آموزش کاشت لوبیا قرمز، سبز و چیتی

برای کاشت لوبیا، انتخاب بذر اهمیت زیادی دارد

کاشت لوبیا

لوبیا نام نوعی دانه خوراکی است. لوبیا به نام مکزیکی اولیه اش «ایاکوک» در سال ۱۵۳۳ میلادی از آمریکا به اروپا آورده شد و از آن جا به سایر نقاط جهان راه یافت و اینک هرساله میلیون ها تن به مصرف می رسد. لوبیا انواع مختلفی دارد که انواع روشهای کاشت لوبیا تا حدودی مشابه هم هستند، لوبیاهای رنگی نیز جدیدا وارد ایران شده و مورد استقبال قرار گرفته است، لوبیا را یا به صورت تازه و برای مصرف غلاف های آن برداشت می کنند یا پس از خشک شدن بر روی بوته بخاطر دانه های آن برداشت می کنند. لوبیا دانه های درشتی دارد و کاشت بذر لوبیا در گلدان و باغچه به آسانی انجام می شود و جزء سبزی های محبوب در کشاوزی خانگی میباشد که افراد متعددی علاقه به تجربه کردن برداشت محصول لوبیا در خانه دارند. لوبیا به دو صورت سبز و خشک مصرف می شود. لوبیا حساس به سرما و گرمای تابستان است و تنها فصل بهار زمان مناسبی برای کشت آن است. این گیاه را میتوان خاک های متنوع  کشت کرد ولی از آنجاکه به خشکی مقاومت ندارد معمولاً به صورت فاریاب کاشته می شود.

قسمت های اصلی دانه هر دانه ای را با هر اندازه و شکل و رنگی که داشته باشد، وقتی برش داده و خوب نگاه میکنیم، می بینیم که معمولاً از سه قسمت اصلی تشکیل شده است:

اول: پوسته خارجیاست که وظیفه اش حفاظت از دانه است و معمولاً سخت و محکم میباشد.

دوم: قسمت ذخیره ای که خود دانه است، یعنی قسمتی که مورد استفاده غذایی ما قرار می گیرد، قسمت ذخیره ای دانه همان چیزیست که به عنوان فندق، پسته و نخودچی می خوریم.

سوم: گیاهک که به آن جنین گیاه هم گفته می شود یعنی قسمت بارور دانه است. این قسمت پس از کاشتن گیاه رشد می کند و گیاه جدیدی را بوجود می آورد. این قسمت کوچک است و به علت قرار گرفتن درون پوسته دیده نمی شود.

انواع لوبیا

لوبیا سبز انواع بسیار زیادی دارد که صرفا در ایران انواع زیر مورد مصرف عموم است:۱) لوبیا سفید. ۲) لوبیا قرمز. ۳) لوبیا مَرمَری. ۴) لوبیا چشم بلبلی. ۵) لوبیا چیتی. ۶) لوبیا قلمدانی.

زمان کاشت لوبیا به آب و هوای منطقه بستگی دارید

کاشت انواع لوبیا

کاشت لوبیا روشهای متنوعی دارد که در ادامه آنها را برایتان شرح میدهیم:

۱. کاشت لوبیا سبز

مراحل کاشت لوبیا سبز به شرح زیر است:

> زمان کاشت لوبیا سبز:

برترین زمان برای کاشت لوبیا سبز بسته به اقلیم منطقه شما دارد ولی در اکثر مناطق ایران بهترین دوران برای کاشت این سبزی، فصل بهار است.

> خاک مناسب کاشت لوبیا سبز:

گیاه لوبیا به خاک غنی از مواد آلی نیازمند است و شما می ‎توانید خاک مورد نظر را با کود های مناسب غنی کنید که استفاده از کود های مناسب به رشد بهتر گیاه و رطوبت لازم آن کمک می ‎کند برترین خاک برای کاشت لوبیا، خاکی غنی و کمی اسیدی با پی اچ حدود ۶ تا ۶ ٫ ۲ می باشد.

> دمای کاشت لوبیا سبز و نور محیط:

برای کاشت لوبیا پس از گذشت سرمای بهاره باید ابتدا زمین را برای کاشت فراهم کنیم ولی برای کاشت لوبیا در گلدان در هر فصلی صرفا با فراهم کردن دما و گلدان و خاک مناسب می توان اقدام  به کاشت نمود.

