تقویم به محاسبه و نمایش یک‌دوره یا یک سال گفته می‌شود آشنایی با تاریخچه تقویم
گاهنامه، سالنما، سالنامه یا تقویم (Calendar) به محاسبه و نمایش یک دوره یا یک سال گفته می‌شود. تقویم، یکی از مهمترین وسایل برای تنظیم زمان در طول سال است. از ابتدای تاریخ، انسان‌ها به دنبال یک سامانه‌ی منظم برای اندازه‌گیری و مدیریت زمان بوده‌اند. تقویم، به ما اجازه می‌دهد رویدادها، مناسبت‌ها و رخدادهای مهم را برنامه‌ریزی کنیم و زمان را به خوبی مدیریت کنیم. در این مقاله، به بررسی تاریخچه تقویم خواهیم پرداخت و به تحولات و تغییراتی که تقویم از گذشته تا به امروز تجربه کرده است، خواهیم پرداخت.
تقویم در دوران باستان
در دوران باستان، مردمان از مشاهدات آسمان برای ساخت تقویم‌های خود استفاده می‌کردند. اغلب، تقویم‌های آنها بر اساس حرکت خورشید و ماه بودند. یکی از مشهورترین تقویم‌های باستانی، تقویم شمسی بابلیان بود. این تقویم، بر اساس حرکت خورشید و ماه تعیین می‌شد و برای اندازه‌گیری زمان و تعیین آغاز فصل‌ها و جشن‌ها استفاده می‌شد.
آغاز تقویم با شروع زندگی اجتماعی بشر و نیاز او برای تعیین زمانبندی کشاورزی استاشکال کلی تقویم ها
تفویم ها به سه شکل کلی زیر می‌باشند:
تقویم خورشیدی
تقویم خورشیدی یا گاهشماری خورشیدی به نوعی گاهشماری اطلاق می‌شود که روزهای آن نشان‌دهنده موقعیت زمین در در چرخش به دور خورشید است. در این تقویم، سال بر اساس مدت زمانی که زمین برای یک دور کامل به دور خورشید می‌چرخد، تعریف می‌شود. بنابراین، تقویم خورشیدی بر اساس پدیده‌های خورشیدی و مکان زمین در سیستم شمسی تنظیم می‌شود. از جمله تقویم‌های خورشیدی معروف، می‌توان به تقویم هجری خورشیدی ایران اشاره کرد که در ایران و برخی کشورهای همسایه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تقویم قمری
گاهشماری قمری یا تقویم قمری، یک نوع تقویم است که براساس گردش هلالی ماه به دور زمین و مشاهده مراحل ماه تعیین می‌شود. این گاهشماری با گاهشماری شمسی که بر اساس گردش زمین به دور خورشید است، تفاوت دارد. به دلیل اینکه تعداد روزهای سال خورشیدی بیشتر از تعداد روزهای سال قمری است، بعضی اوقات تعداد روزهای ۱۲ ماه قمری (۳۵۴٫۳۶۷ روز) را سال قمری می‌نامند. گاهشماری هجری قمری یکی از نمونه‌های رایج گاهشماری قمری است که در جوامع اسلامی استفاده می‌شود. در این گاهشماری، سال به ۱۲ ماه تقسیم می‌شود، اما ماه‌ها هیچ ارتباطی با فصل‌ها ندارند و هر سال قمری ۱۱ یا ۱۲ روز کمتر از سال خورشیدی است.
