بیان استاد اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف، هفت تا ١٠ سال زمان برای گذشتن از رکود به‌وجودآمده در دولت قبل، زمان نیاز است که حدود سه سال از آن گذشته است. دگرگونی‌های زیادی در ١٥ سال گذشته درباره نقش ایدرو در توسعه صنعتی کشور به وجود آمد.

سهم صنعت در تولید ناخالص داخلی در زمان تأسیس ایدرو زیر سه درصد بود، اما سهم صنعت هم‌اکنون ٣٠ برابر شده است. او با اشاره به اینکه «باید به ‌سمت صنعتی برون‌گرا و پاسخ‌گو به نیاز جهانی گام برداریم»، افزود: سطح درآمد خانوارهای ایرانی در سال ١٣٩٢ حدود ٢٢ درصد پایین‌تر از سطح درآمد آنها در سال ١٣٨٦ بود که در همین بازه زمانی سطح درآمد یک خانوار روستایی ٣٨ درصد کاهش پیدا کرد و این موضوع روی بازار تقاضای داخلی صنعت تأثیر گذاشت.

نیلی گفت: کاهش سرمایه‌گذاری در این بازه زمانی روی رکود صنعت داخلی کشور تأثیر منفی داشت. در سال‌های ١٣٩١ و ١٣٩٢ اندازه صنعت ١٧ درصد کوچک‌تر شد که رشد صنعتی در سال ١٣٩٣ تا ١٣٩٥ بخشی از آن را جبران کرد و صنعت کشور هم‌اکنون ١,٨ برابر صنعت در سال ١٣٨٣ است.

به گفته او درحال‌حاضر بازار داخلی کفاف صنعت را نمی‌دهد و باید به ‌سمت بازارهای مطمئن خارج از کشور حرکت کنیم. ایدرو، به‌هم‌رسانی کسب‌وکارها و جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای ارتقای ساختار بنگاه‌های کشور را جزء برنامه‌های محوری خود قرار دهد.

‌مدل توسعه صنعتی نداریم

نیلی با اعلام اینکه هنوز یک مدل توسعه صنعتی در کشور وجود ندارد، گفت: در سال ١٣٨٠ اقدام‌هایی برای تهیه یک مدل صنعتی برای کشور انجام شد، اما هنوز نتوانسته‌ایم یک سند یکپارچه در این بخش مصوب کنیم. او به نقش سازمان گسترش و نوسازی در توسعه صنایع کشور اشاره کرد و افزود: از گذشته تا به امروز یک استراتژی نانوشته در صنعت تعریف شد که اساس آن، اولویت‌دادن به بازار داخلی بود.

حتی در بدو تأسیس ایدرو و حتی برنامه ششم توسعه نیز به این موضوع توجه شده بود. مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور اضافه کرد: متأسفانه تاکنون صنعت برون‌گرا و صادرات‌محور نداشته‌ایم. صنعت باید برای توسعه خود علاوه بر بازار داخلی به ‌فکر حضور پررنگ در بازارهای صادراتی نیز باشد.

امروز باید به این موضوع توجه شود که تا چه‌میزان تقاضا با ظرفیت‌های فعلی صنعت مطابقت دارد. او با تأکید بر اینکه روند افزایش ظرفیت صنعت با میزان تقاضا همخوانی ندارد، گفت: در سال‌های ١٣٩١ و ١٣٩٢ ما شاهد رشد منفی صنعت بودیم که این میزان در زمان جنگ نیز بی‌سابقه بوده، اما درحال‌حاضر امروز صنعت کشور تقریبا به دو برابر سال ١٣٨١ رسیده، اما سطح تقاضا درسطح سال ١٣٨١ است.

‌دیدگاه رقابت بخش دولتی با خصوصی را کنار بگذاریم

درهمین‌حال وزیر صنعت، معدن و تجارت هم گفت باید بخش دولتی مکمل بخش خصوصی باشد و دیدگاه رقابت با بخش خصوصی و موازی‌کاری را کنار بگذاریم. محمدرضا نعمت‌زاده افزود: نظر رهبر معظم انقلاب از تشکیل صندوق توسعه ملی این بود که حداقل ٢٥ درصد از درآمد نفتی کشور برای توانمندی بخش خصوصی به این صندوق واریز شود. به مدیران توصیه می‌کنم رسالت و وظیفه اصلی خود را فراموش نکنند و عذر قانون و تبصره نیاورند؛ چراکه قوانین برای انجام وظیفه است نه مانعی برای انجام وظیفه.

