هشدار جدی ۱۵ هزار دانشمند در مورد آینده‌‌ بشر

در سال ۱۹۹۷، ۱۷۰۰ نفر از دانشمندان در نامه‌ای در مورد وضعیت وخیم لایه‌ی اوزون و آینده سیاره‌ی زمین هشدار داده بودند. آن‌ها در این نامه گفته بودند در صورتی که تغییرات جدی صورت نگیرد، زندگی در زمین غیر ممکن خواهد بود. با گذشت ۲۵ سال از این نامه، هنوز اقدام جدی انجام نشده و دانشمندان برای دومین بار است که به جامعه‌ی بشری در موورد خطرهای کاهش تنوع زیستی و تغییرات اقلیمی، هشدار می‌دهند؛ آن‌ها خواستار تغییرات چشمگیر و گسترده هستند. منابع آب پاک در مقایسه با ۲۵ سال قبل، ۲۶ درصد کاهش پیدا کرده، بیش از یک میلیون کیلومتر مربع از جنگل‌های جهان نابود شده و انتشار گازهای گلخانه‌ای نیز با سرعت در حال افزایش است.

این نامه توسط ۱۵۳۶۴ نفر از دانشمندان از ۱۸۴ کشور جهان، امضا شد. دانشمندان به رهبری ویلیام ریپل از دانشگاه اورگان، خواستار متوقف کردن استفاده از سوخت‌های فسیلی، انتشار گازهای گلخانه‌ای، جنگل‌زدایی و نابودی تنوع زیستی شدند. محققان معتقدند آسیب‌هایی که انسان به محیط زیست وارد می‌کند غیر قابل جبران خواهد بود و زمین در آستانه‌ی نابودی قرار خواهد گرفت. دکتر توماس نیوسام، همکار پژوهشی این مقاله، از این حرکت به‌عنوان بزرگ‌ترین اتحاد دانشمندان یاد می‌کند و می‌گوید چنین اتحادی بی‌سابقه است. لایه‌ی اوزون حالا در وضعیت بهتری قرار دارد و بشر نسبت به گذشته، بیشتر از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده می‌کند؛ هرچند اوضاع همچنان در وضعیت بحرانی قرار دارد. دکتر نیوسام در رابطه با استرالیا می‌گوید:

کاهش زیستگاه‌های طبیعی، اولین تهدید این کشور بوده است و ما در سال ۲۰۱۷، بعد از اندونزی بیشترین سهم را در نابودی تنوع زیستی در دنیا داشته‌ایم.

به‌گفته‌ی آقای ریپل، هرچه تلاش کنیم تا زودتر از این آینده‌ی تاریک رها شویم، باز هم دیر است و ما فرصت زیادی نداریم. باید به تمام مردم جهان و حتی نهادهای سیاسی و حکومتی این واقعیت را بگوییم که زمین تنها مکان برای زندگی است. این نامه قبل از اینکه ۴ ماه پیش منتشر شود، توسط گروهی از دانشمندان استرالیایی بازبینی شد و به‌محض انتشار این نامه، ۶۰۰ دانشمند در روز اول، آن‌ را امضا کردند. انتشار این نامه با سالگرد انتشار اولین نامه‌ی دانشمندان به جامعه بشری، مصادف شد. این نامه در سال ۱۹۹۲ و با امضای هزاران دانشمندان، منتشر شد و گفته‌ شده بود که جامعه‌ی بشری در حل مشکلات به بن‌بست خورده است و به نظر می‌رسد که این موضوع به «بدبختی فراگیر بشری» منجر شود.

محققان معتقدند که جامعه‌ی بشری نسبت به اولین هشدار دانشمندان، بی‌توجهی کرده و در برخی موارد اوضاع وخیم‌تر شده است. از بین مشکلاتی که برشمرده شد، فقط لایه‌ی اوزون بهبود پیدا کرده است و سایر مشکلات با بی‌توجهی انسانهمراه بوده که باعث بدتر شدن شرایط شده است. تعدادی از این مشکلات که روند نزولی داشته‌اند، عبارت‌اند از نابودی ۳۰۰ میلیون هکتار جنگل‌، کاهش ۲۹ درصدی تعداد پستانداران، خزندگان، دوزیستان، پرندگان و ماهی‌ها، کاهش ۲۶ درصدی منابع آب شیرین، افزایش ۷۵ درصدی مناطق مرده در اقیانوس‌ها و افزایش ۳۵ درصدی جمعیت زمین.

از تمامی موجوداتی که تاکنون در تاریخ کره‌ی زمین سکونت داشته‌اند، ۹۹ درصد به‌کلی منقرض شده‌اند. دانشمندان با مطرح ساختن «نرخ انقراض پس‌زمینه» استدلال می‌کنند که هر ۱۰۰ هزار سال یک بار، مجموعه‌ای از گونه‌های ساکن در زمین منقرض می‌شوند. نرخ انقراض پس‌زمینه به معنای نرخ طبیعی انقراض‌های زمین‌شناسی یا زیست‌محیطی، پیش از حضور انسان در کره زمین است.