دمای مناسب برای جوانه زنی بذر انواع لوبیا ۱۶ تا ۲۵ درجه میباشد، البته تا دمای ۳۵ درجه نیز جوانه زنی انجام می شود، لوبیا احتیاج به هوای گرم و آفتابی برای رشد دارد هوای خنک و سایه، رشد بوته ها را محدود کرده و گلدهی را به تعویق می اندازد. حداکثر دمای ایده آل برای رشد بوته های لوبیا ۳۵ درجه میباشد البته در دماهای بالاتر رشد و محصول دهی متوقف نمی شود ولی محصول دهی و رشد بوته ها را محدود می کند. بذر در دماهای پایین جوانه نمی زند و نابود می شود، دمای نامناسب سبب خراب شدن بذر یا مرگ جوانه می شود، بهتر است در فصل بهار و با پایان سرما به کاشت لوبیا بصورت مستقیم در فضای باز اقدام کنید.

آبیاری لوبیا سبز:

آبیاری منظم به رشد مناسب بوته های لوبیا سبز کمک متعددی می کند. توجه کنید که در زمان آبیاری و کاشت لوبیا سبز، خاک حالت غرقابی و ایستابی پیدا نکند به دلیل آن که گیاه لوبیا سبز به آب ایستادگی در پای ساقه و ریشه حساسیت زیادی دارد.

برای کاشت لوبیا به روشهای مختلف، بذر لوبیا را در عمق ۲ تا ۵ سانتی متری خاک بکارید

کود دهی:

چون لوبیا جزء لگوم ها است، میتواند نیتروژن مورد نیازش را تامین کند و نیاز به کوددهی ندارد ولی هنوز هم لازم است که در مراحل کاشت لوبیا به خاک این گیاه مقداری مواد ارگانیک اضافه کنید. از خاک هایی همانند کمپوست،  برای بهبود رشد و محصول دهی استفاده کنید.

برداشت لوبیا سبز:

بخش خوراکی لوبیا سبز، غلاف نارس آن میباشد پس از کاشت لوبیا سبز، زمان برداشت آن وقتی است که بذر در درون غلاف نارس تشکیل شده باشد و پیش از این که رنگ غلاف به سفیدی بگراید، برداشت شوند.

۲. کاشت لوبیا قرمز

فرم رشد لوبیا قرمز افق ایستاده و محدود است، دوره رسیدگی این گیاه ۸۵ روز و وزن صد دانه آن ۴۵ گرم است. همینطور به بیماری موزاییک معمولی لوبیا مقاوم است. در ادامه به آموزش کاشت لوبیا قرمز می پردازیم.

* زمان کاشت لوبیا قرمز:

تاریخ کاشت لوبیا قرمز در مناطق و اقلیم های گوناگون، متفاوت و به دمای محیط، رطوبت خاک و نوع رقم بستگی دارد. در طول کشت لوبیا دمای موردنیاز کم تر از ۱۰ درجه سانتیگراد نباشد.

* شرایط خاک برای کاشت لوبیا قرمز:

برای کاشت لوبیا خاک های لومی تا لوم رسی مناسب می باشند. لوبیا از گیاهان حساس به شوری بوده و تا ۲ دسی زیمنس بر متر شوری را تحمل می کند ولی کاهش عملکرد آن از شوری ۸/۰ دسی زیمنس بر متر شروع می شود. لوبیا در خاک هایی با pH تا حدود ۸ توانائی رشد نسبتاً خوبی دارد ولی pH مناسب رشد آن بین ۷- ۶ می باشد.

* میزان دما برای کاشت لوبیا قرمز:

دمای لازم برای نگهداری و کاشت لوبیا ۱۸ تا ۲۴ درجه سانتیگراد می باشد. 

* آبیاری لوبیا قرمز:

میزان آب مورد نیاز برای کاشت لوبیا بستگی به بافت و ساختمان خاک، شرایط آب و هوایی و ۰۰۰ دارد. آبیاری در خاک هایی با بافت سبک تر ۴- ۳ روز و خاک هایی با بافت سنگین تر ۸- ۵ روز انجام می شود. مرحله حساس لوبیا به تنش آبی از آغاز گلدهی تا مرحله تشکیل غلاف می باشد. کمبود آب در این دوره سبب خسارات زیادی به لوبیا میشود. آخرین آبیاری باید طوری انتخاب گردد که حدود ۲۵ درصد از غلاف های لوبیا رسیده باشد.

