نظریه بازی هانظریه بازی ها چیست؟
نظریه بازی ها در حقیقت یک چارچوب نظری است که موقعیت اجتماعی بازیکنان رقیب را تصور می کند. از برخی جنبه ها می توان گفت نظریه بازی علم استراتژی یا حداقل تصمیم گیری بهینه از بازیگران مستقل و رقیب در یک محیط استراتژیک است. پیشگامان اصلی که برای نظریه بازی در نظر می گیرند جان فون نویمان، ریاضیدان و اسکار مورگنسترن، اقتصاددان هستند که در دهه ۱۹۴۰ زندگی می کردند. بسیاری از افراد عقیده دارند جان نش ریاضیدان نخستین فردی بود که توسعه قابل توجه تئوری فون نویمان و مورگنسترن را ارائه داده است.
توصیف نظریه بازی هاتفسیر نظریه بازی ها:
Tic Tac To game یا بازی «ضربدر و دایره» برای بسیاری از ما آشنا است، البته در برخی از موارد به دلیل استفاده از X O این بازی را با همین نام هم می شناسند. احتمالا استراتژی شما برای این بازی بردن است و تنها منتظر یک اشتباه از سمت حریف هستید تا به بهترین نحو از آن استفاده کنید و بازی را به نفع خود تمام کنید.
این بازی ساده کاملا الزامات مربوط به قواعد تصمیم را دارد. قواعد بازی، نحوه برنده یا بازنده شدن، امکان تکرار بازی و ثبت امتیازات از خصوصیات یک بازی هستند که در اینجا می توان مشاهده کرد. در اینجا مجموعه قوانینی وجود دارد که بازیکنان مجبور هستند آنها را رعایت کنند. برای مثال می توان قانون‌های این بازی را به صورت زیر مشخص کرد:
در این بازی هرخانه فقط می تواند با یک علامت پر شود.
بازی با حالت نوبتی انجام می شود، بدین صورت که در هر مرتبه یک فرد می تواند ترسیم علامت را داخل جدول انجام دهد.
هر بازیکن دارای علامت خاصی هستند، برای مثال بازیکنی که علامت X دارد باید تا آخر بازی هم با همین علامت ادامه دهد.
زمانی که هر سه خانه از جدول دارای علامت هایی در یک خط راست باشند بازی تمام می شود و صاحب علامت برنده خواهد شد.
استراتژی که فرد برای انجام این بازی دارند نحوه پیروزی را مشخص خواهد کرد، بدین شکل که تاجایی که امکان دارد نباید به حریف خود اجازه دهید تا سه علامت را در یک خط مستقیم ردیف کند. از طرفی این کار باید با تمام قدرت برای خودتان انجام گیرد.
به این صورت شما هنگام بازی از یک استراتژي خاص پیروی می کنید، استراتژی یک برنامه کلی و کامل است که مشخص می کند چه حرکتی باید در چه موقعیت یا زمان انجام شود تا نتیجه بازی را به نفع شما تمام کند. در بازی ها ساده و اطلاعات کامل؛ رعایت کردن این استراتژي قطعا بازی را به نفع شما تمام می کند.
تفسیر نظریه بازی هااگر در یک بازی تمامی قوانین گزینه‌های ممکن و سابقه و مراحل مشخص شده باشند به آن «بازی با اطلاعات کامل» گفته می شود. بازی هایی مانند تخته نرد، شطرنج و بازی X O از جمله انواعی هستند که نظریه بازی ها برای آنها صدق می کنند.
بازی هایی مانند «بازی سنگ-کاغذ-قیچی» که اطلاعات کاملی در آنها وجود ندارد نمی توان برایشان استراتژي خاصی در نظر گرفت. از نوع یا نحوه بازی حریف در این بازی ها اطلاعاتی در دسترس نیست پس نمی توان استراتژي خاصی برای پیروزی تعیین کرد. برای بازی های «شیر یا خط» و یک سکه سالم می توان دو استراتژی اصلی درنظر گرفت که شامل انتخاب شیر یا انتخاب خط می باشد. برای بازی سنگ-کاغذ-قیچی هم سه استراتژی اصلی وجود دارد که شامل: آوردن سنگ، کاغذ یا قیچی است اما هیچ تضمینی وجود ندارد که انتخاب هرکدام از آنها موجب برنده شدن بازیکنان می شود.
در هرکدام از این بازی ها نمی توان یک استراتژي اصلی مانند شیر و یا سنگ را به کار برد، زیرا حریف به زودی متوجه استراتژی برنده را پیدا خواهد کرد به نفع خودش استفاده می کند. پس سوالی که در نظریه بازی و قواعد تصمیم گیری مطرح می شود این است که چه استراتژی مناسب می باشد که توسط حریف هم شناسایی نشود.