تقویم شمسی - قمری
گاهشماری شمسی-قمری یا گاهشماری ماه‌وخورشیدی، در فرهنگ‌های مختلف، یک نوع گاهشماری یا تقویم است که ماه‌ها براساس قمری بودند و طول سال براساس شمسی محاسبه می‌شود، و در هر سه سال (گاهی هم در دو سال) یک ماه کبیسه اضافه می‌شود. این تقویم، علاوه بر گام‌های ماه، زمان سال شمسی را نیز نمایش می‌دهد. اگر سال شمسی براساس سال اعتدالی محاسبه شود، تقویم شمسی-قمری فصل‌ها را نشان می‌دهد، و اگر سال شمسی براساس سال نجومی محاسبه شود، تقویم پیش‌بینی برج فلکی است که در آن بدر رخ می‌دهد. معمولاً تعداد ماه‌های سال به صورت ثابتی (۱۲) تعیین می‌شود و هر دو یا سه سال، یک ماه اضافه می‌شود. تقویم عبری، تقویم هندو، تقویم هخامنشی، تقویم بودایی، تقویم چینی، تقویم کره‌ای، تقویم یونانی، تقویم بابلی و تقویم سنتی برمه‌ای، همه مثال‌هایی از گاهشماری شمسی-قمری هستند.
تقویم هجری شمسی از ۳۶۵ روز و در قالب ۱۲ ماه تشکیل شده استانواع تقویم در جهان
برخی از مشهورترین و پرکاربردترین تقویم‌های جهان عبارت‌اند از:
* تقویم میلادی
* تقویم هجری : ۱- تقویم هجری قمری ۲- تقویم هجری شمسی
* تقویم ایرانی
* تقویم چینی
* تقویم هندو
* تقویم کره‌ای
* تقویم بودایی
* تقویم حیوانی
* تقویم قبطی
* تقویم بربری
* تقویم عبری
* تقویم ارمنی
* تقویم کردی
* تقویم کردی گرمسیری سلطانی
* تقویم اچمی
تاریخچه تقویم هجری شمسی
تقویم هجری شمسی بر پایه ی دانش کیهان شناسی و ریاضی و دگرگونی در گیتی و زمین و آغاز زندگی همراه است. یکی از مهمترین مزیت های این تقویم، هماهنگی با فصول است که همین امر موجب شده است که تقویم هجری شمسی دقیق ترین تقویم موجود حال حاضر دنیا باشد.
تقویم هجری شمسی در ایران با تصویب مجلس شورای ملی در ۱۱ فروردین ۱۳۰۴، تقویم رسمی ایران اعلام شد. نام دوازده ماه تقویم خورشیدی در ایران، نام‌های باستانی ساسانی امشاسپندان و دیگر ایزدان کیش زرتشتی است. طراحان گاهشماری جلالی، گروهی از ریاضیدانان و اخترشناسان بودند و حکیم خیام، ریاضیدان و شاعر بزرگ ایرانی، معروف‌ترین آنها بود. آنان با درخواست ملکشاه سلجوقی و اصلاح گاهشماری یزدگردی، به این گاهشماری نوین دست یافتند. گاهشماری جلالی با حفظ سرآغاز و طول سال و با تغییر در مبدأ، نام‌ها و طول ماه‌ها، در قالب گاهشماری هجری شمسی برجی شکل گرفت و با تغییراتی در طول ماه‌ها و تنوع نام‌ها، به عنوان تقویم هجری شمسی شناخته شد.
گاهشماری هجری شمسی بر پایهٔ تقویم جلالی با مبدأ هجری است. آغاز سال خورشیدی همزمان با نخستین روز بهار است و در حال حاضر در کشورهای ایران و افغانستان به عنوان گاه‌شمار رسمی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گاهشماری از ۳۶۵ روز و در قالب ۱۲ ماه تشکیل شده است و براساس گاهشماری جلالی، سرآغاز آن مطابق با اعتدال بهاری در نیمکرهٔ شمالی است. با این حال، تفاوت آن در مبدأ هجری است. مبدأ گاهشماری هجری خورشیدی مانند گاهشماری هجری قمری، سال هجرت پیامبر اسلام، محمد، سال ۶۲۲ میلادی از مکه به مدینه می‌باشد. سرآغاز گاهشماری هجری خورشیدی روز جمعه «۱ فروردین سال ۱ هجری خورشیدی» (۲۹ شعبان ۱ سال پیش از هجرت) برابر با ۱۹ مارس ۶۲۲ میلادی قدیم (ژولینی) و ۲۲ مارس ۶۲۲ میلادی جدید (گرگوری) است.[۳] البته روز اول سال یک هجری خورشیدی (از ۱ فروردین تا ۲۴ شهریور) ۵ ماه و ۲۴ روز پیش از هجرت محمد (کمتر از یک سال) است.
