به گزارش ایسنا، به باور پژوهشگران تقویم جلالی دقیق ترین گاهشمار جهانی است؛ به دلیل آن که در تقویم اروپایی در هر ۲۵۰۰ سال یک روز خطا دارد و این میزان در گاهشمار جلالی در هر ۱۰ هزار سال یک ثانیه است.
در تقویم رسمی فعلی ایران گاهشماری خورشیدی برپایه تقویم جلالی است که به سلطان جلال الدین ملک شاه سلجوقی منسوب است. مبدأ این گاهشماری همانند گاهشماری هجری قمری، هجرت پیامبر اسلام است.
تا قبل از پیدایش تقویم جلالی، سال به ۱۲ ماه ۳۰ روزه تقسیم می شد؛ یعنی یک سال برابر بود با ۳۶۰ روز و پنج روز باقی مانده هم تماماً در اسفندماه به روزهای سال اضافه می شد.
پیدایش دقیق ترین گاه شمار مدیون تلاش گروهی از ستاره شناسان ایرانی است که به فرمان سلطان جلال الدین ملک شاه سلجوقی مأمور تعیین و محاسبه دقیق سال خورشیدی شدند.
در دوره ملک شاه سلجوقی و بر احتمال نزدیک به یقین با فرمان خواجه نظام الملک تصمیم گرفته شد تا در توس و اصفهان و مرو رصد کنند، تا دریابند خورشید در روز اول فروردین در اعتدال بهاری نیمکره شمالی قرار دارد یا خیر و نتیجه این تحقیق، نشان داد که تقویم ایرانی حدود ۲۰ روز با تقویم نجومی فاصله دارد؛ یعنی در روز ۱۲ اسفند، عید نوروز به اشتباه جشن گرفته می شد.
تا سال ۱۳۰۴ خورشیدی تقویم رسمی ایران طبق گاه شماری هجری قمری بود که ۱۱ روز از تقویم خورشیدی کوتاه تر است و نام ماه های ایرانی هم طبق گاه شماری قمری بوده، مثل محرم و صفر و رمضان. اما با تصویب مجلس شورای ملی در ۱۱ فروردین ۱۳۰۴، گاهشماری هجری خورشیدی، تقویم رسمی ایران شد و نام ماه ها هم به نام های اوستایی تغییر کرد.
بعد از آنکه چالش تعیین دقیق ترین تقویم در کشور حل شد، حالا ما امسال نخستین گذشت یک سده را تجربه می کنیم، در حالیکه چالش های زیادی با آن داریم، مثل اینکه سال ۱۳۹۹ پایان قرن چهاردهم است؟ سال ۱۴۰۰ آغاز قرن پانزدهم است؟ اصولا شماره قرون چگونه تعیین می شود؟ این همان چالشی است که وقتی تقویم میلادی به قرن بیست و یکم وارد می شد، با آن مواجه شد.
بر اساس تعاریف، قرن به هر ۱۰۰ سال گفته می شود و بر اساس مرکز تقویم مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، هر تقویمی مبدایی دارد و در عرف، اولین سال هر تقویم سال" یک" است. از این رو روز اول اولین قرن هجری شمسی، جمعه اول فروردین و روز پایان آن ۲۹ اسفند ۱۰۰ است.
همچنین روز اول قرن دوم هجری شمسی، چهارشنبه اول فروردین سال ۱۰۱ و آخرین روز این قرن یکشنبه ۲۹ اسفند ماه سال ۲۰۰ است.
بر اساس این محاسبه مرکز تقویم مؤسسه ژئوفیزیک اقدام به حل این چالش کرده است که شروع قرن پانزدهم را چگونه محاسبه کنیم.
نحوه محاسبه قرون
مهندس مسعود عتیقی، مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در گفت وگو با ایسنا بیان کرد:سال ها و مناسبت ها در گذر هستند و شاید برای بسیاری از مردم کشورمان ظرایف محاسباتی در انجام این مهم ناشناخته باشد و جا دارد تا با روشنگری صحیح، مفاهیم علمی نهفته در آنها با استفاده از مفاهیمی که از اساتید و بزرگان خود آموخته ایم، زمینه آگاهی بخشی عمومی فراهم شود.