بسیاری از مردم برای برنده شدن در سنگ-کاغذ-قیچی الگوهای قابل پیش بینی را از خود نشان می دهد که اگر حریف بخواهد می تواند آنها را تشخیص دهد و از دیدگاه نظریه بازی‌ها می‌تواند در همه بازی‌ها برنده شود. زمانی که فرد در یک دور از بازی برنده می شود همان حالت تکرار یا دور بعدی بازی ایجاد می شود، یعنی اگر بازیکنی در یک مرحله ببازد معمولا به سراغ الگوی بعدی در توالی «سنگ – کاغذ – قیچی» می‌رود.
به عنوان مثال، اگر در مرحله اول، بازیکن ۱ سنگ و بازیکن ۲ نیز کاغذ را نشان دهد، بازیکن ۲ برنده می‌شود. در تکرار بعدی، بازیکن ۲ همان حرکت را تکرار کرده زیرا سابقه برنده شدن با نمایش کاغذ را دارد، اما بازیکن اول به دلیل شکست در مرحله قبیل دیگر استراتژي قبلی را به کار نمی برد و این مرتبه قیچی نشان می دهد. در نتیجه وی در این دور بازی برنده می شود، باید توجه کرد اگر هر دو بازیکن یک استراتژي را برای برنده شدن درپیش بگیرند؛ نتیجه بازی مساوی به اتمام می رسد.
یک روش می تواند استفاده از انتخاب استراتژی براساس احتمال و در نظر گرفتن پدیده‌های تصادفی باشد. سعی بر این است که انتخاب های تصادفی داشته باشیم تا حریف خود را غافلگیر کنیم. همچنین در نظر بگیرید که در بازی سنگ-کاغذ-قیچی، می‌توانیم یک تاس را بریزیم و تصمیم بگیریم که در صورت مشاهده عدد ۱ یا ۲ در نتیجه پرتاب تاس، سنگ و مشاهده ۳ یا ۴، کاغذ و با مشاهده ۵ یا ۶، قیچی را انتخاب کنیم.
با این کار در حقیقت شما استراتژی را از حریف خود پنهان کنید تا براساس احتمالات دست به یک انتخاب استراتژي اصلی بزنید.
درصورتی که یک استراتژی را از مخلوط بازی ها با هم انتخاب کنیم انتظار می رود در بلند مدت برنده شوید یا بازنده؟ این موضوع چیزی است که با استفاده از محاسبات و به کارگیری ریاضیات مدرن در نظریه بازی ظاهر می‌شود. از آنجایی که بیشار بازی ها اطلاعات کاملی در اختیار نمی گذارند برحسب شرایط مختلف و گاهی تصادفی هستند پس ریسک آنها کاملا متفاوت خواهد بود و می توان از قوانین احتمال و نظریه‌های آمار و احتمالات برای این بازی ها استفاده کرد.
درباره اثبات نظریه بازی هابرخی از کاربردهای نظریه بازی ها:
باتوجه به تعریفی که ارائه کردیم هر زمانی که منابع محدود باشند، گزینه های مختلف تصمیم گیری، دستاوردهای متفاوت در اثر انتخابهای متفاوت و امکان همکاری یا رقابت بین بازیگران وجود داشته باشند می توان از نظریه بازی ها برای درک و تحلیل بهتر شرایط موجود استفاده کرد. در ادامه به تعدادی از نمونه های کاربردهای نظریه بازی ها اشاره شده است:
معاملات انجام شده در بورس اوراق بهادار، واکنش ها، تصمیم سرمایه گذاران در برابر تحولات بازار بورس و رفتارها و تصمیم های سایر سرمایه گذاران
تصمیم گیری کشورهایی که عضو اوپک هستند و درباره تغییر میزان استخراج و فروش نفت، میزان متابعت یا عدم متابعت آنها از سهمیه بندی های انجام شده و توافق شده است.
رفتارهایی که شرکت ها درباره قیمت گذاری محصولات در شرایط انحصار یا بازارهای رقابت چندجانبه از خود نشان می دهند.
تعاملاتی که حیوانات با همدیگر در زندگی اجتماعی دارند.
