راهنمای کاشت پسته و نکاتی درخصوص کاشت درخت پسته

برای کاشت پسته می توان از دو روش کشت مستقیم و گلدانی استفاده نمود

کاشت پسته

پسته از خوراکی های پرطرفداری محسوب میشود که ارزش غذایی آن بالاست و به دلیل داشتن مواد مغذی اهمیت فراوانی دارد. ایران به عنوان بزرگ ترين تولید کننده پسته در جهان شناخته میشود و از مراکز اصلی تولید پسته در ایران می توان به استان کرمان و شهرستان رفسنجان اشاره کرد. روند کاشت پسته طولانی مدت است بدین دلیل که دوره رشد پسته، طولانی است. یکی از نکات مهم در زمان پرورش و کاشت درخت پسته این است که، این درخت برای این که بار دهد بمدت ۵ تا ۸ سال زمان میبرد ولی این مقدار زمان به علت ارزش صادراتی و سود بسیار مناسب پسته، واقعا ارزش صبر کردن را دارد.

در مرزهای افغانستان و ترکمنستان و در نواحی شمال شرق ایران، درخت پسته به صورت وحشی روییده ولی از حدود ۳ – ۴ هزار سال پیش اهلی شده است. طول عمر درخت پسته بمدت ۳۰۰ سال است که در این مدت محصول می دهد. بعد از این که نهال پسته را کاشتید و به درخت پسته تبدیل شد و بعداز آن حدود ۷ تا ۱۰ سال( بعضی منابع حدود ۵ تا ۸ سال عنوان شده) زمان می برد تا میوه دهد و بعد از سال بیستم، بیشترین محصول را تولید می کند. ویژگی های درخت پسته شامل مقاومت بالای آن در بیابان، تحمل دمایی بین- ۱۰ تا+ ۴۸، تحمل خاکهای با شوری بالا و … می باشد. درخت پسته برای کاشت به تابستانهای گرم و خشک نیاز دارد و اصولا این درخت در مناطق مرطوب یا سردسیر( که تابستانهای گرم ندارند) نمیتواند محصول بدهد یا بخوبی رشد کند. در ضمن درخت پسته می تواند حدود ۱۰ متر رشد داشته باشد و حدود ۵۰ کیلوگرم در دورهای دوساله محصول بدهد.

شرایط آب و هوایی مورد نیاز کاشت پسته

* دما مناسب کاشت درخت پسته:

بهترین دمای مناسب برای کاشت پسته، تابستان های گرم و طولانی یا زمستان های سرد و طولانی است. درخت پسته در تابستان، توانایی تحمل دمای ۴۵ درجه سانتیگراد و در زمستان، توانایی تحمل سرمای منفی ۲۰ درجه را دارد. البته میزان مقاومت درخت پسته برحسب بعضی از عوامل متفاوت است که از آن ها می توان به رشد گیاه، نوع رقم، سن گیا ه، وضعیت تغذیه و آبیاری اشاره کرد.

نکته مهم در پرورش و کاشت پسته ، مدت زمان نسبتا زیاد برای بار دادن درخت پسته می باشد

پسته حساسیت بسیاری نسبت به سرمای دیررس بهاره از خود نشان می دهد. همچنین گرمای زودرس بهاره باعث میشود که گل ها و میوه ها در ابتدای فصل از بین بروند. بعلاوه در زمان مغز بستن و رشد میوه، گرمای بیش از حد باعث میشود که درصد پوکی میوه زیاد شود. درجه حرارتهای بالا و پائین در آخر فصل رشد یکی از دلایل سقط جنین و پوکی محصول پسته به شمار میرود که مانع رشد میوه میشود و درنتیجه محصول پسته، دچار سقط جنین می شود. در زمان گلدهی میوه، وجود بادهای ملایم با سرعت حدود ۱۰ کیلومتر بر ساعت الزامیست ولی در مناطق پسته کاری، وزش باد های گرم و خشک طوفانی بهمراه گرد و خاک مشکل ساز است.

