مختل شدن سیستم ایمنی بدن فضانوردان پس از سفرهای فضایی

بررسی جدید پژوهشگران «دانشگاه اتاوا» نشان می دهد که سیستم ایمنی بدن فضانوردان در محیط فضا مختل می شود.

به گزارش ایسنا به نقل از رویترز، یک پژوهش جدید نشان داده است که سفر در محیط ریزگرانشی فضا چگونه فعالیت ژن های موجود در گلبول های سفید خون را که برای سیستم ایمنی حیاتی هستند، کاهش می دهد. این پژوهش، شواهد فزاینده ای را در مورد راه‌های متعددی ارائه داده است که سفر فضایی به وسیله آن ها باعث تغییر یافتن بدن انسان می شود.

این پژوهش روی ۱۴ فضانورد انجام شد که چهار تا شش ماه را در «ایستگاه فضایی بین المللی» (ISS) گذرانده بودند. یافته های این پژوهش نشان داد که بیان ژن در سلول های موسوم به «لکوسیت» (Leukocyte)، با رسیدن به فضا به سرعت کاهش می یابد و مدت کوتاهی بعداز برگشتن به زمین، به حالت عادی بازمی گردد.

این یافته ها اطلاعاتی را در مورد این موضوع ارائه می کنند که چرا فضانوردان در طول پرواز فضایی، مستعد ابتلا به عفونت ها هستند و چگونه سیستم ایمنی بدن (Système immunitaire) برای مبارزه با عوامل بیماری زا در فضا ضعیف می شود.

«اودت لانوویل» (Odette Laneuville)، زیست شناس مولکولی «دانشگاه اتاوا» (University of Ottawa) و پژوهشگر ارشد این پروژه گفت: ایمنی ضعیف تر، خطر ابتلا به بیماری های عفونی را افزایش می دهد و توانایی فضانوردان را برای انجام دادن کارهای بسیار سخت در فضا محدود می کند. اگر یک عفونت یا یک بیماری مرتبط با ایمنی به حالت شدید تبدیل شود که نیاز به مراقبت پزشکی دارد، فضانوردان با مشکل روبه رو خواهند شد زیرا در فضا دسترسی محدودی به مراقبت و دارو خواهند داشت.

لکوسیت ها در مغز استخوان تولید میشوند و در جریان خون و بافت ها حرکت می کنند. زمانی که لکوسیت ها مهاجمان بدن مانند ویروس یا باکتری را شناسایی می کنند، پروتئینهای آنتی بادی را برای حمله کردن به عامل بیماری زا تولید می کنند. ژن های خاصی بر انتشار چنین پروتئین هایی نظارت می کنند.

پژوهشگران، لکوسیت های به دست آمده از خون فضانوردان شامل ۱۱ مرد و سه زن از آژانس فضایی کانادا و ناسا را یک بار پیش از پرواز، چهار بار در ایستگاه فضایی بین المللی و پنج بار پس از بازگشت به زمین بررسی کردند.

این پژوهش نشان داد که بیان ۲۴۷ ژن در لکوسیت ها هنگام حضور در فضا، حدود یک سوم سطح طبیعی است. این اتفاق در چند روز اول حضور در فضا رخ داد ولی سپس در یک سطح ثابت باقی ماند. ژن ها به طور معمول در عرض یک ماه پس از بازگشت فضانورد به زمین، به رفتار طبیعی خود بازگشتند.

«گای ترودل» (Guy Trudel)، متخصص توانبخشی بیمارستان اتاوا و از پژوهشگران این پروژه گفت: گلبول های سفید به محیط فضا بسیار حساس هستند. آن ها عملکردهای ایمنی ویژه خود را برای نگهداری از سلول عوض می کنند. پیش از این پژوهش، ما از اختلال عملکرد سیستم ایمنی آگاهی داشتیم ولی چیزی در مورد مکانیسم ها نمی دانستیم. کشف رفتار تغییریافته ژن در لکوسیت ها، یک گام مهم در جهت درک اختلالات ایمنی انسان در فضا است.

به گفته پژوهشگران، این رفتار تغییریافته ممکن است ناشی از پدیده ای به نام «تغییر مایع» باشد که طی آن، خون در غیاب کشش گرانشی زمین، از قسمت پایینی به قسمت بالایی بدن می رود. پژوهشگران گفتند: بعید است که دلیل این تغییر، قرار گرفتن در معرض تابش خورشیدی بیشتر در فضا بوده باشد.

ترودل خاطرنشان کرد: اقدامات جدید و ویژه ای موردنیاز خواهد بود.

دانشمندان پیشتر گزارش داده بودند که فضانوردان دچار اختلال عملکرد ایمنی در فضا شده اند. این اختلال، با فعال شدن مجدد ویروس های نهفته مانند: «اپشتین بار» (Epstein- Barr)،« واریسلا زوستر» (varicella- zoster) و «هرپس سیمپلکس ۱« (Herpes simplex 1) همراه بود.

این موضوع مشخص شده است که فضانوردان هنگام حضور در فضا، ذرات ویروسی بیشتری را در مایعات بیولوژیکی خود مانند بزاق و ادرار دارند. این امر، خطر انتقال عوامل بیماری زا را به فضانوردان دیگری که ممکن است سیستم ایمنی آن ها ضعیف شده باشد، افزایش می دهد.

این پژوهش که توسط آژانس فضایی کانادا (Canadian Space Agency) تأمین مالی شده، به دنبال پژوهش ناسا انجام شده است. پژوهش ناسا که در هشتم ژوئن به چاپ رسید، گسترش فضاهایی را در مغز مورد بررسی قرار داد که حاوی مایعی برای محافظت دربرابر ضربه ناگهانی و حذف مواد زائد هستند.

سایر پیامدهای منفی مستند سفر فضایی، آتروفی استخوان و عضله، تغییرات قلبی عروقی، مشکلات مربوط به سیستم تعادل در گوش داخلی و سندروم درگیرکننده چشم ها هستند. خطر سرطان (cancer) ناشی از قرار گرفتن در معرض تشعشع بیشتر نیز یک نگرانی دیگر است.

این پژوهش، در مجله «Frontiers in Immunology» به چاپ رسید.