'هالی' مشهورترین دنباله‌دار تاریخ هم اکنون در کجا است؟

به گزارش ایسنا، همان طور که احتمالا می دانید، دنباله دار" هالی" هر ۷۵ تا ۷۶ سال یک بار با چشم غیر مسلح از زمین قابل مشاهده است. ولی دانشمندان تا قبل از مطالعه این دنباله دار نمی دانستند که دنباله دارها می توانند یک مدار منظم داشته باشند.

دنباله دار "هالی" در جهت خلاف مدار زمین و در طول محیطی حدود ۱۲.۲ میلیارد کیلومتر به دور خورشید می چرخد و فاصله مدار عطارد تا مدار نپتون را در هر ۷۵ تا ۷۶ سال پوشش می دهد. با این وجود، آن را یک" دنباله دار کوتاه دوره" می نامند، چرا که مدار آن کمتر از دو قرن طول می کشد. دوره دنباله دارها به دلیل اثرات گرانشی سیارات، متفاوت است. دوره" هالی" تا به حال به کوتاهی ۷۴.۴۲ سال و به بلندی ۷۹.۲۵ سال بوده است.

حقایق جالب در خصوص دنباله دار "هالی"

نام رسمی دنباله دار "هالی"، "۱P/Halley" است. دانشمندان تخمین می زنند که "هالی" حداقل ۱۶ هزار سال در مدار کنونی خود بوده است.

در آخرین گذر آن، تخمین زده شد که "هالی" حدود یک هزارم جرم خود را از دست داده است. به گفته دانشمندان، جرم فعلی آن در حدود ۲.۲×۱۰۱۴ تخمین زده می شود، بنابراین بنظر نمی رسد که به این زودی ها در خطر ناپدید شدن ، دو نیم شدن یا خارج شدن از منظومه شمسی (سامانهٔ خورشیدی) باشد.

برخی از محققان تخمین زده اند که دنباله دار" هالی" احتمالاً ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ مدار خود را دور زده است. از آنجایی که تصور می شود یک دنباله دار دوره متوسط ​​حدود ۱۰۰۰ سفر به دور خورشید انجام می دهد، این امر باعث می شود "هالی" عمری طولانی داشته باشد.

هالی در نقطه اوج خود (دورترین فاصله از خورشید) در سال ۱۹۴۸ تنها با سرعت ۰.۹۱ کیلومتر بر ثانیه حرکت می کرد. با این حال، با نزدیک شدن دنباله دارها به خورشید، سرعت آن ها افزایش می یابد. "هالی" در زمان حضیض (نزدیکترین فاصله تا خورشید) در سال ۱۹۸۶، با سرعت تقریبی ۵۴.۵ کیلومتر در ثانیه حرکت می کرد.

ابعاد "هالی" حدود ۱۵ کیلومتر در ۸ کیلومتر است و یکی از تاریک ترین یا کم بازتاب ترین اجرام در منظومه شمسی است. روشنایی یا آلبدوی آن ۰.۰۳ است، به این معنی که تنها سه درصد از نوری را که به آن می تابد، منعکس می کند.

هسته این دنباله دار، مخلوطی از آب و سایر یخ های فرار است که با غبار سنگی و غنی از کربن مخلوط شده است. در آخرین پرواز این دنباله دار، حدود ۷۰ درصد از سطح هسته آن توسط یک پوسته عایق تیره رنگ پوشیده شده بود که از تصعید یخ آب موجود در زیر آن جلوگیری می کرد. با این حال، ۳۰ درصد باقی مانده ، فواره های درخشان گاز و غبار، دُمی به طول حدود ۵۰ میلیون کیلومتر برای آن تولید کردند.

زمین هر سال از میان بقایای "هالی" می گذرد و در نتیجه بارش شهابی "جباری" (Orionid) و "اتا دلوی" (Eta Aquarid) در ماه های اکتبر و مه رخ می دهد.

تاریخچه دنباله دار "هالی"

تاریخچه دنباله دار "هالی" به قبل از تولد "ادموند هالی" ستاره شناس انگلیسی که این دنباله دار به نام او نامگذاری شده است و حتی به قبل از اختراع نخستین تلسکوپ در سال ۱۶۰۸ بازمی گردد.