* رطوبت مناسب کاشت درخت پسته:

نباید در مناطقی که رطوبت نسبی آن بالای ۷۰ درصد است، پسته بکارید. میزان رطوبت نسبی در فصل تابستان برای داشتن حداکثر محصول باید کمتر از ۳۵ درصد باشد. در زمان گلدهی و گرده افشانی محصول، افزایش رطوبت نسبی موجب میشود که بازده گرده افشانی کاهش پیدا کند و در نتیجه میوه ی کمتری تولید می شود.

در زمان رسیدن میوه، اگر رطوبت بالا باشد باعث تلفاتی مانند شیوع بیماریهای قارچی نظیر افزایش آلودگی محصول به آفلاتوکسین می شود.

* کود مناسب برای کاشت درخت پسته:

از کود مناسب برای کاشت پسته میتوان به کود ۱۰- ۱۰- ۱۰ اشاره کرد که مواد آن شامل فسفر، ازت، آهن، پتاس کلسیم و منیزیم می باشد. فصل بهار به عنوان برترین فصل برای کود دهی محسوب میشود ، زیرا در این فصل، درختان، رشد سریعتری دارند. بهترین زمان کودهی برای درختان پسته، سالی دوبار می باشد.( کود را در فاصله ۳۰ سانتی متری درخت و زیر خاک قرار دهید و بعد از آن حتماً آبیاری کنید)

* گرده افشانی درختان پسته:

عملیات گرده افشانی در کاشت و پرورش درخت پسته از اهمیت بسیاری برخوردار است. باتوجه به اینکه گلها در درختان پسته بدون گلبرگ هستند و برای حشراتی همچون زنبور عسل، جذابیتی ندارند، بنابراین با استفاده از باد، عملیات گرده افشانی انجام میشود. وقتی که هوا جریان نداسته باشد و آب و هوا بارانی باشد برای پراکندگی دانه های گرده، شرایط نامساعدی را بوجود می آورد. در صورت عدم انجام گرده افشانی درخت پسته، گل ها می ریزند و پس از آن، میوه ها پوک می شوند. همچنین عواملی که باعث خشک شدن سطح کلاله گل میشود بادهای شدید و طوفانی است در حالی که بارندگی باعث میشود سطح کلاله شست و شو شود و چسبندگی آن از بین میرود که این دو عامل باعث می شوند میزان گرد افشانی درختان پسته کاهش پیدا کند.

مهمترین عاملی که در گرده افشانی درخت پسته تاثیرگذار است نسبت مناسب پایه های نر و ماده میباشد ، به این صورت که به ازای هر ۸ درخت ماده، یک درخت نر توانایی تامین گرده کافی و مورد نیاز و همچنین رفع مشکل کمبود گرده را دارد. اگر درخت پسته نر را در حاشیه باغ بر مسیر باد غالب، به صورت یک ردیف عمود بکارید برای درختان ماده، گرده مناسب و فراوانی را تولید می کند. برای این که پسته رسیده شود باید ۸ سال از چرخه زندگی درخت گذشته باشد. به همین خاطر، اکثر باغداران پسته اقدام به کاشت چندین درخت می کنند تا از این بابت مطمئن شوند که حداقل یک درخت نر دارند. تنها راهی که می توانید جنسیت درخت پسته را قبل از موعد تشیص دهید، اینست که یک نهال یا قلمه پیوند زده شده بخرید؛ بدین دلیل که درخت پسته ای که میخرید با درخت والدش همجنس است.

تابستان های گرم و طولانی و زمستان های سرد و طولانی جهت کاشت پسته مناسب می باشد

* انتخاب دور آبیاری برای درخت پسته:

در باغات پسته، انتخاب دور آبیاری مناسب باتوجه عوامل گوناگونی تعيين میشود که این عوامل شامل فصل رشد، روش آبیاری درختان، نوع خاک و سن گیاه می باشد. در روش آبیاری سطحی، نهال های پسته با دور آبیاری ۷ روزه آبیاری میشوند و وقتی که این محصول رشد کرد و به سن ۵ سالگی رسید با گذشت زمان، دور آبیاری به ۱۴ روز افزایش پیدا میکند. از سن ۵ تا ۱۰ سالگی محصول پسته، دور آبیاری به تدریج زیاد میشود و وقتی به سن ۱۰ سالگی رسید دور آبیاری به ۲۵ روز می رسد. دور آبیاری در درختان بارور پسته به اینصورتست که در خاکهای سبک، ۲۵ روز یکبار آبیاری میشود و در خاکهای متوسط، هر به ۳۰ روز یکبار انجام میشود درحالیکه در خاکهای سنگین، پس از ۳۵ روز متغیر میشود.

