یک پنجم جنگل‌های زاگرس آلوده به قارچ زغالی

فریبرز غیبی در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به اینکه اکوسیستم زاگرس اکوسیستمی منحصر به فرد و مهمترین و بزرگترین ناحیه رویش جنگلی ایران با مساحتی حدود ۵ میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار است، اظهار کرد: در این ناحیه ۴۰ درصد آب کشور تولید می‌شود.

بیشترین جمعیت عشایر و آب در منطقه زاگرس وجود دارد همچنین معیشت ساکنان منطقه زاگرس وابسته به این عرصه است. از این رو جنگل‌های زاگرس نقشی حیاتی برای انسان، محیط زیست کشور و حتی محیط زیست کشورهای منطقه دارد.

وی درباره بیماری درختان بلوط منطقه زاگرس که سبب از بین رفتن پوشش گیاهی و خشک شدن برخی از نقاط زاگرس شده است، توضیح داد: در سال ۸۷ گزارشاتی از استان‌های ایلام و فارس مبنی بر اینکه درختان بلوط این مناطق درحال خشک شدن هستند برای ما فرستاده شد.

بلافاصله سازمان جنگل‌ها و مراتع با توجه به رسالت خود کارگروهی متشکل از محققان مراکز تحقیقاتی کشور، اعضای موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع و بخش‌های اجرایی تشکیل داد و پس از بازدید و بررسی به این نتیجه رسیدیم که سوسک‌های چوب‌خوار به جنگل‌های زاگرس حمله کرده‌اند و پس از ضعیف شدن درختان بلوط، درخت گرفتار بیماری «قارچ زغالی» می‌شود و از بین می‌رود.

رئیس مرکز جنگل‌های خارج از شمال افزود: بیماری درختان بلوط نه تنها در جنگل‌های ایلام بلکه در مناطقی از جنگل‌های زاگرس در کرمانشاه، دشت برم کازرون، شوراب کردستان، کوهدشت لرستان، یاسوج، چهار محال و بختیاری نیز مشاهده شده بود و کم کم در حال سرایت به تمامی استان‌های زاگرس بود حتی من در بازدید از بانه و مریوان متوجه فعالیت قارچ زغالی و خشکیدگی درختان در آن منطقه نیز شدم.

غیبی با بیان اینکه برای رفع بیماری درختان بلوط زاگرس و تشخیص علت آن از جوامع بین‌المللی مانند فائو نیز کمک گرفتیم، تصریح کرد: پس از تحقیقات فراوان به این نتیجه رسیدیم که مجموعه عواملی سبب خشکیدگی جنگل‌های بلوط و زوال اکوسیستم شده‌اند البته سوسک‌های چوب‌خوار و قارچ زغالی علاوه بر درخت بلوط سایر گونه‌ها مانند گلابی وحشی، زالزالک و ارژن را نیز تحت تاثیر قرار داده ولی به دلیل اینکه از نظر تراکم و جمعیت بلوط بیشترین سهم را در زاگرس دارد، این بیماری اغلب به‌عنوان بیماری بلوط شناخته می‌شود.

وی ادامه داد: پس از شناسایی بیماری گونه‌های زاگرس و علت آن، تحقیقی را برای شناسایی ژن مقاوم به مرکز تحقیقات جنگل‌ها و مراتع و تحقیق دیگری را برای ارزیابی و پایش جنگلی به پژوهشکده آب و خاک و آبخیزداری سفارش دادیم تا بتوانیم مکان دقیق گسترش قارچ زغالی را شناسایی و کنترل کنیم. پس از اینکه گزارش‌های این کارهای تحقیقاتی برای ما فرستاده شد، دستورالعملی برای حفظ بلوط تهیه کردیم.

تهیه دستورالعمل برای حفظ اکوسیستم جنگلی در زاگرس

رئیس مرکز جنگل‌های خارج از شمال با بیان اینکه پروژه‌ای بین‌المللی برای با همکاری فائو برای جلوگیری از خشک شدن جنگل‌های زاگرس به‌صورت پایلوت در دو استان فارس و ایلام اجرا شد، گفت: پس از گذشت دو سال با همکاری‌های بین‌المللی دستورالعملی فنی برای حفظ اکوسیستم جنگلی تهیه شد که در حال حاضر این دستورالعمل در شورای عالی جنگل سازمان‌ جنگل‌ها است و پس از جمع‌بندی و تصویب به عنوان یک راهکار برای مبارزه و کنترل خشکیدگی بلوط به ادارات کل منابع طبیعی اعلام خواهد شد.

