اگر شما فردی را در خیابان ببینید که یک اتومبیل با سرعت بسیار زیادی به او نزدیک می‌شود، ناخودآگاه تصمیم می‌گیرید که با حرکات و اشاره‌های خود، او را از این خطر آگاه کنید. گاهی این عمل، در قالب یک هشدار صوتی است و در برخی دیگر از موارد، شاید خودتان وارد عمل شده و او را سریعا از خیابان به سمت دیگری هل بدهید.
به تازگی گروهی از دانشمندان با مطالعه بر روی شامپانزه‌ها، به یک ویژگی مشترک بین این دسته از حیوانات با انسان‌ها دست یافته‌اند. واکنش شامپانزه ها در هنگام خطر ، شباهت بسیاری به انسان داشته و حتی در برخی موارد، این حس خطر در شامپانزه ها بسیار قوی‌تر عمل می‌کند! به عنوان مثال اگر یک شامپانزه در معرض خطر قرار داشته باشد، سایر اعضای گروه تمام تلاش خود را به کار می‌گیرند تا جان او را از خطر نجات دهند.
شامپانزه‌ها ذاتا موجوداتی هستند که از یکدیگر مراقب کرده و در هنگام رویارویی با خطرات، با ایجاد سر و صدا و هشدار، هم‌نوعان خود را از وجود آن مطلع می‌سازند. در مطالعه اخیر، دانشمندان دریافته‌اند که این هشدارهای صوتی بسیار پیچیده‌تر از تصورات پیشین هستند. به عنوان مثال، زمانی که شامپانزه‌ای نسبت به یک خطر خاص بی‌توجهی کند، سایر شامپانزه‌ها او را از جدیت بسیار زیاد آن خطر آگاه می‌سازند تا او فورا نسبت به خطر موجود واکنش نشان دهد. این سبک از ارتباط پیچیده، تا به امروز تصور می‌شد که منحصر به نژاد انسان‌هاست.
محققان در مطالعات پیشین خود، به اطلاعات جالبی درباره رفتار شامپانزه ها و واکنش‌های آنان نسبت به غذا دست یافته بودند. به عنوان مثال، شامپانزه‌ها متناسب با شرایط اطراف خود، سبک ارتباطی‌شان را تغییر می‌دهند. اگر شخصی در نزدیکی آن‌ها قرار داشته و با چشمان باز به حرکات آنان نگاه کند، این موجودات از اجرای سبک‌های رفتاری خود سر باز می‌زنند.
به همین سبب، دانشمندان مجبور شدند که این آزمایش را با تغییرات اندکی به اجرا درآورند! زمانی که یکی از محققان به آنان پشت کرد و یا اینکه چشمان خود بر روی آنان بست، شامپانزه‌ها دوباره شروع به اجرای سبک ارتباطی منحصر به فرد خود کردند. در ادامه این آزمایش، دانشمندان فردی را در نزدیکی ظرف غذا قرار دادند و در مقابل، سر و صدای شامپانزه‌ها برای هشدار دادن به همدیگر تغییر کرد!
در آزمایشی جدید، محققان تصمیم گرفتند که واکنش شامپانزه ها در هنگام مواجهه با مار یا سایر حیوانات خطرناک را مورد بررسی قرار دهند. بدین منظور، دانشمندان شکل ظاهری مار را با استفاده از چند قطعه سیم و کابل شبیه‌سازی کرده و آن‌ها را درست مشابه با یک مار واقعی رنگ‌آمیزی کردند. سپس، این مار تقلبی در مسیر جنگل بودونگو (Budongo Forest) قرار گرفت تا واکنش شامپانزه ها در هنگام خطر مورد بررسی قرار گیرد.
در اولین آزمایش، دانشمندان حرکات ابتدایی شامپانزه‌ها را در هنگام رویارویی با این مار مصنوعی زیر نظر گرفتند.شامپانزه‌هایی که این مار را در مسیر حرکت خود دیدند، سریعا صدای «هو» درآورده و نسبت به این خطر واکنش نشان دادند. تعداد دیگری از شامپانزه‌ها همزمان با نگاه کردن به اطراف، با استفاده از حرکات بدن، سایرین را از وجود خطر آگاه می‌کردند.
محققان با اجرای این آزمایش دریافتند که هردوی این حرکات، به منظور هشدار برای سایر شامپانزه‌ها بوده تا همگی از ورود به محدوده خطر خودداری کنند.
در ادامه این آزمایش، دانشمندان تعدادی بلندگوی صوتی را در جنگل مخفی کردند تا در هنگام نزدیک شدن گروه‌های کوچکی از شامپانزه‌ها به این منطقه، صدای ضبط شده آنان را برای خودشان پخش کنند. زمانی که این صداها، پیش از دیده شدن مار توسط شامپانزه‌ها برایشان پخش می‌شد، آن‌ها صدای «هو» را با سماجت و استمرار بیشتری برای هم‌نوعان خود درمی‌آوردند.
محققان با بررسی این شواهد،دریافتند که شامپانزه‌ها با انجام این کار، سعی می‌کنند هم‌نوعان خود را از خطر موجود آگاه سازند؛ هرچند که آن‌ها هنوز موفق به دیدن خطر نشده باشند!
با وجود آنکه شامپانزه‌ها در مقایسه با انسان، تفاوت‌های گفتاری فراوانی دارند، ولی این مطالعه نشان می‌دهد که آن‌ها می‌توانند در موقعیت‌های مختلف، اشکال خاصی از سبک‌های ارتباطی را با همدیگر به اجرا بگذارند. دانشمندان معتقدند که این جنبه از زبان، پیش‌تر در اولین نژاد‌های انسان نیز وجود داشته و شاید واکنش شامپانزه ها در هنگام خطر ، با اجداد ۸ میلیون سال پیش انسان‌ها مشترک باشد.
آرش صابری
- 9
- 5