کاربرد نظریه بازی هااصطلاحات نظریه بازی:
هر زمانی که با دو یا چند بازیکن مشکل داشته باشیم که شامل پرداخت های شناخته شده یا عواقب کمی داشته باشند می توان از نظریه بازی ها برای تعیین محتمل ترین نتایج استفاده کرد. در ادامه به اصطلاحاتی اشاره می شود که در مطالعات نظریه بازی مورد استفاده قرار می گیرند:
بازی: هر مجموعه شرایطی که نتیجه ای وابسته به عملکرد دو یا چند تصمیم گیرنده یا بازیکنان دارند را می گویند.
بازیکنان: یک تصمیم گیرنده استراتژیک در متن بازی است.
استراتژی: باتوجه به مجموعه شرایطی که ممکن است در بازی باشد یک برنامه کامل عملیاتی برای بازیکنان انجام می شود.
بازده: بازدهی که یک بازیکن برای رسیدن به نتیجه خاص دریافت می کند.
مجموعه اطلاعات: اطلاعات موجود در یک نقطه معین از بازی
تعادل: نقطه‌ای در بازی که هر دو بازیکن تصمیم خود را گرفته‌اند و به نتیجه رسیده‌اند.
تفسیر تعادل نش:
تعادل نش نتیجه ای است که با دستیابی به آن هیچ یک از بازیکنان نمی تواند با تغییر تصمیمات یک جانبه خودش بازده را افزایش دهد، بدین صورت که با تصمیم گیری، بازیکن با توجه به عواقبش از تصمیمات پشیمان نخواهد شد.
این تعادل غالبا در بازی هایی انجام می شود که عناصر پیچیده تر از دو انتخاب توسط بازیکنان داشته باشد. بازی هایی که با گذشت زمان تکرار می شوند بعد از مداخلات و خطاها به یکی از تعادل های متعدد دست پیدا می کنند.
این درباره انتخاب های متفاوت پیش از رسیدن به تعادل بیشتر در دنیای کسب و کار انجام می‌شود. برای مثال زمانی که دو شرکت در حال تعیین قیمت محصولات قابل تعویض مانند بلیط هواپیما هستند.
نظریه بازی ها و تفسیر تعادل نشتأثیر نظریه بازی ها بر اقتصاد و کسب و کار:
نظریه بازی ها به مشکلات اساسی در مدل های اقتصادی در این خصوص انقلابی ایجاد کرده است. به عنوان مثال اقتصادهای نئوکلاسیک برای درک کردن انتظار کارآفرینی تلاش می کنند و نمی توانستند از پس رقابت ها بربیایند. نظریه بازی تعادل را از حالت پایدار به روند بازار معطوف کرده است.
نظریه بازی برای مدل‌سازی رفتارهای رقابتی بین عوامل اقتصادی مفید خواهد بود. کسب و کارها غالبا چندین انتخاب استراتژیک را شامل می شوند که بر توانایی آنها در رسیدن به سود اقتصادی تاثیرگذار است. برای مثال کسب و کارها امکان دارد با مشکلاتی مانند توقف تولید محصولات موجود یا تولید محصولات جدید، پایین آمدن قیمت نسبت به رقبا یا استفاده از استراتژی‌های بازاریابی جدید برخورد کنند. در نتیجه اقتصاددانان غالبا برای درک رفتار شرکت‌های اولیگوپلی از نظریه بازی استفاده می کنند. همین موضوع به پیش‌بینی نتایج احتمالی هنگامی که شرکت‌ها رفتارهای خاصی مانند تعیین قیمت و تبانی دارند، کمک خواهد کرد.
نظریه بازی ها و جایزه نوبل:
از همه کسانی که موفق به دریافت جایزه نوبل شده اند تعداد ۱۱ نفر در حوزه نظریه بازی ها فعالیت می کردند. این تعداد بسیار زیاد و جالت است و می تواند به نقشی که نظریه بازی ها در علوم مختلف بازی می کند اشاره داشته باشد.
از نظریه بازی ها امروزه در تحلیل شبکه های اجتماعی هم استفاده می شود به نظر می رسد که با توسعه شبکه های اجتماعی، به اهمیت آن بیش از پیش افزوده شود.
نظریه بازی ها و جایزه نوبل جان نشدانشمندان بزرگ نظریه بازی ها:
ما حتی در متن های باقی مانده از چند قرن پیش مانند کارهای برنولی می توانیم نمونه های تحلیلی را ببینیم که به فضای نظریه بازی ها بسیار نزدیک هستند، اما اگر قصد معرفی دانشمندانی را داشته باشیم که به صورت مستقیم به این موضوع پرداخته اند باید به جان نش، جان فون نویمان و اسکار مورگنسترن اشاره کنیم.
گردآوری: بخش علمی سرپوش
- 15
- 1