اکنون متخصصان زیست‌شناسی بر این باورند که احتمالا شمارش معکوس برای ششمین انقراض بزرگ زمین آغاز شده است؛ زیرا هیچ چیز در این سیاره امیدوارکننده نیست. به عقیده‌ی دانشمندان، انقراض دایناسورها با برخورد یک سیارک یا دنباله‌دار در پایان دوره کرتاسه رخ داده است. دکتر نیوسام در ادامه می‌گوید گزارش‌ها نشان می‌دهند که قطع درختان در کوئینزلند افزایش پیدا کرده‌ است که به حدود ۴۰۰ هزار هکتار در سال می‌رسد؛ مساحتی برابر ۴۰۰ هزار زمین فوتبال که استرالیا و برزیل را از این نظر در یک سطح قرار می‌دهد.

در این مقاله گفته می‌شود در طول ۵۴۰ میلیون سال گذشته، زمین شاهد ۵ انقراض بزرگ بوده و عملکرد انسان باعث شده است که به ششمین انقراض بزرگ زمین نزدیک‌تر شویم. آنوته تونگ، رئیس‌جمهور کیریباتی، پیش‌بینی می‌کند که طی ۳۰ تا ۶۰ سال آینده، به‌ دلیل افزایش سطح آب دریاها که ناشی از طغیان و آلودگی منابع آب شیرین است، کشور او غیر قابل سکونت خواهد بود. همچنین کارشناسان بر این باورند که ۴ انقراض دیگر کره‌ی زمین، به علت رویدادهای داخلی این سیاره به وقوع پیوسته است و نمی‌توان علت آن را به ماورای زمین نسبت داد. پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۵۰، جمعیت زمین به ۹ میلیارد نفر برسد. دانشمندان معتقدند که اگر این روند با همین سرعت افزایش پیدا کند، جایگاه انسان در سیاره به خطر خواهد افتاد.

در این پژوهش گفته شده که نگرانی اصلی، انقراض جمعی محلی است؛ ناپدید شدن گونه‌های خاص و ضروری از اکوسیستم هر منطقه باعث به وجود آمدن اثری روبه‌رشد و مخرب در کل سیستم می‌شود. با نابودی جمعیت‌های بزرگ حیوانات، جمعیت‌های کوچک‌تر باقی‌مانده، بیشتر به خطر انقراض نزدیک خواهند شد. به‌عنوان مثال، اگر فیل‌ها از تمامی پارک‌های ملی آفریقا به‌جز یک پارک، ناپدید شوند، فعالیت‌هایی چون گسترش تخم گیاهان و باز کردن راه برای حیوانات کوچک‌تر که توسط این فیل‌ها در بخش‌های مختلف قاره انجام می‌شود، متوقف خواهد شد.

این اتفاق می‌تواند با از بین رفتن گیاهانی که برای تکثیر دانه‌هایشان به فیل‌ها وابسته‌اند، اکوسیستم قاره را تغییر دهد و حیواناتی را که از این گیاهان تغذیه می‌کنند منقرض کند. دلیل اصلی این اتفاق به انسان‌ها مربوط می‌شود؛ با افزایش جمعیت انسان‌ها در مناطق مختلف جهان، گونه‌های مهاجم گسترش یافته‌اند، زیستگاه حیوانات مورد تهدید قرار گرفته و شکار بی‌رویه جمعیت موجودات خشکی‌زی را به‌شدت کاهش داده است. همچنین، بیش از ۹۰ درصد آبزیان شکارچی بزرگ از بین رفته‌اند، آلاینده‌های مختلف در طبیعت منتشر شده‌اند و بخش بزرگی از جنگل‌های جهان نابود شده‌اند. اجتناب از سوخت‌های فسیلی که به‌طور خاص به پایان دادن به سرمایه‌گذاری‌های عمده در این حوزه اشاره دارد، در نهایت منجر به بروز تغییراتی مثبت در حوزه‌ی محیط زیست خواهد شد.

دانشمندان ناسا با بررسی تصاویر ماهواره‌ای اعلام کردند که سوراخ لایه‌ی اوزون بر فراز قطب جنوب، از سال ۱۹۸۸ تاکنون تا حدودی ترمیم شده است. به هر حال، هنوز زمان برای نجات زمین وجود دارد و در بعضی حوزه‌ها از جمله تغییر رژیم غذایی انسان‌ها به گیاه‌خواری، تشویق به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و محدود کردن رشد جمعیت، به توجه بیشتری نیاز است. 

جمشید اللهویردی پور