در سال ١٣٩٣، ٣٥ مورد از مصوبات دولت دهم را که مانع کسب‌و‌کار بود، در دولت اصلاح یا لغو کردیم و همچنین قوانینی را که به بازنگری نیاز داشت به مجلس شورای اسلامی ارسال کردیم. او تأکید کرد: علاوه بر توانمندسازی در بخش صنعت باید مدیران به مقوله آموزش و تربیت افراد هم توجه ویژه‌ای داشته باشند و سازمان گسترش و نوسازی صنایع هم باید به این مهم توجه کند.

او با گلایه از رسانه‌ها گفت: بنده معتقدم وقتی مدیران ما در مواردی را بلد نیستند، از مدیران خارجی آموزش‌های لازم را دریافت کنند که این موضوع با انتقاد رسانه‌ها و افراد مختلف روبه‌رو شد. نعمت‌زاده ادامه داد: البته بنده هم معتقدم که صنعت را باید از درون درست کنیم و در مواردی که اطلاعات کافی نداریم  اين اطلاعات را با ارتباط مناسب دریافت کنیم.

‌چهره اقتصادی ایدرو، سیاسی شده است

او گفت: متأسفانه در سال‌های گذشته چهره صنعتی و اقتصادی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) سیاسی شده است که در نتیجه ما شاهد هستیم که با تغییر مسئولان و نظرات مختلف مدیران هم تغییر کردند و در سال‌های گذشته ١٨ مدیر در این سازمان جابه‌جا شده‌اند.

‌برجام بازکردن درها به ‌روی تولید خارجی نیست

رئیس سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران هم گفت: برجام به معنای بازکردن درهای کشور به روی تولید خارجی نیست و این سیاست تاکنون دنبال نشده است. «منصور معظمی» در حاشیه مراسم نکوداشت پنجاهمین سالگرد تأسیس سازمان توسعه و گسترش صنایع ایران توضیح داد: برجام یک فرصت و زمینه‌ساز فراهم‌شدن امکانات بیرون، در داخل کشور با حفظ توانمندی داخلی است.

برجام در واقع کمکی برای افزایش توانمندی داخلی است؛ برای نمونه در صنعت خودرو، هم‌اکنون ١٩ میلیون خودرو در کشور است و تقریبا هر خانوار یک خودرو دارد و این در زندگی روزمره بی‌تأثیر نیست این درحالی است که مردم رضایتمندی مورد نظر خود را ندارند و ما باید تلاش کنیم تا رضایت مردم را فراهم کنیم. معظمی گفت: پس از برجام شش قرارداد در صنعت خودرو منعقد شده که دو تای آن اجرائی شده و محصول آن در بازار وجود دارد.

در قراردادهای خودرویی بحث واردات نیست و بحث سرمایه‌گذاری است و پس از مسیر فروش دوباره سرمایه‌گذاری شد که این شرکت‌ها پول‌های خود را واریز و اشتغال ایجاد کردند.او گفت: در بحث برجام براساس قراردادهای منعقدشده هشت میلیارد دلار قرارداد امضا شده که ٥,٥ میلیارد دلار قرارداد اجرائی شده و این برای کشور ما که نیاز به حل مشکل اشتغال است فرصتی است هیچ راهی جز سرمایه‌گذاری نیست و سرمایه‌گذاری هم باید با استفاده از منابع داخلی و خارجی باشد.

رئیس سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران تأکید کرد: به گمان من صنعت خودرو بیشترین استفاده را از برجام کرده و به‌تازگی هم قرارداد توتال منعقد شده و این هم فرصت خوبی بوده که وزارت نفت انجام داده و ما باید تلاش کنیم بخش خصوصی به سوی مشارکت هرچه بیشتر حرکت کند.وی در ادامه گفت: در بحث مبادلات بانکی هم ما هم‌اکنون مبادلات بانکی انجام می‌دهیم. آن چیزی که ما انتظار داریم بانک‌های بزرگ سرمایه‌گذاری کنند هنوز اتفاق نیفتاده است.

بانک‌های بزرگ به دلیل شرارت‌های آمریکایی‌ها و محدودیت‌هایی که برایشان وجود دارد بیش از حد محافظه‌کار هستند که البته وزارت خارجه پیگیری‌های لازم را انجام می‌دهد. معظمی گفت: ما از اروپایی‌ها و بانک‌های خارجی انتظار داریم که فعال‌تر باشند و متناسب با مراودات سیاسی مراودات اقتصادی هم داشه باشیم. او درباره سرمایه‌گذاری در زمینه خودرو در عراق گفت: در گذشته سرمایه‌گذاری کردیم و با محدودیت‌هایی مواجه شده و با صحبت‌هایی که با وزیر صنایع عراق داشتیم قرار شد محدودیت‌ها برطرف شود.

