پرندگان چگونه و چرا با خود و انسان‌ ها سخن می گویند؟

 همشهری آنلاین؛ پرندگان سخنگو همیشه برای انسانها جذاب بوده اند. چه آنها که صدای محیط اطراف را تقلید می‌کنند و چه آنها که کلمات یا عبارات کوتاه گفت و گوی انسان ها را. هرچند شواهد نشان می‌هد که تکرار کلمات انسانها توسط برخی پرندگان صرفا جنبه تقلید نداشته و آنها متوجه موقعیت به کارگیری کلمات آموخته شده هستند.

بسیاری از پرندگان همچون کلاغ ها، سار، مینا، ‌ طوطی و ... قدرت تقلید صدا دارند. بررسی ها نشان مِی‌دهد پرندگانی که هوش تکاملی بالاتری دارند، ‌بهتر آواز خوانده و هوش بالایی برای تقلید صدا دارند که گاهی امکان تشخیص صدای واقعی از صدای تقلید شده میسر نیست. مرغ چنگ، ‌نام پرنده ایست که صدای محیط اطراف مانند صدای خودرو، اره برقی، صدای شاتر دوربین و ... را مانند صدای واقعی تولید می‌کند.

در مجموع گنجشک سانان و طوطی سانان ‌که به گفته پرنده شناسان، ‌ هرچند اعضایشان متفاوت است اما از راسته خواهری هستند و در نقطه ای در مسیر تکامل از یکدیگر جدا شده اند، هوش بالاتر و سیستم تولید صدای تکامل یافته تری داشته و به همین دلیل تقلید صدا را به خوبی انجام می‌دهند. پرندگانی که آواز می‌خوانند همگی نر هستند. نرها از قدرت و توانایی بالاتری برای آواز خواندن برخوردارند و به همین دلیل در تقلید صدا و حرف زدن نیز بهتر عمل می‌کنند. در حقیقت آنها این کار را برای جفت گیری و جلب توجه پرنده ماده، رقابت با دیگر نر ها و برای تعیین قلمرو انجام می‌دهند.

لهجه متفاوت بلبل خرمای تهرانی با نوع جنوبی اش

محیط زندگی پرندگان در خواندن آنها موثر است. بررسی ها نشان می‌دهد پرندگانی از یک گونه که در دو منطقه زندگی می‌کنند تا حدوذی لحن و صدای متفاوتی دارند، «بلبل خرما» نمونه خوبی است. لحن و لهجه بلبل خرمایی که در تهران سکونت دارد با آنکه در جنوب ساکن است کمی متفاوت است. طی آزمایشی، چند سهره جنگلی نر را در محیطی ایزوله و بدون صدای هم نوعان قرار دادند، صدای این سهره ها بعد از بلوغ ضعیف بود و تنها بستر و پایه آوازخوانی را بافراز و فرودهایی ساده داشتند. این بررسی ها نشان داد پرندگان در طبیعت آوازی ابتدایی دارند اما بسته به محل زندگی شان، آواز یا صداهای تولید شده را از محیط پیرامون یاد می‌گیرند.

طوطی ها از تنهایی حرف می‌زنند

پرندگان نیز مانند هر موجود دیگری برای ارتباط گرفتن با هم نوعان خود صحبت می‌کنند. اما یکی از دلایلی که پرندگان خانگی صحبت می‌کنند، تنهایی و تلاش برای برقراری با انسان است، شرایطی سخت و مغایر با حقوق حیوانات.

علیرضا هاشمی، پرنده شناس : «دلایل ژنتیکی، رفتار اکتسابی و همچنین شرطی شدن، از دلایل تقلید صدا در پرندگان قفسی است. آنها بخشی از اصوات را برای برقراری ارتباط به دلیل تنهایی، با جاندار نزدیک خود ایجاد مِی‌کنند. به همین دلیل پرندگانی که در جمع هم نوعان خود قرار گرفته و با آنها در ارتباطند، تمایل چندانی برای تقلید صدا ندارند. اگر دو پرنده مینا را در کنار هم نگه دارید، تمایلی به تقلید صدا ندارند اما یک پرنده تک که در فشار و تنهایی قرار گرفته مجبور است برای ایجاد ارتباط تقلید کند، پرندگان خانگی به همین دلیل سخن می‌گویند.

بخشی از صحبت کردنشان نیز مرتبط با شرطی شدن و دریافت پاداش و جزایی است که برایشان لحاظ می‌شود. پرنده یاد می‌گیرد برای تشویق شدن که عمدتا دریافت خوراکی است، عباراتی را تقلید کند. نکته جالب این است که آزمایشات نشان میدهد طوطی هایی که در دنیا به گفتن تعداد کلمات زیاد معروفند و حتی نامشان در کتاب رکوردهای گینس ثبت شده، از هوش بسیار متفاوتی نسبت به سایر هم نوعانشان برخوردار نبودند بلکه بیشتر تحت فشار برای تقلید صدا قرار گرفته اند، شکل ظاهری آنها، ریخته شدن پرهایشان و عصبی بودن رفتارشان موید فشار عصبی زیاد است که بعضا اعتراض گروههای حامیان حقوق حیوانات را نیز موجب شده است. هرچند نگهداری پرندگان در اسارت در همه دنیا رایج است اما قفس هرچند بزرگ باشد به معنای آزادی نخواهد بود. سخن گفتن پرندگان هرچند برای ما جذاب است اما این ارتباط در سایه تنهایی، فشار روانی و انزوای آن پرنده از دیگر همنوعانش ایجاد شده است.»