عتیقی، با اشاره به قدمت چندین هزار ساله ایران، اضافه کرد:کشوری با قدمت چند هزار ساله ایران با وجود اندیشمندان بسیار، همواره مهد تمدن بوده و در علوم مختلف، دانشمندان برجسته ای را به جهان معرفی کرده است و با اطمینان میتوان گفت که عصر نوین علم، مدیون تفکرات بزرگ اندیشمندان این سرزمین عالم پرور است.
او خاطر نشان کرد :کشور عزیزمان ایران با وجود اندیشمندان برجسته ای که داشته است، دوران طولانی از رشد و بالندگی را تجربه کرده، به گونه ای که این بزرگان از طب و فلسفه گرفته تا هندسه، مثلثات، شیمی و اخترشناسی، صاحب سبک و اندیشه بوده اند.
این پژوهشگر حوزه نجوم آماتوری، گاه شماری را یکی از تلاش های محققان قرون گذشته کشور نام برد و خاطر نشان کرد:ریشه های این حرکت را میتوان در بناهای نجومی کهن پیش از اسلام در ایران و محاسبات بزرگانی چون عمر خیام نیشابوری، خواجه نصیرالدین طوسی و بیرونی و بسیار دانشمندان ایرانی جستجو کرد که در دانش ریاضیات و اخترشناسی سرآمد بوده اند.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران خاطرنشان کرد :برای ثبت وقایع تاریخی ۵ رکن تاریخ گذاری یعنی" روز هفته"،" روز ماه"،" نام ماه"،" عدد سال" و" نوع گاهشماری" معمولاً ثبت می شود و در این بین؛ دهه، سَده( صَده) و یا به تعبیر دیگر قرن نیز از جمله مفاهیمی هستند که به صورت مستقیماً و یا غیر مستقیم در تاریخ نگاری و بیان دقت آن نقش ویژه ای دارند. همچنین شمارش با" هزاره"،" سده( قرن)"،" پنجاهه"،" چله"،" ماه و نیم ماه"،" دهه" و" پنجه" از مظاهر دیرپای تمدن و سنت های کهن ایرانی است.
عتیقی با تأکید بر این که شمارش سال ها با در نظر گرفتن سده ها نه فقط یک پدیده داخلی، بلکه واقعیتی جهانی است، خاطر نشان کرد:از آغاز سال یکم هر مبداء تاریخی تا آخرین روز یکصدمین سال آنرا یک سده و یا قرن می نامند و بعنوان " سده و یا قرن اول" ثبت می شود که این موضوع در ثبت رویدادهای تاریخی و نیز برای حفظ دقت تقویم و گاهشماری می بایست رعایت شود.
سال با صفر شروع نمی شود
عتیقی با اشاره به برخی از ادعاها در زمینه آغاز قرن پانزدهم از سال ۱۴۰۰ توضیح داد:با عنایت به اینکه گاهشماری فعلی ما بر مبنای سال اول هجرت پیامبر اکرم و چرخش زمین به گرد خورشید پایه گذاری شده است، به آن تقویم" هجری- خورشیدی" گفته می شود و بر این اساس سال اول این گاهشماری سال یک هجری بوده است.
وی با تأکید بر اینکه اساساً گاهشماری با سال صفر شروع نمی شود، یادآور شد :برخی به واسطه وجود" صفر" در دامنه اعداد، این گونه تصور می کنند که چرا سال از صفر شروع نشود، در حالیکه برای ثبت وقایع تاریخی و طبق قاعده ، آغاز گاهشماری از سال" یک" بنیان گذاشته شده است.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران خاطر نشان کرد :از سوی دیگر از آنجایی که هر قرن ۱۰۰ سال است، از این رو از سال یک تا ۱۰۰،" قرن اول" و از سال ۱۰۱ تا ۲۰۰" قرن دوم" گفته می شود و به همین ترتیب محاسبه قرون بعدی ادامه می یابد.