پس از کاشت لوییا این گیاه نیز همانند تمامی گیاهان به آبیاری منظم نیاز دارد

* مبارزه با آفات:

در طول رشد و کاشت لوبیا آفات متعددی مانند تریپس، زنجرك، هلیوتیس، شته، مگس لوبیا و کنه دو نقطه ای به محصول حمله میکنند. مهمترین آن ها کنه دو نقطه ای است که نسبت به آفت کنه دو نقطه ای نیمه مقاوم میباشد. در روش مبارزه شیمیائی، بسته به نوع آفت و مرحله رشدی، سموم اختصاصی مشخصی مصرف میگردد که نوع و مقدار آن طبق نظر کارشناسان مربوطه میباشد. در روش مبارزه زراعی:- ۱ شخم عمیق بعد از برداشت محصول و آفات زمستان گذران از جمله کنه دو نقطه ای در زیر خاك مدفون میشود.- ۲ با علفهای هرز اطراف مزارع که محل مناسبی برای زمستان گذرانی و نیز تکثیر آفت در ابتدای فصل بهار به شمار می رود، مبارزه مکانیکی و شیمیائی میشود.- ۳ کنترل آب آبیاری به منظور جلوگیری از انتقال کنه ها از مزارع آلوده به مزارع سالم.- ۴ رعایت صحیح تناوب زراعی.

* مبارزه با بیماریها:

بیماری های مهم لوبیا شامل بیماری های خاکزی مثل انواع پوسیدگی فوزاریومی ریشه، زردی فوزاریومی، پوسیدگی رایزوکتونیائی ریشه، پوسیدگی پیتیومی؛ بیماری های ویروسی مثل ویروس موزائیک معمولی لوبیا( BCMV )، ویروس موزائیک زردی لوبیا( BYMV )، ویروس موزائیک خیار( CMV ) ؛ و بیماری سوختگی باکتریایی معمولی می باشد. جهت جلوگیری از خسارت و شیوع انواع بیماریها در حین کاشت لوبیا از روش های شیمیائی و زراعی استفاده می شود. در روش مبارزه شیمیائی از سموم مناسب جهت ضدعفونی بذر پیش از کاشت لوبیا استفاده شده و در ادامه بسته به نوع بیماری و مرحله رشدی،  سموم اختصاصی مشخصی مصرف می گردد که نوع و مقدار آن طبق توصیه کارشناسان مربوطه می باشد.

روش مبارزه زراعی عبارتست از:۱ – استفاده از بذر سالم  ۲ – کاشت لوبیا در خاکهای با زهکشی مناسب ۳ – کوددهی و آبیاری کافی جهت تولید بوته های قوی تر ۴ –  رعایت تناوب زراعی مطلوب ۵ – جلوگیری از کوبیدگی بیش از حد خاک مزرعه ۶ – شخم عمیق بعد از برداشت ۷ – مبارزه با علف های هرز داخل و حاشیه مزارع.

* زمان برداشت لوبیا قرمز:

در لوبیا قرمز رقم افق که یک رقم ایستاده با رشد محدود است تمام غلافها با هم می رسند در این رقم برداشت زمانی انجام می شود که حدود دو سوم غلاف ها رسیده باشد و کاملاً خشک نشده باشند. در این موقع رطوبت دانه ها حدود ۳۵ تا۴۰ درصد است. پس از کاشت لوبیا قرمز، زمان برداشت، محصول با دست برداشت شده و در مزرعه می ماند تا غلافها خشک شوند، بعد از آن به خرمن زار منتقل میشوند تا با دستگاه خرمنکوب از غلاف جدا شوند.

۳. کاشت لوبیا چیتی

یکی از حبوبات محبوب در ایران لوبیا چیتی است که گزینه مناسبی برای کاشت محسوب می شود. در ادامه به آموزش کاشت لوبیا چیتی می پردازیم.

- زمان کاشت لوبیا چیتی:

ﺗﺎرﻳﺦ کاشت لوبیا چیتی در اﺳﺘﺎنﻫﺎی ﻟﻮﺑﻴﺎﻛﺎری ﻛﺸﻮر ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮری ﻛﻪ از اواﻳﻞ ﻓﺮوردﻳﻦ ﺗﺎ اواﺧﺮ ﺗﻴﺮﻣﺎه در منطقه های غربی و در منطقه های مرکزی ۴ تا ۱۵ خردادماه کاشت لوبیا چیتی انجام می شود.

- شرایط زمین کشت لوبیا چیتی:

زمین برای کاشت لوبیا چیتی باید به اندازه کافی عمق داشته باشد. طی این که خاک دارای سطحی نرم و حاصل خیز باشد. تهیه زمین لوبیا با هدف نابود کردن علف های هرز، زیر خاک بردن بقایای گیاهی، نرم کردن و افزایش عمق خاک زراعی، زیر خاک بردن مواد تقویت کننده و حفظ رطوبت موجود در خاک است.

