عنصر فسفر در پیدا نشدن حیات فرازمینی نقشی کلیدی دارد

دانشمندان به تازگی با بررسی سحابی خرچنگ (Crab Nebula) که از انفجار یک ستاره باقی‌مانده و وجود آن اولین بار توسط ستاره شناسان چینی در سال ۱۰۵۴ تایید شد، دریافته‌اند که گستردگی عنصر فسفر در کهکشان راه شیری ممکن است بیشتر از آنچه که تصور می‌شد، بی‌قاعده باشد.

فسفر یکی از عنصرهای مهم و تاثیرگذار در شکل‌گیری حیات بر روی سیاره ما بوده و این یافته‌ها نشان می‌دهند که وجود مقادیر کافی از آن برای شکل‌گیری زندگی در زمین، احتمالا شانسی بوده و این پدیده آنقدرها هم در کیهان رایج نیست.

تحقیق بر روی عنصر فسفر و حیات فرازمینی

بر اساس تحقیق جدید، به احتمال قوی مقادیر کافی از عنصر فسفر در تمامی بخش‌های کهکشان ما وجود ندارد و به همین دلیل حتی اگر سیاره و یا اجرام دیگری شرایط کافی برای میزبانی حیات فرازمینی را هم داشته باشند،‌ نبود این عنصر از پیدایش زندگی بر روی آن‌ها جلوگیری می‌کند.

دانشمندان می‌گویند که بیشتر فسفر موجود در کیهان در مراحل انتهایی عمر ستاره‌های عظیم یا همان ابر نو اخترها (Supernova) ‌به وجود آمده است. پیدا کردن این عنصر در جهان اطراف کار دشواری بوده و تنها در سال ۲۰۱۳ بود که ستاره شناسان برای اولین بار توانستند مقادیری از فسفر را در انفجار ستاره‌ای مربوط به ابرنواختر کاسیوپیا ای (Cassiopeia A) اندازه‌گیری کنند؛‌ مقدار اندازه‌گیری شده صد برابر بیشتر از فسفر پیداشده در کل کهکشان راه شیری بود!

تصویری فوق‌العاده معروف از سحابی خرچنگ که در کهکشان راه شیری واقع شده و حدودا ۶۵ هزار سال نوری از ما دور است.

با وجود این اندازه‌گیری‌ها، پژوهش جدید بر روی سحابی خرچنگ نشان می‌دهد که آزاد شدن مقدار مشخصی از فسفر پدیده‌ای نیست که در هر انفجار ستاره‌ای اتفاق بیفتد.

جین گریوز (Jane Greaves)‌ و فیل سیگن (Phil Cigan)، ستاره‌شناسانی از دانشگاه کاردیف بریتانیا مدتی پیش با استفاده از تلسکوپ هرشل در جزایر قناری مشاهده کردند که در سحابی خرچنگ، همان مقدار عنصر فسفر وجود دارد که در گرد و غبار و گازهای بین ستاره‌ای کهکشان راه شیری یافت می‌شود؛ این مقدار در مقابل حجم زیاد فسفر ابرنواختر کاسیوپیا ای تقریبا ناچیز است.

سیگن در این رابطه می‌گوید که نمی‌توان انتظار داشت که عنصر فسفر در همه‌جا یافت شود و فاکتور شانس نقش مهمی در این رابطه ایفا می‌کند؛ بخشی از این شانس به سایز ستاره ایجادکننده سحابی و یا ابر نو اختر مربوط می‌شود.

‌به عنوان مثال بررسی‌ها نشان می‌دهد که ستاره درخشان و عظیمی که کاسیوپیا ای را به وجود آورده دو برابر بیشتر از ستاره مسئول شکل‌گیری سحابی خرچنگ جرم دارد؛ هرچه یک ستاره بزرگ‌تر باشد،‌ احتمال به وجود آمدن واکنش‌های شیمیایی لازم برای تولید فسفر در آن بیشتر خواهد بود.

به این ترتیب اگر مقادیر فسفر موجود در سراسر کیهان همانطور که استنباط شده، متغیر باشد، احتمال به وجود آمدن حیات فرازمینی در اجرام آسمانی مختلف هم به همین مقدار تغییر می‌کند و شدیدا به شانس وابسته می‌شود.

البته همانطور که سیگن اشاره کرده، یافته‌ها و نتایج تیم او هنوز در مراحل ابتدایی هستند و به دلایل مشکلات جوی، تا این لحظه امکان رصد و بررسی تمامی سحابی خرچنگ و اندازه‌گیری فسفر آن وجود نداشته است. با این وجود اطلاعات به دست آمده به قدری موثق‌اند که بتوان با احتمال صحت بالا نتیجه‌گیری اخیر را تایید کرد.

در مراحل بعدی علاوه بر بررسی کامل سحابی خرچنگ و استفاده از مدل‌های کامپیوتری،‌ دانشمندان بریتانیایی قصد دارند تا بقایای به‌جامانده از ابرنواختر های دیگر قابل رصد را هم موردمطالعه قرار داده و پس از جمع‌آوری داده‌های کافی، یافته‌های خود را با اطمینان صد درصدی در اختیار عموم قرار دهند.

مقاله مربوط به این پژوهش، ۵ آوریل در گردهمایی هفته ستاره شناسی و علوم فضایی اروپا ارائه شده است.