عتیقی افزود:بر این اساس بدیهی است که شروع قرن چهاردهم خورشیدی سال ۱۳۰۱ و پایان آن سال ۱۴۰۰ خورشیدی خواهد بود و قرن پانزدهم خورشیدی از سال ۱۴۰۱ آغاز خواهد شد.
او افزود :البته برخی نیز با استناد به دو رقم سمت چپ عدد ۴ رقمی سال و اینکه عدد" ۱۳" به عنوان نمونه در قرن حاضر در سمت چپ عدد سال قرار داشته است؛ از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۹۹ را که یک صد سال است، برابر با قرن و یا سده چهاردهم خورشیدی می دانند که البته این نوع محاسبه تلقی عمومی است و هر چند میتواند به نوعی بیانگر رخدادها در سال هایی با دو رقم سمت چپ یکسان باشد، ولی نمی توان به گونه سلیقه ای در مورد مبانی گاهشماری و به طور دقیق تر در هیچ یک از مباحث علمی، اظهار نظر کرد.
به گفته این محقق حوزه نجوم، سده ها و یا همان قرون، نام خود را از آخرین سال آن سده می گیرند و دو رقم سمت چپ عدد آخرین سال در هر قرن، نمایانگر واحد شمارش آن قرن است، به طور مثال سال ۱۴۰۰ بعنوان آخرین سال قرن چهارده با عدد" ۱۴" شروع شده است.
چالش مشابه در تقویم میلادی
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران بیان کرد :در ابتدای قرن ۲۱ میلادی نیز شاهد بودیم که برخی از تقویم شناسان غربی سال ۲۰۰۰ میلادی را با همه حواشی که در مورد تاریخ رایانه ها( Y۲K)، شروع قرن بیست و یکم می دانستند و در مقابل بسیاری از پژوهشگران گاهشماری مسیحی، سال ۲۰۰۱ را شروع قرن بیست و یکم میلادی اعلام کردند.
او یادآور شد :بر این اساس باید توجه داشت که برای پذیرش یک قاعده، صرفا وجود سود و زیان نمی تواند ملاک اعمال سلیقه باشد؛ چرا که اصول و محاسبات در این زمینه تعیین کننده است.
عتیقی با اشاره به برخی گفته ها در رسانه ملی و برخی از رسانه های مکتوب در زمینه اعلام مستقیم و غیر مستقیم پایان قرن ۱۴ خورشیدی در پایان سال ۱۳۹۹ و شروع قرن پانزدهم خورشیدی از سال ۱۴۰۰، گفت:متأسفانه در برخی تبلیغات رسانه ای و حتی برنامه های گفت وگو محور رادیو و تلویزیونی و در بعضی از رسانه های شنیداری، نوشتاری و فضاهای مجازی مشاهده می شود که سال ۱۳۹۹ را بعنوان سال پایانی قرن تلقی می کنند! و این باعث خواهد شد تا ضمن نادیده گرفتن کار بزرگان اندیشمند این مرز پر گهر، مفاهیم غلط در اذهان عمومی جای گیرد. امید است میراث دار خوبی برای گذشتگان و همچنین آیندگان این سرزمین باشیم.
به گزارش ایسنا، به نظر میرسد که حتی بتوان چالش شروع قرن پانزدهم را در کشور تبیین کرد، نمی توان از کاربرد تبلیغاتی" در آغاز قرن پانزدهم" چشم پوشی کرد ، به گونه ای که از هم اکنون سمینارها و کنگره هایی که قرار است در سال ۱۴۰۰ برگزار شود، از واژه" برگزاری ... در آغاز قرن پانزدهم" استفاده شده است.
شاید اگر دست اندرکاران تهیه چنین تیزرها و بنرهای تبلیغاتی از پایان قرن چهاردهم و آغاز قرن پانزدهم مطلع شوند، از این به بعد شاهد تیزرهایی با این عنوان خواهیم بود:" برگزاری... در آخرین سال قرن چهاردهم".
- 11
- 6