* هرس فرم درختان پسته:

از اهداف هرس فرم درختان پسته می توان به شكل مناسب و موردنظر ، ایجاد اسكلت قوی و محكم، افزایش رشد شاخه های نگهداری شده و تحریك رشد شاخه های مناسب به منظور ایجاد تاج متراكم و متوازن اشاره کرد.

هرس فرم جامی برای این که درختان پسته، شكل مناسبی داشته باشند، انجام می شود و مراحل اجرایش به این صورت است که در سال اول در محل باغ، بعد از این که نهال را کاشتید بر روی این نهال‍های كاشته شده عملیات پیوند انجام شود. عملیات سربرداری شاخه های پیوندی در نخستین فصل خواب از ارتفاع ۱۰۰- ۹۰ سانتی‍متری انجام می ‍شود. شاخه های جانبی اولیه ایجاد شده از درختان سربرداری شده در دومین فصل رشد، اسكلت اولیه درخت می باشند. عملیات سربرداری شاخه های اولیه در دومین فصل خوابشان از ارتفاع ۳۰- ۲۵ سانتی‍متری انجام میشود. جلوگیری از رشد بیش از حد شاخه های جانبی و همچنین عملیات حذف پاجوش در سومین فصل رشد انجام می ‍شود. سربرداری شاخه های ثانویه در فصل خواب سال سوم مثل سال دوم است. پاجوش های اضافی و شاخ‍ه های مورد نظر در چهارمین فصل رشد، حذف می ‍شوند. شاخ‍هایی که بلند، باریك و رشد عمودی دارند و موجب رقابت می شوند در فصل خواب سال چهارم، حذف می شوند.

پیوند زدن درخت پسته

عملیات پیوندزنی درختان از دیگر مراحل کاشت و پرورش درخت پسته به شمار می رود. در ایران به سه روش، درختان پسته را پیوند زنی می کنند که شامل پیوند لوله ای، پیوند شکمی و پیوند اسکنه ای می باشد.

هم اینک بخاطر سادگی، سرعت عملیات و درصد بالای جوش خوردن بین پیوندک و پایه، استفاده از پیوند ماسوره ای( لوله ای) رواج یافته است و میزان تکثیر ۹۹ درصد درختان پسته به همین روش می باشد. بوجود آمدن هر گونه خراش در تنه یا شاخه های درخت صمغ دار موجب تراوش صمغ می شود. به این ترتیب یک شکاف افقی در پیوند شکمی نهال پسته، به شکل تی انگلیسی معکوس در پائین شکاف عمودی زده می شود تا ترشح صمغ از رشد جوانه پیوندک جلوگیری نکند.

نحوه کاشت پسته

زمینی برای كاشت پسته مناسب است كه خاک لوم داشته باشد و حداقل سه متر، عمق داشته باشد. مناسبترین فاصله برای کاشت پسته بین درختان، ۴ – ۳ متر میباشد درحالیکه این فاصله بین ردیف ها باید ۷ – ۶ متر باشد. از دو روش زیر می توانید برای کاشت درخت پسته استفاده کنید:

> روش کشت مستقیم:

کاشت پسته در روش اول، به صورت مستقیم در زمین اصلی میباشد. درصورت شور نبودن آب باغ میتوان در زمین اصلی، پسته را سبز كرد بدین دلیل که در این روش، رشد نهال بیشتر است. بهتر است در این جهت از پسته های دست پوست استفاده کنید یعنی پسته هایی كه از طریق دستگاه، پوست گرفته شده اند، برای كاشت در این شیوه توصیه نمیشوند. ابتدا پسته ها را در اوایل فروردین ماه بشویید، سپس در آب بخوابانید. آب آنرا بمدت دو تا سه بار عوض كنید و بمدت ۲۴ ساعت داخل آب باشد و پس از گذشت این زمان از آب دربیاورید و روی یک سینی، بین يک پارچه نخی پهن كنید و در یک اتاق با دمای حدود ۲۴ درجه سانتیگراد قرار دهید تا جوانه بزند.

