پیمان منع گسترش سلاحهای هسته‌ای در دوران جنگ سرد بین چند کشور جهان منعقد شدپیمان منع گسترش سلاح های هسته ای
پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای (NPT) در سال ۱۳۴۷ خورشیدی در دوران جنگ سرد، بین چند کشور جهان به صورت محدود، منعقد شد. این پیمان با نام های دیگری همچون معاهده عدم اشاعه یا به اختصار ان پی تی شناخته میشود.
اهداف پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای
از اهداف مهم پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای می توان به جلوگیری از گسترش سلاح های هسته ای و پیگیری مذاکرات خلع سلاح هسته ای اشاره کرد. همچنین یکی دیگر از اهداف این پیمان بین المللی، یاری رسانی به کشورهای غیر هسته ای در راه به کارگیری فناوری صلح آمیز هسته ای می باشد.
مفاد پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای
پیمان بین المللی منع گسترش سلاحهای هسته ای توسط نمایندگان مختار دولت شاهنشاهی در مسکو، لندن و واشنگتن در تاریخ ۱۰ تیر ماه ۱۳۴۷ با یک مقدمه و یازده ماده به امضا رسید و اجازه ی مبادله اسناد آن به دولت داده شد.
>> ماده ۱:
برطبق این پیمان، هر دولت دارای تسلیحات هسته ای، مجوز انتقال هرگونه سلاح های هسته ای یا دیگر ابزارهای انفجار هسته ای یا دادن کنترل مستقیم یا غیرمستقیم سلاح ها یا ابزارهای انفجار هسته ای به دیگران را ندارد و همچنین نباید هیچ یک از کشورهای فاقد سلاح های هسته ای را برای ساخت یا دستیابی به سلاح های هسته ای یا دیگر ابزارهای انفجار هسته ای یا کنترل چنین سلاح ها یا ابزارهای انفجاری، یاری، تشویق و ترغیب کند.
>> ماده ۲:
بنابر پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای، وظیفه ی هر دولت فاقد تسلیحات هسته ای این است که نباید هرگونه سلاح هسته ای یا ابزارهای انفجار هسته ای و اعمال کنترل مستقیم یا غیرمستقیم بر چنین سلاح ها یا ابزارهایی را دریافت کند. همچنین این دولتها نباید برای دستیابی به سلاح ها یا ابزارهای انفجار هسته ای تلاش یا کمک کنند و چنین کمک هایی را دریافت کنند.
معاهده عدم اشاعه نام دیگر پیمان منع گسترش سلاحهای هسته‌ای میباشد>> ماده ۳:
هر دولت فاقد سلاح های هسته ای برطبق پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای، موظف به پذیرش تدابیر حفاظتی است، تدابیری که پس از مذاکرات با آژانس بین المللی انرژی اتمی انجام گرفت و در چارچوب ضوابط آژانس بین المللی انرژی اتمی و نظام تدابیر حفاظتی این آژانس خواهد بود و هدف از چنین تدابیری، پایبندی آن کشور به تعهداتش در قبال این پیمان است تا از تبدیل مصارف صلح آمیز انرژی هسته ای به استفاده در سلاح های هسته ای یا ابزارهای انفجاری هسته ای جلوگیری کند. روند اجرایی این تدابیر حفاظتی باید در خصوص تمام مواد اصلی یا مواد مخصوص شکافت پذیر باشد که از آن ها می توان به تولید، فراوری یا استفاده از آن در هرگونه تاسیسات هسته ای یا خارج از چنین تأسیساتی اشاره کرد. تدابیر حفاظتی مقرر در این ماده، صرفا باید روی تمام مواد اصلی یا مواد مخصوص شکافت پذیر اعمال شود.
وظیفه ی هر دولت حاضر در پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای اینست که ماده اصلی یا ماده مخصوص شکافت پذیر، یا تجهیزات یا مواد آماده شده برای فرآوری، استفاده یا تولید مواد مخصوص شکافت پذیر را به دولت های فاقد سلاح های هسته ای ندهد حتی اگر این دولت ها بخواهند از آن در مقاصد صلح آمیز استفاده کنند، مگر اینکه ماده اصلی یا ماده مخصوص شکافت پذیر، مشمول تدابیر حفاظتی مقرر شده در این ماده قرار گیرد.
مرحله ی اجرای تدابیر حفاظتی مقرر در این ماده زمانیست که بطور کامل، مطابق با ماده ۴ این پیمان باشد و بر سر راه توسعه تکنولوژیک یا اقتصادی هم پیمانان در استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای جلوگیری نکند. این امر در مطابقت با شرایط این ماده و اصل تدابیر حفاظتی، شامل تبادل بین المللی مواد هسته ای و تجهیزات برای فرآوری، استفاده یا تولید مواد هسته ای برای مقاصد صلح آمیز خواهد بود.