یکی از برجسته‌ترین کارهای حکیم خیام نیشابوری سرپرستی محاسبات تقویم هجری شمسی بود تاریخچه تقویم میلادی
تقویم میلادی، یا گاهشماری میلادی، یک گاهشماری جهانی است که در بیشتر کشورهای جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. ،گاهشماری هایی که در سیر تکاملی تقویم میلادی نقش داشته اند عبارت اند از گاهشماری یونانی، گاهشماری رومی،گاهشماری ژولینی. تقویم میلادی بر اساس تقویم ژولینی استوار است و از سال میلادی عیسی مسیح شمارش می‌شود. پیشنهاد ابتکار این تقویم از سوی آلویسیوس لیلیوس، پزشکی اهل کالابریا، به وجود آمد. تنظیمات کبیسه‌گیری این تقویم در تاریخ ۲۴ فوریه ۱۵۸۲ به تصویب پاپ گریگوری سیزدهم رسید و از آن پس با نام تقویم گریگوری شناخته می‌شود. در ایران و کشورهای عربی به آن تقویم میلادی گفته می‌شود.
تقویم گریگوری ابتدا در کشورهای کاتولیک اروپا و سپس در پروتستان‌ها و ارتدکس‌ها پذیرفته شد. یونان آخرین کشوری بود که در سال ۱۹۲۳ این گاهشماری را تحت عنوان رسمی قبول کرد. ژاپن، کره و چین نیز به ترتیب در سال‌های ۱۸۹۵، ۱۸۷۲ و ۱۹۱۲ این تقویم را به رسمیت شناختند.
در حال حاضر، تقویم میلادی به عنوان تقویم رسمی در اکثر کشورهای جهان، از جمله بسیاری از کشورهای اسلامی، به کار می‌رود. مصر در سال ۱۸۷۵ و ترکیه در تاریخ ۲۶ دسامبر ۱۹۲۵ اقدام به قبول و استفاده از تقویم میلادی کردند. عربستان سعودی نیز در سال ۲۰۱۶ تقویم میلادی را به عنوان تقویم رسمی کشور انتخاب کرد و جایگزین تقویم قمری شد. براساس آمار جهانی در اوت ۲۰۲۰، ایران، افغانستان، اتیوپی و نپال تنها کشورهایی هستند که هنوز تقویم میلادی را به عنوان تقویم رسمی خود استفاده نمی‌کنند. در ایران و افغانستان، از تقویم هجری خورشیدی استفاده می‌شود و دو کشور دیگر از تقویم‌های متفاوتی استفاده می‌کنند که در سطح جهانی شناخته شده و در خارج از این کشورها کاربردی ندارند.
تقویم میلادی برگرفته از گاهشماری ژولینی با مبدأ میلاد عیسی استسخن پایانی تاریخچه تقویم
تقویم به عنوان یک سیستم گاهشماری، یک تاریخچه بسیار طولانی دارد. از گاه‌شماری‌های اولیه مبتنی بر رویدادهای طبیعی مانند چرخش زمین به دور خورشید، تا تقویم‌های پیچیده‌تر و دقیق‌تری که بر پایه محاسبات ریاضی و اخترشناسی ساخته شده‌اند، تقویم‌ها تکامل یافته‌اند. انسان‌ها از گذشته تا به امروز، برای ثبت و زمانبندی رویدادها و فعالیت‌ها از تقویم استفاده می‌کنند. همچنین، تقویم‌ها در جوامع مختلف و در دوره‌های زمانی مختلف، نقش مهمی در فرهنگ و تمدن داشته‌اند. از آنجا که تقویم‌ها تاثیر زیادی بر زندگی انسان‌ها داشته‌اند، تاریخچه آنها موضوعی جالب و پژوهشی است.
- 10
- 2