آواز قناری از سینه اش به گوش می‌رسد

چگونگی تولید صدا در پرندگان، ‌ با تولید صدا در انسان متفاوت است. آنها فاقد تار صوتی هستند و بجای آن در محل اتصال نایژه چپ و راست، بخشی به نام سیرینکس قرار دارد که امکان ایجاد صدا را فراهم می‌کند که در حقیقت نوعی ساز بادی است. پرندگان بر اساس ژنتیک گونه می‌توانند کل یا بخشی از سیریکس را درگیر کنند. همچنین میتوانند همزمان از هر دو نایژه ، یا یکی از آنها، ‌یا یکی در میان برای تولید صدا استفاده کنند. البته برخی از پرندگان نیز تقریبا فاقد صدا هستند یا بهتر است بگوییم سیرینکس پیشرفته ای ندارند. صدای تولید شده در سیرینکس میتواند به کمک حالت های مختلف سر و گردن، دچار تغییر ‌شود و آوای متفاوتی پیدا می‌کند. قسمت های دیگری در بدن پرندگان نیز به شنیده شدن این صدا کمک می کند. مثلا وقتی پرنده ای مثل قناری آواز میخواند، صدایش نه از حنجره بلکه از سینه اش نیز شنیده می‌شود. در حقیقت ششها و کیسه های هوایی که کنار سینه اش قرار دارد، صدا را همچون دیافراگمی پخش کرده و وسعت می‌دهد گویی آواز قناری از یک بلندگو به گوش می‌رسد.

جوجه پرنده از داخل تخم با مادرش صحبت می‌کند

سخن گفتن و برقراری ارتباط پرندگان با یکدیگر نیز دنیای جالبی است. بعضی از انواع پرندگان به خوبی با حرکات ویژه و خاصی که به زبان خود می‌دهند اصوات مختلف تولید کرده و منظورشان را به هم منتقل می‌کنند، این ارتباط حتی قبل از تولد جوجه هم برقرار می‌شود. اسماعیل کهرم، بوم شناس : «آزمایش ها نشان می‌دهد که جوجه پرندگان از داخل تخم و روزهای آخر قبل از تولد، با مادرشان صحبت می‌کنند. طی این بررسی ها وقتی جوجه داخل تخم درحال برقراری ارتباط بود، صدای ناگهانی در محیط ایجاد شد و پرنده مادر که احساس خطر کرده بود به جوجه داخل تخم فهماند که خطر پیش آمده و باید ساکت باشد. دردانشگاه اسکاتلند نیز طی تحقیقی متوجه شدم که یک سار اصواتی را تولید کرد و سپس بقیه سارها به سمت بالا نگاه کردند، ‌گویی به آنها می‌گفت مراقب بالاسرتان باشید. صدای این سار را ضبط کردیه و برای سارهای دیگری در نقطه ای دیگر پخش کردیم، آنها نیز همگی با شنیدن این اصوات بالا سرشان را نگاه کردند. در تحقیق دیگری متوجه شدیم وقتی آب در برابرشان بود متفقا و البته جدای از هم، ‌یک نوع صدا را تولید می‌کردند، یعنی برای محیط پیرامون خود از کلمات مجزا استفاده می‌کنند.»

پرندگان تار صوتی ندارند

چگونگی تولید صدا در پرندگان، ‌ با تولید صدا در انسان متفاوت است. آنها فاقد تار صوتی هستند و بجای آن در محل اتصال نایژه چپ و راست، بخشی به نام سیرینکس قرار دارد که امکان ایجاد صدا را فراهم می‌کند که در حقیقت نوعی ساز بادی است. پرندگان بر اساس ژنتیک گونه می‌توانند کل یا بخشی از سیرینکس را درگیر کنند. همچنین میتوانند همزمان از هر دو نایژه ، یا یکی از آنها، ‌یا یکی در میان برای تولید صدا استفاده کنند. البته برخی از پرندگان نیز تقریبا فاقد صدا هستند یا بهتر است بگوییم سیرینکس پیشرفته ای ندارند. صدای تولید شده در سیرینکس میتواند به کمک حالت های مختلفی که پرنده به سر و گردنش می‌دهد، دچار تغییر ‌شود و آوای متفاوتی پیدا ‌کند. قسمت های دیگری در بدن پرندگان نیز به شنیده شدن این صدا کمک می کند. مثلا وقتی پرنده ای مثل قناری آواز میخواند، صدایش نه از حنجره بلکه از سینه اش نیز شنیده می‌شود. در حقیقت شش‌ها و کیسه های هوایی که کنار سینه اش قرار دارد، صدا را پخش کرده و وسعت می‌دهد گویی آواز قناری از یک بلندگو به گوش می‌رسد.

طوطی هایی که بیشترین کلمات را بیان کرده اند

تعدادی از طوطی هایی که به دلیل گفتن تعداد کلمات بالا نامشان در کتاب گینس ثبت شد. آنها به خاطر قرار گرفتن در شرایط اسارت و تنهایی مجبور به برقراری ارتباط بوده و تحت فشار مضاعف، کلمات بیشتری فراگرفتند؛ رفتاری که با مخالفت حامیان حقوق حیوانات در دنیا مواجه می‌شود.

۱۷۰۰ کلمه توسط پاک، ‌طوطی آفریقایی گفته شد. او شباهت زیادی به مرغ عشق داشت و در سال ۱۹۹۴ درگذشت.

۹۵۰ کلمه در قالب جملات کوتاه توسط انکیسی یک طوطی آفریقایی گفته شد. او با افراد شوخی هم می‌کند.

۸۰۰ کلمه تعداد لغاتی است که برای برادل به ثبت رشیده. او در مدت زمان کوتاهی این تعداد کلمه را آموخت.

۱۰۰ کلمه توسط الکس گفته می‌شد. او تصاویر را نیز به خاطر می‌سپرد. با کهولت سن فراموشی گرفت، سطح هوشیاری اش به صفر رسید و در ۳۱ سالگی درگذشت.