این نکته را در نظر بگیرید که پسته ها همواره باید رطوبت داشته باشند و به اصطلاح نباید پارچه خشک شود و وقتی جوانه ها نیم سانتیمتر شد، می توانید آن را به زمین اصلی منتقل کنید. جوانه ها در زمان كاشت باید به طرف پائین باشند. بعد از این که پسته را کاشتید، باید از مخلوط كود گاوی و كمی ماسه بر روی سطح خاک بریزید و اگر فکر میکنید که جانورانی مثل روباه و كلاغ، پسته ها را بیرون می آورند باید به وسیله خار و یا ظرف یكبار مصرف، روی آنرا بپوشانید تا جوانه ها حفظ شوند.

در کاشت پسته عملیات گرده افشانی دارای اهمیت زیادی است

> روش گلدانی:

در روش گلدانی می توانید پس از تهیه ی بذر خام پسته، مراحل را انجام دهید:

در داخل یک حوله یا دستمال مرطوب، بذر یا دانه پسته را بپیچید. روی پارچه را گاهی اوقات بردارید تا به بذر ها برسد. دمای اتاق( بین ۲۰ تا ۲۱ درجه) به عنوان بهترین دما برای نگهداری می باشد. تقریباً بعد از گذشت یک هفته بذرها جوانه میزنند. بعد از جوانه زدن بذرها، آن ها را درون یک گلدان سوراخ دار بگذارید. در هر مرحله که دانه ها ریشه دادند و ریشه ی آن ها بزرگ تر شد باید آنرا به یک گلدان بزرگ تر منتقل کنید.( این کار را تا زمانی که دانه ها تبدیل به نهال شدند ادامه دهید). بهتر است بین ۳ الی ۴ سال، نهال ها داخل گلدان نکهداری شوند و پس از آن در خاک مغذی در فصل پائیز یا بهار بکارید.( حتماً خاک را تقویت کنید). نحوه ی کاشت نهال پسته در خاک به صورت عمودی میباشد و با استفاده از خاک، اطرافش را پر کنید و بعد از انجام این کار، حتماً آبیاری کنید تا منافذ خالی پوشیده شوند و ریشه ی نهال نپوسد.

نحوه برداشت پسته

وقتی که پسته رسیده شود، پوسته اش باز میشود و رنگ پوسته ی آن از سبز به رنگ مایل به قرمز تغيير میکند. فراموش نکنید که در اسرع وقت باید پسته رسیده را برداشت کنید، بدین دلیل که پسته رسیده در برابر آفات آسیب پذیر است. برداشت پسته به اینصورت است که درختان را تکان دهید تا پسته ها از شاخه ها به زمین بیفتند و برای جمع آوری آن ها باید حتماً یک تله( در این جا منظور پارچه یا هر چیزی است که مانع زمین افتادن و گم شدن پسته ها در خاک شود) در زیر درخت بگذارید. پسته هایی که برداشت میکنید را از نظر کپک زدن بررسی کنید. عموما درختان پسته دو سالانه هستند، یعنی یک سال محصول کم و سال دیگر محصول بیشتری تولید می کنند.

میانگین بازدهی یک درخت پسته چقدر است؟

درصورت جوان بودن درخت پسته، بازدهی اش به این صورت است که حدود ۱ تا ۲ کیلوگرم پسته خشک تولید می کند یا ۳ تا ۵ کیلوگرم پسته تازه تولید میکند. وقتی که درخت بالغ شد( ۷ تا ۱۰ سال) انتظار داشته باشید که تولید سالانه باید حدود ۶ تا ۱۰ کیلوگرم پسته خشک یا ۱۵ تا ۲۵ کیلوگرم پسته تازه باشد.

یکی دیگر از مراحل کاشت و پرورش درخت پسته عملیات پیوندزنی درختان است

گردآوری: بخش علمی سرپوش