طبق گزارش آژانس فضایی اروپا (ESA)، همانطور که در کتابی به نام "سوابق تارخ نویسان بزرگ"، کتابی که بین ۱۰۹ تا ۹۱ سال قبل از میلاد نوشته شده، توضیح داده شده است، دنباله دار "هالی" احتمالاً در سال ۲۴۰ قبل از میلاد توسط ستاره شناسان چینی به نام "ستاره جارو" مشاهده شده است.

برخی نیز معتقد هستند که ستاره دنباله داری که در یونان باستان بین سال های ۴۶۷ تا ۴۶۶ قبل از میلاد دیده شده، احتمالا "هالی" بوده است. سوابق متعلق به تمدن بابِل که بر روی لوح های گلی باستانی یافت شده است، آنچه را که احتمالاً در سال ۱۶۴ و ۸۷ قبل از میلاد مشاهده شده است، نشان می دهد.

"هالی" همچنین ممکن است دنباله داری باشد که توسط "دیون کاسیوس" مورخ رومی بعنوان یک ستاره ترسناک در سال ۲۱۸ پس از میلاد توصیف شده است. در واقع، ظاهر دنباله دارها بطور کلی، اغلب به عنوان نشانه های مرگبار بودن تلقی می شد.

چه کسی دنباله دار "هالی" را کشف کرد؟

دنباله دار "هالی" بارها در طول تاریخ مشاهده شده است، ولی هیچ کس نمی دانسته که در واقع یک دنباله دار واحد است که به طور متناوب دیده می شود. "ادموند هالی" ستاره شناس انگلیسی اولین کسی بود که این ایده را مطرح کرد. وی در سال ۱۷۰۵ از تئوری های گرانش و حرکات سیاره ای" اسحاق نیوتن" برای محاسبه مدار دنباله دارهای مختلف استفاده کرد. او شباهت هایی را در مدار دنباله دارهای ثبت شده در سال های ۱۵۳۱، ۱۶۰۷ و ۱۶۸۲ یافت و گفت که احتمالا این ها یک دنباله دار بوده اند.

" هالی" که یک فیزیکدان و ریاضیدان نیز بود، محاسبه کرد که این دنباله دار در سال ۱۷۵۸ در آسمان شب ظاهر خواهد شد. اگرچه "ادموند هالی" به اندازه کافی زنده نماند تا تحقق پیش بینی خود را به چشم ببیند، چرا‌که در سال ۱۷۴۲ درگذشت.

سپس" نیکولا لوئیز دو لاکایل" ستاره شناس فرانسوی، مدت کوتاهی بعداز ظهور دوباره این دنباله دار در سال ۱۷۵۸، آن را به افتخار "ادموند هالی"، "دنباله دار هالی" نام گذاری کرد.

"هالی" آخرین بار چه زمانی ظاهر شده است؟

دنباله دار "هالی" آخرین بار در سال ۱۹۸۶ ظاهر شده است. چهار سال پیش از ظهور آن، ستاره شناسان از این دنباله دار با تلسکوپ "هیل" (Hale) در رصدخانه "پالومار" در کالیفرنیا در هنگامی که بالاتر از مدار زحل قرار داشت، تصویربرداری کردند.

در ماه مارس سال ۱۹۸۶ پنج فضا پیما (Spacecraft) برای عبور از کنار این دنباله دار شامل دو فضاپیمای ژاپنی به نام های "ساکیگاکه" (Sakigake) و "سویسی" (Suisei)، دو فضاپیما متعلق به شوروی به نام های "وگا ۱" (Vega ۱) و "وگا ۲" (Vega ۲) و یک فضاپیما متعلق به آژانس فضایی اروپا به نام "جیوتو" (Giotto) فرستاده شدند که توانستند از فاصله ۵۹۶ کیلومتری هسته "هالی" عبور کنند. کاوشگرهای متعددی که برای مطالعه دنباله دار "هالی" فرستاده شدند، "ناوگان هالی" نامیده می شوند.