غیبی درباره این دستور العمل توضیح داد: بالغ بر ۷۰ عامل سبب کاهش توان اکولوژیک و اکوسیستم جنگل زاگرس و بیماری زغال بلوط شده است. از جمله این عوامل می‌توان به وجود دام مازاد، قطع درختان، فعالیت‌های معدنی، ریزگردها، تغییر اقلیم اشاره بگیرد.

رئیس مرکز جنگل‌های خارج از شمال ادامه داد: یکی از راهکارهایی که در این دستورالعمل پیش‌بینی شده این است که درختانی که سوسک‌های چوب‌خوار آن‌ها را مورد حمله قرار داده‌اند و بیماری زغالی بالای ۵۰ درصد آن‌ها را گرفتار کرده علامت‌گذاری و قطع شوند تا به درختان دیگر سرایت نکند البته این کار به‌صورت پایلوت در برخی مناطق زاگرس انجام شد و درختانی که بیش از ۵۰ درصد به این بیماری آلوده شده بودند قطع، سوزانده و تبدیل به زغال شدند.

با استفاده از پایه‌های مقاوم بلوط می‌توان زاگرس را احیا کرد

وی با اشاره به همکاری جامعه محلی برای نجات دادن درختان بلوط و زاگرس گفت: خوشبختانه در منطقه زاگرس پایه‌های مقاومی از درخت بلوط که وضعیت ژنتیک مقاومی دارند، وجود دارد و بیماری زغال بلوط بر آن‌ها تاثیری نگذاشته است.

به‌طور قطع این درختان مقاوم می‌توانند آینده جنگل‌های زاگرس را تامین کنند. با وجود اینکه متاسفانه سطح خشک شدن جنگل‌های زاگرس بالا رفته ولی این نوید را می دهم که می‌توان از پایه‌های درخت‌های سالم بذر برداریم و نهال تولید و از این طریق جنگل‌های زاگرس را احیا کنیم.

حدود یک پنجم زاگرس به بیماری زغال بلوط آلوده است

رئیس مرکز جنگل‌های خارج از شمال درباره آخرین وضعیت بیماری زغال بلوط در جنگل‌های زاگرس اظهار کرد: آماری که سال ۸۷ داشتیم بیانگر این بود که ۱۳۰ هکتار از جنگل‌های زاگرس به بیماری زغال بلوط آلوده شده‌اند ولی در حال حاضر این سطح بیشتر شده و آخرین آمارها که مورد تایید سازمان جنگل‌ها است حاکی از این است که حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار از سطح این جنگل‌ها به بیماری زغال بلوط آلوده شده اند.

غیبی با تاکید بر اینکه احیای جنگل‌های بلوط بستگی به وضعیت بارندگی دارد، تصریح کرد: از جمله اقداماتی که برای حفظ بلوط و زاگرس انجام داده‌ایم این است که آبخیزداری را به داخل جنگل‌ها بردیم. در اطراف درختان حفره‌هایی را ایجاد کردیم که در آن ذخیره نزولات جوی صورت می‌گیرد و از این طریق تاب‌آوری و سازگاری درختان بیشتر می‌شود. با استفاده از این روش توانستیم بخشی از جنگل که خشک و بیمار شده بود را نجات دهیم.

اختصاص دادن ۱۰ درصد بودجه زاگرس برای احیای بلوط‌ها

وی در پایان با تاکید بر اینکه جنگل‌های زاگرس نیاز به حمایت و توجه ویژه‌ای دارند، تصریح کرد: برای حفظ و احیای این جنگل‌ها نیاز به اعتبار و ردیف خاصی از بودجه داریم. سازمان جنگل‌ها و مراتع ۱۰ درصد اعتبارات زاگرس را برای مدیریت جنگل و رفع خشک شدن بلوط در نظر گرفته است ولی این کافی نیست و ما نیاز داریم که تمام مسئولان توجه ویژه‌ای به زاگرس داشته باشند تا بتوانیم از زاگرس حمایت کنیم.