به گزارش ایسنا، امروزه به‌کارگیری دانش هسته‌ای و به‌ویژه شـتابدهنده‌هـا در بخش پزشکی، به امـری معمـول در تمـام کشـورها تبـدیل شـده است. سیکلوترون از جمله شتابدهنـده‌هـایی اسـت کـه کـاربرد گسترده‌ای در زمینه تولید رادیـو داروهـای تشخیصـی و درمـانی دارد.
شتابدهنده سیکلوترون با باریکه خروجی پروتون ۱۰ مگـا الکترون ولت، مناسب‌ترین ابـزار جهـت تولیـد رادیوایزوتـوپ‌هـای دستگاه تصویربرداری PET (پت) است. با توجه به کـاربرد گسـترده این سیکلوترون‌ها و نیاز کشـور بـه تعـداد زیـادی از آنها، لازم است دانش فنی و امکان تولید این شتابدهنـده‌هـا در داخـل کشور، بومی شود.
بر این اساس پروژه طراحی و ساخت سیکلوترون ۱۰ مگا الکترون ولت از سال ۱۳۹۱ با محوریت دانشگاه صنعتی امیرکبیر و همکاری دانشگاه‌های تهران و شهید بهشتی آغـاز شده و تاکنون فاز طراحی مفهومی و مهندسی آن به پایان رسیده است.
هدف اصلی طراحی و ساخت این سیکلوترون کوچک، ایجاد باریکه پروتـون جهـت تولیـد رادیو ایزوتوپ‌های مورد استفاده در دستگاه PET است. این سیکلوترون از قسمت‌های مختلفی مانند مگنت، کاواک، چشمه یـونی، سـامانه RF و LLRF ،سامانه خلا، سامانه خنک کننده، سامانه تقویت کننده توان و سامانه منابع تغذیه تشکیل شده است.
مگنت سیکلوترون یکی از مهمترین اجزای این شتابدهنده است که وظیفه کانونی کردن پرتو و هدایت آن در یـک مسـیر دایـروی را به عهده دارد. طراحی نامناسب این جزء از دستگاه منجر به از دست دادن بخشی از باریکه و برخورد آن با مگنت می‌شود کـه این موضوع گرم شدن مگنت و کاهش جریان باریکـه خروجی را به دنبال خواهد داشت.
مگنـت این دستگاه دارای ۸ قطـب است و در هـر یک از دره‌هـا، حفرهایی برای قرار دادن کاواک، پمپ‌های خلأ و دیگر اجـزای سامانه تعبیه شده است. دو سیم پیچ بـزرگ که در بـالا و پـایین محفظه اصلی نصـب شـده‌انـد، عامـل بـه وجـود آوردن میدان مغناطیسی است. وجود مگنت در اطراف سیم پیچ‌هـا باعث می‌شود اندازه میدان مغناطیسی در فاصله هوایی بین قطب‌ها بیشتر شود؛ چرا که نفوذپذیری آهن بیشتر از خلأ است.
علی‌رغم نیاز کشور به این دستگاه، ولی به گفته مجری این طرح، تاکنون اعتبارات لازم برای اتمام این پروژه اختصاص نیافته است.
طرحی که ۱۰۰ درصد پیشرفت داشته است
دکتر حسین آفریده، مجری طرح در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه دستگاه شتابدهنده سیکلوترون برای تولید رادیو داروها کاربرد دارد، گفت: طراحی و ساخت این دستگاه طرح کلانی است که در شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) تعریف شده و دانشگاه صنعتی امیرکبیر مجری محوری آن به شمار می‌رود.
وی با اشاره به میزان پیشرفت این طرح خاطرنشان کرد: این طرح در بخش طراحی مفهومی به میزان ۱۰۰ درصد، در بخش طراحی مهندسی ۱۰۰ درصد و در بخش ساخت ۴۲ درصد پیشرفت داشته است.
مجری طرح بخش مهم این دستگاه را بخش مگنت دانست و اظهار کرد: مگنت این دستگاه به وزن حدود ۱۴ تن نصب شده است، ضمن آنکه تست‌های لازم و اندازه‌گیری‌های مورد نظر آن نیز انجام شده است و نتایج قابل قبولی از این تست‌ها به دست آمد.
وی با تاکید بر اینکه "چمبر" و بخش " Low Lever RF " این دستگاه ساخته شده است، یادآور شد: در حالی که بخش عمده‌ای از این طرح اجرایی شده، اما تاکنون اعتباری به آن اختصاص نیافته است.
نیاز کشور به واردات ۵۰ دستگاه سیکلوترون
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر در خصوص نیاز کشور به دسترسی به دستگاه‌های شتابدهنده در حوزه پزشکی، توضیح داد: کشور برای تولید رادیوداروهای مورد نیاز، به ۵۰ دستگاه سیکلوترون نیاز دارد که در این زمینه باید نسبت به واردات آن اقدام کند.
وی اضافه کرد: این در حالی است که اگر اعتبارات مورد نیاز این دستگاه تزریق شود، قیمت تمام شده دستگاه ساخت داخل ۶۰ درصد نمونه مشابه خارجی خواهد بود.
اعتبارات قطره چکانی
آفریده میزان اعتبارات مورد نیاز برای طراحی و ساخت دستگاه شتابدهنده سیکلوترون را ۱۵ میلیارد تومان عنوان کرد و گفت: از این میزان تاکنون ۳ میلیارد تومان آن محقق شده است.
مجری طرح در عین حال با تاکید بر اینکه این طرح از دستور کار شورای عتف خارج نشده است، یادآور شد: طراحی و ساخت این دستگاه جزو اولویت اول شورای عتف در حوزه طرح‌های کلان ملی قرار دارد.
دستگاه سفارش دهنده‌ای که قادر به پرداخت تعهدات خود نیست
رییس دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی امیرکبیر، سازمان انرژی اتمی را سازمان سفارش‌دهنده دستگاه سیکلوترون دانست و افزود: این سازمان متعهد به تامین اعتبارات این دستگاه شده است، ولی در حال عین حال اعلام کرده که اعتبارات لازم را در اختیار ندارد.
آفریده ادامه داد: با توجه به نیاز کشور به ۵۰ دستگاه سیکلوترون مذاکراتی برای خرید ۲ دستگاه با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی داریم و امیدواریم این مذاکرات منجر به پایان یافتن بخش ساخت این دستگاه شود.
وی با تاکید بر اینکه دستگاه سیکلوترون جزو اقلام تحریمی است و به ایران نمی‌دهند، خاطر نشان کرد: برای تامین ۵۰ دستگاه سیکلوترون اقدام به واردات آن خواهد شد، ولی نمونه ایرانی پیشرفت فیزیکی خوبی دارد و دستگاه ساخته شده است.
رادیو داروها
داروهای نشاندار رادیواکتیو که به نام رادیو داروها معروف هستند، روش دارویی خاصی هستند که با ترکیبات، آزمایش یا تزریق مناسب رادیودارو به بیمار زمینه‌های درمان را فراهم می کند. دستگاه مورد نیاز برای تولید این دسته از داروها سیکلوترون است که با دستیابی کشور به دانش فنی تولید آن، تولید رادیو داروها در دستور کار قرار گرفته است.
- 17
- 3