فناوری در آن زمان به دانشمندان اجازه داد تا تصاویر باکیفیتی از دنباله دار "هالی" به دست آورند، به ویژه در مقایسه با اولین تصاویر گرفته شده در سال ۱۹۱۰، تصاویر بسیار بهتری دردسترس قرار گرفت. این تصاویر نزدیک به دانشمندان این امکان را می داد تا تشخیص دهند که هسته دنباله دار "هالی" یک جرم جامد است که عمدتاً از غبار و یخ ساخته شده است که در مجموع یک "گلوله برفی کثیف" را تشکیل می دهند.

سازمان ناسا همچنین قصد داشت از طریق دو مأموریت شاتل فضایی این دنباله دار را از مدار نزدیک زمین رصد کند، ولی به دلیل فاجعه "چلنجر" این برنامه لغو شد.

دنباله دار "هالی" اکنون کجاست؟

دنباله دار "هالی" در حال حاضر در صورت فلکی"مار باریک" (Hydra)، بزرگترین و طولانی ترین در نیم کره جنوبی در فاصله بیش از ۵۲۰۰ میلیون کیلومتری (حدود ۳۴.۸ واحد نجومی) از زمین قابل مشاهده است.

پیش بینی می شود که دیدار بعدی دنباله دار "هالی" از زمین در ژوئیه ۲۰۶۱ باشد، یعنی هنگامی که به گذر بعدی از حضیض خود (نزدیکترین فاصله ممکن تا خورشید) می رسد. دنباله دار "هالی" در آن زمان حدود ۷۱ میلیون کیلومتر (۰.۴۹ واحد نجومی) از سیاره ما فاصله خواهد داشت.

"هالی" در گذر بعدی خود از کنار ما، نسبت به گذر سال ۱۹۸۵ تا ۱۹۸۶ موقعیت رصدی بهتری خواهد داشت، زیرا همزمان با رسیدن به حضیض، در همان سمت خورشید قرار خواهد گرفت که زمین قرار دارد. در حالیکه "هالی" در سال های ۱۹۸۵ و ۱۹۸۶ تا حدود دو ماه بعد از حضیض خود قابل مشاهده نبود.

اگر دنباله دار "هالی" به زمین برخورد کند چه اتفاقی می افتد؟

دانشمندان تخمین می زنند که دنباله دار "هالی" قطری معادل ۱۱ کیلومتر دارد. بر اساس شواهد زمین شناسی تخمین زده می شود دنباله دار یا سیارکی که دایناسورها را در حدود ۶۵ تا ۶۶ میلیون سال پیش منقرض کرد، قطری در حدود ۱۰ کیلومتر داشته است و احتمالا دهانه ای به طول ۱۸۰ کیلومتر در نزدیکی شبه جزیره یوکاتان فعلی واقع در جنوب شرقی مکزیک بر جای گذاشته باشد.

ولی دایناسورها بلافاصله در اثر این برخورد از بین نرفته اند. ظاهراً این برخورد موجب بروز آتش سوزی ها، زمین لرزه ها و سونامی هایی شده است و چنان ذرات معلقی نظیر سولفات را به هوا بلند کرده است که که باعث باران اسیدی شده و دوده های حاصل از آتس سوزی، نور خورشید (Sunlight) را مسدود کردند و زمستانی سخت را ایجاد کردند که به مرور موجب این انقراض جمعی شده است.

اگر دنباله دار "هالی" به زمین برخورد کند، ما نه تنها باید نگران انفجار و آزاد شدن انرژی فوق العاده ناشی از این برخورد باشیم، بلکه باید نگران آسیب های زیست محیطی نیز باشیم که میتواند منجر به انقراض بیشترِ اشکال حیات روی زمین شود.

خبر خوب این است که نزدیک ترین فاصله ستاره دنباله دار "هالی" به زمین تاکنون ۴.۹۴ میلیون کیلومتر در سال ۸۳۷ بوده است و دانشمندان هیچ نزدیکتر شدنی بیش از این را برای دنباله دار "هالی" در چند صد سال آینده پیش بینی نمی کنند. بنابراین خطر برخورد "هالی" با زمین در حد صفر است.

با این حال ما در سال ۲۰۶۱ منظره ای تماشایی از دنباله دار "هالی" خواهیم داشت و هر ساله می توانیم بقایای آنرا در طول بارش های شهابی "جباری" و "اتا دلوی" ببینیم.