افزایش سطح آب و انحلال نمک در دریاچه ارومیه/ مشاهده 'آرتمی' در بزرگترین دریاچه شور خاورمیانه

دکتر راضیه لک در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه با  برداشت‌های جامع میدانی گزارش آخرین وضعیت دریاچه ارومیه در فروردین ماه ۱۳۹۸ به اتمام رسید، گفت: سازمان زمین‌شناسی مطالعات گسترده‌ای در ارتباط با آسیب‌شناسی، ارائه راهکار نجات و پایش زمین‌شناختی دریاچه ارومیه از سال ۱۳۸۶ انجام داده که دستاوردهای این مطالعات برای منطقه و کشور بسیار حائز اهمیت است.

وی اضافه کرد: به منظور تعیین حجم دقیق آب، تعیین تغییرات عمق و نیز بررسی ترکیب شیمیایی آب دریاچه ارومیه در نیمه دوم فروردین ماه سال جاری نمونه‌برداری از شورابه عمیق، سطحی و تعیین عمق دریاچه را در یک شبکه سیستماتیک ۵ کیلومتر در ۵۵ کیلومتر برای هر دو بخش شمالی و جنوبی دریاچه انجام دادیم و در این مطالعات ۱۵۰ نمونه شورابه عمیق و سطحی برداشت شد.

لک با تاکید اینکه کارشناسان عمق این دریاچه را در ۷۵ نقطه اندازه‌گیری کردند، خاطرنشان کرد: همچنین چگالی نمونه‌های سطحی و عمقی نیز مورد اندازه‌گیری قرار گرفتند و بر اساس داده‌های به دست آمده از اطلاعات برداشت شده عمق، نقشه عمق و توپوگرافی بستر و نیز نقشه تغییرات چگالی شورابه عمیق و سطحی دریاچه تهیه شد.

رئیس پژوهشکده علوم زمین، عمیق‌ترین بخش دریاچه را در بخش شمالی با عمق حداکثر ۲۳۰ سانتی‌متر دانست و گفت: همچنین دو بخش عمیق در مرکز و جنوب دریاچه نیز وجود دارد و از سویی میانگذر "شهید کلانتری" به صورت  سدی در وسط دریاچه، منجر به تقسیم دریاچه به دو بخش شمالی و جنوبی شده، به گونه‌ای که تغییرات چگالی برای شورابه سطحی و عمیق دریاچه در بخش شمالی و جنوبی دریاچه شدید و بارز است.

وی اظهار کرد: در این مطالعات میدانی "آرتمیا ارومیانا" را به عنوان تنها موجود زنده جانوری دریاچه در مرکز بخش جنوبی به وفور مشاهده کردیم. ورود حجم بالای آب شیرین به دریاچه که به‌طور عمده از بخش جنوبی وارد دریاچه می‌شود، منجر به کاهش شوری آب دریاچه و ایجاد شرایط اکولوژیکی مناسب برای رشد و شکوفایی مجدد آرتمیا شده است.

به گفته این محقق دریاچه ارومیه، ورود آب‌های شیرین علاوه بر بالا بردن تراز آب دریاچه در مناطقی نیز سبب انحلال حداکثر نیم متر نمک رسوبگذاری شده در بستر شده است.

نقشه عمق دریاچه ارومیه با برداشت‌های میدانی جامع توسط پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین‌شناسی (بر اساس داده‌های تولیدشده در فروردین ماه ۱۳۹۸)

لک با تاکید بر اینکه برای به تصویر کشیدن وضع دریاچه تنها ارائه "رقوم" تراز دریاچه کافی نیست، خاطر نشان کرد: توجه به فعل و انفعالات درون دریاچه در ارتباط با واکنش نمک و آب، اعم از انحلال و یا "ترسیب" نمک که باعث تغییرات مورفولوژی بستر و کاهش یا افزایش مضاعف عمق دریاچه می‌شود، ضروری است.

رئیس پژوهشکده علوم‌زمین با بیان این‌که تغییر عمق دریاچه علاوه بر تغییر تراز، حجم آب را نیز متأثر می‌کند، گفت: بی‌شک در فصول تَر (بهار) با ورود آب‌های شیرین به دریاچه، پدیده بالا آمدن تراز و همچنین انحلال نمک و افزایش عمق را شاهد هستیم، اما با کاهش بارش و افزایش تبخیر در فصل تابستان، بالانس شورابه به سمترسوبگذاری نمک پیش می‌رود و در نتیجه کاهش تراز همراه با کاهش عمق بستر رخ می‌دهد که بر همین اساس پایش فصلی تغییرات حجم شورابه در برنامه‌ریزی برای احیای دریاچه ارومیه یکی از ضروریات است.