ارسطو در رسالات خود نوشته: “انسان حس بویایی ضعیفی دارد”، در حالی که چارلز داروین به این نتیجه رسیده بود که حس بویایی برای انسان متمدن “مزیتی بسیار ناچیز” به حساب می آید. اما وقتی صحبت از تشخیص بو می شود، متوجه می شویم؛ مدت هاست توانایی های انسان را در این زمینه دست کم گرفته ایم.
اکنون آنالیزهای علمی نشان می دهد، حس بویایی انسان نه تنها دست کم گرفته شده، بلکه می تواند رقیبی سرسخت برای سگ ها و موش ها باشد. جان مک گان، عصب شناسی از دانشگاه راتگرز، نیوجرسی پس از ۱۴ سال مطالعه سیستم بویایی انسان و حیوانات به این نتیجه غیر منتظره رسیده است.
مک گان می گوید: “واقعیت این است که حس بویایی انسان به همان خوبی سایر پستانداران مانند موش هاو سگ ها است. ما قادر به تشخیص دو بو هستیم که موش ها قادر به تشخیص آن نیستند. توانایی بالای سیستم بویایی انسان شگفت انگیز است.”
مک گان می گوید، جراح مغز قرن نوزدهمی به نام پل بروکا، برای اولین بار مفهوم بویایی ضعیف تر انسان را وارد مباحث علمی کرده است. استدلال بروکا برای این موضوع اندازه کوچکتر پیاز بویایی – ناحیه ای از بخش قدامی مغز که وظیفه پردازش بوها را برعهده دارد –انسان نسبت به کل حجم مغز در مقایسه با سگ و موش بود. این کشف، الهام بخش زیگموند فروید بود که باور داشت، سرکوب جنسی انسان ممکن است، به حس بویایی ضعیف ما مرتبط باشد.
جراح مغز قرن نوزدهمی به نام پل بروکا، برای اولین بار مفهوم بویایی ضعیف تر انسان را وارد مباحث علمی کرده است. استدلال بروکا برای این موضوع اندازه کوچکتر پیاز بویایی انسان نسبت به کل حجم مغز در مقایسه با سگ و موش بود جراح مغز قرن نوزدهمی به نام پل بروکا، برای اولین بار مفهوم بویایی ضعیف تر انسان را وارد مباحث علمی کرده است. استدلال بروکا برای این موضوع اندازه کوچکتر پیاز بویایی انسان نسبت به کل حجم مغز در مقایسه با سگ و موش بود
حال در آخرین مقاله علمی که در نشریه ساینس منتشر شده، مک گان اشاره می کند، به لحاظ کلی پیاز بویایی انسان به نسبت بسیاری از پستانداران بزرگتر است. او می گوید: “برای این مطالعه به دانشگاه های پزشکی رفتنم و انسان را با مغز پستانداران دیگر مقایسه کردم، پیاز بویایی انسان نسبت به موش واقعا غول آسا بود.”
مک گان در ادامه مطالعات خود به معیارهای دیگری رجوع کرد که از فرضیه توانایی محدود بویای انسان پشتیبانی می کردند. انسان دارای حدود ۱۰۰۰ گیرنده بویایی است، در مقایسه با آن موش ۱۱۰۰ ژن گیرنده بو دارد که باعث شده برخی موش را در این زمینه از انسان بهتر بدانند. با این حال، مطالعات دیگر نشان می دهد، رابطه قوی بین تعداد ژن بویایی و توانایی بویایی وجود ندارد. مطالعه ای نشان می دهد، گاو ۲۰۰۰ ژن گیرنده بو دارد که خیلی از تعداد ژن های گیرنده بوی سگ بیشتر است.
کد ژن برای تشخیص بوهای مختلف گیرنده بو در بینی، به صورت انتخابی مواد شیمیایی مختلفی را در هوا تشخیص می دهد. تصور می شد، تنها حدود یک سوم از ژن های بویایی انسان موثر باشند و باقی این ژن ها بقایای تکاملی هستند. اما مطالعات اخیر نشان می دهد، شمار این ژن های بویایی بسیار بیشتر است.