پیمان منع گسترش سلاحهای هسته‌ای به اختصار ان‌پی‌تی نامیده میشوددولت هایی که در این پیمان، سلاح های هسته ای ندارند باید موافقت نامه هایی را بطور انفرادی یا همراه با سایر دولت ها در چارچوب ضوابط آژانس بین المللی انرژی اتمی با آژانس بین المللی انرژی اتمی برای انجام تعهدات خود برقرار کنند. به منظور حصول چنین موافقت نامه هایی، شروع مذاکره باید ۱۸۰ روز از زمان اجرایی شدن این پیمان باشد. دولت هایی که بعد از دوره ۱۸۰ روزه، اسناد پیوستن و یا تصویب الحاق خود به پیمان را تسلیم کنند برای حصول چنین توافقی، شروع مذاکره نمی تواند دیرتر از تاریخ تسلیم اسناد باشد و مفاد این توافقات نباید دیرتر از ۱۸ ماه از تاریخ آغاز مذاکرات، اجرا شود.
>> ماده ۴:
در پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای، نباید تفسیر نکته ای بر روی حق مسلم هم پیمانان در انجام تحقیقات، تولید و استفاده از انرژی هسته ای برای مقاصد صلح آمیز تأثیر بگذارد بلکه این امر باید مطابق با مواد ۱ و ۲ این پیمان و بدون اعمال تبعیض باشد.
تمام هم پیمانان برای استفاده از انرژی هسته ای در تبادل تجهیزات، مواد و اطلاعات تکنولوژیک برای مقاصد صلح آمیز ، حق مشارکت داشته و برای تسهیل در انجام آن متعهد می شوند. هم پیمانانی که میتوانند این کار را بکنند باید برای توسعه بیشتر استفاده از اشکال صلح آمیز انرژی هسته ای، خصوصاً در قلمرو دولت های فاقد سلاح های هسته ای به شکل انفرادی یا همراه با دیگر دولت ها یا سازمان های بین المللی مشارکت ورزند. انجام چنین مشارکتی با عطف توجه به نیازهای مناطق در حال توسعه جهان، امکانپذیر است.
>> ماده ۵:
برطبق ماده ۵ پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای، تمام هم پیمانان متعهد میشوند که با اتخاذ تمهیدات لازم در مطابقت با این پیمان، از دسترسی تمام دولت های فاقد تسلیحات هسته ای وارده در این پیمان به مزایای بالقوه ی حاصله از انجام هرگونه انفجارهای صلح آمیز هسته ای، تحت نظارت مناسب بین المللی و در چارچوب روال های بین المللی مقتضی حصول اطمینان کنند. انجام چنین امری باید بدون اعمال تبعیض باشد و برای چنین دولت هایی، هزینه ی مالی آن کم تر از حد ممکن خواهد بود یعنی نباید هزینه ی تحقیقات و توسعه را بپردازند.
دولت های فاقد تسلیحات هسته ای وارده در این پیمان باید از این توانایی برخوردار باشند که در چارچوب یک توافق یا توافقات خاص بین المللی و از مجرای یک نهاد مناسب بین المللی که دولت های فاقد تسلیحات هسته ای در آن نمایندگان کافی دارند، این مزایا را بدست آورند. پس از اجرایی شدن این پیمان، شروع مذاکرات باید در نزدیک ترین زمان ممکن صورت گیرد. دولت های فاقد تسلیحات هسته ای وارده در این پیمان میتوانند در صورت تمایل به دستیابی به این مزایا از طریق توافقات دوجانبه اقدام کنند.
>> ماده ۶:
وظیفه ی تمام هم پیمانان ماده ۶ پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای اینست که به منظور انعقاد پیمانی جهت خلع سلاح کامل و عام با مقررات دقیق و مؤثر و توقف مسابقه سلاح های هسته ای و خلع سلاح هسته ای، مذاکرات را در اسرع وقت شروع کنند.
جلوگیری از گسترش سلاحهای هسته‌ای از اهداف پیمان منع گسترش سلاحهای هسته‌ای بشمار میرود>> ماده ۷:
هیچ نکته ای در پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای، حق هر گروه از دولت هایی که به پیمان های منطقه ای به منظور حصول اطمینان از عدم وجود سلاح های هسته ای در قلمرو خود وارد می شوند، را نقض نخواهد کرد.