رئیس سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران تأکید کرد: ما به دنبال رانت نیستیم و می‌گوییم که در عراق دارای مزیت هستیم و باید از آن استفاده کنیم که وزیر صنعت عراق هم قول دادند محرومیت‌ها برطرف شود تا بتوانیم محصولات خود را صادر کنیم. معظمی گفت: خودروسازان ما هم‌اکنون در کشورهای الجزایر و مراکش سرمایه‌گذاری کرده و فعال هستند و آورده داشته‌اند؛ چراکه این بنگاه‌ها اقتصادی هستند و براساس توجیه اقتصادی سرمایه‌گذاری کردند.

او گفت: خواسته ما از دولت و مجلس این است که برای ما محدودیت ایجاد نکنند و اجازه دهند کار کنیم. ما مخالف نظارت دستگاه‌ها نیستیم، اما اجازه دهند در فرصت ایجادشده و مأموریت‌های جدید فعالیت کنیم. مشاور رئیس‌جمهوری و دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد تجاری و صنعتی کشور گفت: سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران باید تعریف جدیدی برای ٥٠ سال دوم فعالیت خود داشته باشد. اکبر ترکان گفت: انقلاب صنعتی اول مربوط به موتورهای گرمایی بوده و انقلاب صنعتی دوم برق و الکترونیک بود.

انقلاب صنعتی سوم هم انقلاب دیجیتال است که سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران بايد آن را جزء مأموریت‌های خود قرار دهد و در آن مسیر حرکت کند.در پایان این مراسم از منوچهر سمیعی‌پور، سیدمصطفی هاشمی‌طبا، بهزاد نبوی، سیدابوالحسن خاموشی، اکبر ترکان، احمد قلعه‌بانی، مجید هدایت، سیدرضا نوروززاده، شافعی و مفیدی مدیران سابق سازمان گسترش و توسعه نوسازی تجلیل و از تمبر یادبود این سازمان نیز رونمایی شد.

مرد سياست و اقتصاد

مراسم نکوداشت پنجاهمین سال تأسیس سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) بهانه‌اي بود براي تقدير از مردي كه همه مردان اقتصادي ايران معتقدند يكي از مهم‌ترين و تأثيرگذارترين افراد براي اقتصاد ايران پس از انقلاب بود. اين البته در كنار فعاليت‌هاي سياسي‌اش، از او مردي چندوجهي ساخت. بهزاد نبوي در دوران جنگ، وزیر صنایع سنگین بود.

نبوي، مردي است كه سكان ستاد بسيج اقتصادي در دوران جنگ را در دست گرفت و در اواخر دوره جنگ با معرفی دولت و حکم هاشمی‌رفسنجانی، مسئول پشتیبانی ستاد فرماندهی کل قوا شد. پس از وزارت صنایع سنگین تا خرداد ۱۳۷۶ مشاور مدیرعامل شرکت مپنا و عضو هیئت‌مدیره شرکت پتروپارس بود. از سال ۱۳۷۹ به مدت چهار سال نماینده و نایب‌رئیس مجلس ششم بود.

پيش از آنكه در اين مراسم از او تجليل شود، يك بار در مهرماه ١٣٩٤ در مؤسسه دين و اقتصاد حاضر شد تا از تجارب آن دوره براي مخاطبانش بگويد. سرپرست ستاد بسیج اقتصادی با دفاع از سياست‌هاي اقتصادي دوره جنگ گفته بود: ‌«در تمام آن شرایط، سهم کالاهای اساسی دست نخورد، چون مشکل قحطی پیش می‌آمد. مجبور بودیم برای دفاع و زنده‌ماندن مردم، سهم کالا‌ها و دفاع را بدهیم».

او طرح شعار «کوپنیسم یعنی کمونیسم» را برای تضعیف دولت دانست، در‌حالی‌که «حتی کشورهای غربی هم از چنین روش‌های تجربه‌شده‌ای در دوران‌ جنگی استفاده می‌کردند. با وجود این آقای بنی‌صدر و برخی از دوستانشان با اعمال فشار به دولت مدعی بودند همه کالا‌ها در انبار‌ها وجود دارد و این دولت به‌دنبال ایجاد روش کمونیستی برای اداره مملکت است که این مدعیات به‌هیچ‌عنوان صحت نداشت».