در کاشت لوبیا باید توجه داشت که بذرها را قبلاً با مواد شیمیایی ضد عفونی کرده باشند

- خاک مناسب برای کاشت لوبیا چیتی:

گیاه لوبیا اصولاً به نوع خاک حساس نیست و در هر خاکی قابل کشت است، با این وجود، خاک های سبک و غنی از مواد آلی برترین محصول را می دهد. خاک مناسب برای کاشت لوبیا چیتی، خاک های شنی رسی با مواد غذایی بالا هستند، که باید از نفوذپذیری خوبی بهره مند باشند.

- درجه حرارت برای کاشت لوبیا چیتی:

بهترین دما برای کاشت لوبیا چیتی دمای ۲۰ تا ۲۸ درجه سانتیگراد است. بطور کلی لوبیا در درجه حرات های بالا بهتر رشد می کند و حداقل درجه حرارت برای جوانه زدن آن بین ۱۰- ۱۲ درجه سانتیگراد است. توجه داشته باشید، دمای بیش از ۳۰ درجه سانتیگراد، مناسب رشد آن نبوده و باعث عدم تشکیل دانه می شود.

- روش کاشت لوبیا چیتی:

روش های کاشت لوبیا در ایران بسیار متنوع است. برترین روش کاشت آن هیرم کاری میباشد، چون جوانه لوبیا به سله خاک بسیار حساس است و درصورتی که از روش خشکه کاری استفاده شود بعد از آبیاری سطح خاک سله بسته و تلفات بذری فراوانی ایجاد می شود. در روش هیرم کاری بعد از تسطیح زمین و کرت بندی، آبیاری به صورت کرتی انجام می گردد. بعد از ۷ تا ۱۲ روز (بسته به بافت و ساختمان خاک)، زمین حالت گاورو پیدا می کند که در این حالت به وسیله دست یا دستگاه لوبیاکار بذرها کاشته می شوند. در صورت استفاده از روش های خشکه کاری، کشت به صورت جوی و پشته ای بر کشت مسطح ارجهیت دارد.

 - آبیاری لوبیا چیتی:

در زمان کاشت لوبیا چیتی ﻣﻘﺪار آب ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ مواردی همچون ﺑﺎﻓﺖ، ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺎك و وضعیت آب و هوایی دارد. در ﺑﺎﻓﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮی ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﺎك و ﺗﺒﺨﻴﺮ بیشتر نسبت به خاک های نیمه سنگین نیاز آبی بیشتر است. فاصله آبیاری در خاک های سبک ۳ تا ۴ روز و در خاک های سنگین تر ۵ تا ۸ روز می باشد.

- برداشت لوبیا چیتی:

زمان برداشت به زمان کاشت لوبیا بستگی دارد. برداشت لوبیا چیتی مطابق برداشت لوبیا قرمز است که در بالا ذکر شد.

معمولاً کاشت لوبیا به صورت هیرم (نمکاری) انجام می شود

نکات کاشت لوبیا

- برای کاشت لوبیا به روشهای گوناگون، ابتدا بذر لوبیا را به صورت مستقیم و در عمق ۲ تا ۵ سانتی متری خاک بکارید. لازم نیست از نشا گیاه استفاده کنید. سپس برای جوانه زدن ، به صورت مرتب به لوبیا آب دهید.

- در زمان کاشت لوبیا توجه کنید که این گیاه،  سیستم ریشه ای کوچکی دارد و مالچ پاشی باعث می شود ریشه هایش خنک و مرطوب بماند.

- در صورت انتخاب لوبیای رونده پیش از کاشت لوبیا، قیم را سوار کنید و زمانی که گیاه اندکی رشد کرد آنرا به دور قیم بپیچید.

- چنانچه میخواهید کار کاشت لوبیا زودتر انجام شود روی لوبیا پلاستیک بکشید چون سرما باعث پوسیدگی ریشه گیاه میشود.

- همینطور توجه کنید که در حین کاشت لوبیا، این محصول باید به صورت مرتب آبیاری شود تا گلدهی آن متوقف نشود.

- در صورتیکه برای کاشت لوبیا، لوبیای بوته ای را انتخاب نموده اید بین دانه ها فضای مناسب قرار دهید تا بوته ها مزاحم یکدیگر نشوند.

گردآوری: بخش علمی سرپوش