>> ماده ۸:
هر یک از هم پیمانان، مجوز پیشنهاد یک اصلاحیه به منظور اعمال در این پیمان را دارند. پس از تحویل متن هرگونه اصلاحیه به دولت های امانت‌دار ، توسط آنان بین تمام هم پیمانان توزیع خواهد شد. دولت های امانت‌دار در صورت درخواست یک سوم هم پیمانان یا بیشتر، کنفرانسی را تشکیل می دهد و از تمام هم پیمانان دعوت می کند تا در آن شرکت کنند و اصلاحیه را مورد بررسی قرار دهند.
اکثریت هم پیمانان نظیر تمام هم پیمانانی که از اعضای هیئت رئیسه آژانس بین المللی انرژی اتمی در زمان توزیع متن اصلاحیه بوده اند و همچنین تمام دولت های دارای تسلیحات هسته ای وارده در این پیمان باید اصلاحیه های این پیمان را تأیید کنند. اصلاحیه برای هر دولتی که اسناد تصویبش را تسلیم کرده، زمانی اجرا میشود که اسناد تصویب آن توسط اکثریت هم پیمانان، تسلیم شده باشند.
کنفرانسی در شهر ژنو واقع در سوئیس، پس از گذشت پنج سال پس از اجرایی شدن این پیمان برگزار میشود که هم پیمانان باید به منظور مرور عملکرد آن و با هدف حصول اطمینان از اجرا شدن اهداف مذکور در مقدمه و مقررات پیمان، در آن شرکت کنند. سپس اکثریت هم پیمانان، هر پنج سال یک بار میتوانند برای برگزاری کنفرانس دیگری به منظور بررسی عملکرد پیمان، درخواست خود را به دولت های امانت دار بدهند.
>> ماده ۹:
پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای باید آماده باشد تا تمام دولت ها آن را امضاء کنند. هر دولتی که برطبق پاراگراف سوم این ماده، آنرا پیش از اجرایی شدنش امضاء نکرده باشد، مجوز پیوستن به آن در هر زمان دیگری را دارد.
نفوذ این پیمان به شرطیست که دولت های امضاکننده، آن را تصویب کرده باشند. اسناد تصویب و اسناد الحاق به این پیمان باید نزد دولت هایی به ودیعه گذاشته شود که بعنوان دولت های امانت‌دار تعيين شده اند تا پس از آن وارد مرحله ی اجرا شود. از این دولتها می توان به بریتانیا، اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده آمریکا اشاره کرد.
دولت های دارای تسلیحات هسته ای در این پیمان، دولت هایی هستند که به تولید و انفجار سلاح هسته ای یا هرگونه ابزار انفجار هسته ای دیگر تا پیش از اول ژانویه ۱۹۶۷، مشغول بوده اند.
دولت هایی که پس از اجرایی شدن این پیمان، اسناد تصویب و الحاقشان به پیمان، تسلیم می شود، تاریخ اجرای آن مصادف با تاریخ تسلیم اسناد تصویب و الحاق خواهد بود.
وظیفه ی دولت های امانت دار اینست که تاریخ هر امضاء، تاریخ اجرایی شدن این پیمان، تاریخ تسلیم اسناد تصویب یا الحاق و تاریخ دریافت درخواست برای تشکیل کنفرانس را به تمام دولت های امضاکننده و ملحق شده به پیمان اطلاع رسانی کنند.
دولت های امانت‌دار باید برطبق ماده ۱۰۲ منشور ملل متحد، این پیمان را ثبت کنند.
>> ماده ۱۰:
در صورتی که دولتی احساس کند موارد فوق العاده ای در رابطه با موضوعات این پیمان، باعث اسیب به منافع حیاتی کشورش میشود باید برای اجرای حاکمیت ملی خود از این پیمان خارج شود و در چنین شرایطی باید به تمام هم پیمانان و شورای امنیت سازمان ملل متحد بمدت سه ماه پیش از خروجش، اطلاع دهد. ذکر مواردی که از نظر آن کشور باعث اسیب به منافع حیاتی اش میشود در چنین اطلاعیه ای الزامیست.
کنفرانسی پس از گذشت بیست و پنج سال از اجرایی شدن این پیمان، باید تشکیل شود تا تصمیم گیری هایی در خصوص اجرای نامحدود آن یا تمدید آن برای دوره یا دوره های دیگر صورت گیرد. تصمیماتی که در این مورد گرفته میشود باید با رأی اکثریت هم پیمانان، نافذ باشد.
پیمان منع گسترش سلاحهای هسته‌ای در ژانویه ۱۹۶۷ میلادی منعقد شد>> ماده ۱۱:
متن انگلیسی، روسی، فرانسه، اسپانیولی و چینی پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای در ارشیو دولت های امانت‌دار محفوظ می باشد. دولت های امانت‌دار موظفند که نسخه های تائید شده ی این پیمان را به دولت های امضاکننده و ملحق شده به آن ارسال کنند.
گردآوری: بخش سیاست سرپوش
- 13
- 5