مک گان می گوید، ممکن است، حتی دائما بوکشیدن برخی حیوانات موجب سردرگمی شده باشد. وقتی یک موش با بوی جدیدی مواجه می شود، خیلی سریع بو می کشد، به جز این، موش ها در واکنش به شنیدن صدای جدید و نا آشنا و یا دیدن چیزی غیر منتظره همین عکس العمل را نشان می دهند. این بو کشیدن تا حد زیادی به معنای کنجکاوی است.
در برخی موارد خاص، همانند عطرها یا پیگیری بوهای خاص ما می توانیم از حیوانات بهتر باشیم، اما به سطح سگ ها نمی رسیم! مک گان می گوید، سگ، دارای تعداد بیشتری گیرنده های بویایی نسبت به انسان است، این تا حد زیادی می تواند، توضیحی برای توانایی پایین ما برای تشخیص بوهای خاصی همچون مواد منفجره باشد. با این حال، حتی سگ ها هم نقاط ضعفی دارند. به عنوان مثال، انسان نسبت به سگ به بوی آمیل استات حساس تر است. آمیل استات ترکیب اصلی موز است، احتمالا این توانایی به این دلیل است که تشخیص بوی میوه رسیده برای اجداد ما مهم بوده، اما داشتن چنین توانایی برای سگ ها بی فایده بوده است.
این بررسی نخستین مقاله علمی نیست که نشان می دهد، توانایی بویایی انسان دست کم گرفته شده است. مطالعه ای که سال گذشته منتشر شده بود، نشان می داد که انسان ها قادر به تشخیص یک تریلیون بوی متفاوت (البته در صحت این ادعا بحث هایی وجود دارد) است و مطالعه ای دیگر که پیش از آن انجام شد، نشان می داد، انسان ها به طور شگفت آوری قادر به تشخیص یک بو در چمن هستند.
مک گان می گوید، این یافته را مورد بررسی قرار دادم و به این نتیجه رسیدم که این شواهد قانع کننده هستند. او می گوید: “در پارک به حالت چهار دست و پا، بوی خاصی را پیگیری کردم. سعی کنید، این کار را در حیاط (منزل تان) انجام دهید، این بررسی فوق العاده جالب توجه است.”
متی کاب، استاد جانورشناسی از دانشگاه منچستر می گوید، این مطالعه نظر او را نسبت به مطالعاتی که در دوره فعالیت خود انجام داده، تغییر داده است. کاب می گوید: “ما همیشه این افسانه در ذهن داشتیم که انسان قدرت بویایی زیادی ندارد. مک گال شواهد واقعی این ادعا را مورد بررسی قرار داده است. مطالعات او نشان می دهد، این ادعاها کاملا ضعیف هستند. قصد دارم، نحوه تدریس خود را در سال آینده تغییر دهم.”
انسان دارای حدود ۱۰۰۰ گیرنده بویایی است، در مقایسه با آن موش ۱۱۰۰ ژن گیرنده بو دارد که باعث شده برخی موش را در این زمینه از انسان بهتر بدانند. با این حال محققان می گویند، رابطه قوی بین تعداد ژن بویایی و توانایی بویایی وجود ندارد انسان دارای حدود ۱۰۰۰ گیرنده بویایی است، در مقایسه با آن موش ۱۱۰۰ ژن گیرنده بو دارد که باعث شده برخی موش را در این زمینه از انسان بهتر بدانند. با این حال محققان می گویند، رابطه قوی بین تعداد ژن بویایی و توانایی بویایی وجود ندارد.
اما در مقابل بسیاری از دانشمندان هم نسبت به یافته های مک گال، شکاک هستند. الکساندرا هوروویتس، دانشمندی از کالج بارنارد در نیویورک که سیستم بویایی سگ سانان را مطالعه می کند، می گوید، در حالی که سگ ها قادر به پیگیری بوها، پیدا کردن مواد مخدر و تشخیص سرطان تخمدان در نمونه های پلاسما هستند.”انسان به سختی متوجه بوی بد در قطار می شود و یا اینکه در هنگامی که وارد منزل می شویم، می فهمیم کسی در حال آشپزی است.”
او در ادامه می گوید:” در برخی موارد خاص، همانند عطرها یا پیگیری بوهای خاص ما می توانیم از حیوانات بهتر باشیم، اما به سطح سگ ها نمی رسیم.”
- 15
- 1
