روزنامه توسعه ایرانی نوشت: توپ اخبار سال جدید را علیرضا زاکانی شلیک کرد. شهردار فعلی تهران که قریب به سه سال پیش در نقش کاندیدای پوششی انتخابات ریاست جمهوری به رده‌های مرتفع هرم قدرت در ایران ورود کرد.
توپ مذکور اما این‌بار، پارک قیطریه را که یکی از قدیمی‌ترین پارک‌های تهران است، نشانه گرفت. موضوعی که علاوه بر اعتراض شهروندان، صدای فعالان محیط زیست، معماران و البته بسیاری از فعالان فضای مجازی را هم درآورد.
در هفته‌های اخیر تصاویر و گزارش‌ها از نشانه‌گذاری ده‌ها درخت در این بوستان و حصارکشی دور آنها به بهانه ساخت مسجد حکایت داشت. علامت‌گذاری‌هایی که به معنای قطع درختان این تفرجگاه تعبیر شد. هرچند که زاکانی روز سه‌شنبه هفتم فروردین در پاسخ به خبرنگاران گفت: «هیچ درختی قطع نمی‌شود» و تنها «۱۰ تا ۱۵ نهال» در این پارک «جابه‌جا می‌شود»، اما نه تنها رسانه‌ها و فعالان محیط زیست که حتی ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران چیزی غیر از ادعای او را مطرح کردند. گزارش‌ها بر این موضوع اذعان داشت که در محوطه حصارکشی‌شده؛ ۴۰ درخت تنومند و ۶۰ نهال علامت‌گذاری شده‌اند، که به عقیده کارشناسان حتی در فصل مناسب هم امکان جابه‌جایی درختان کهنسالش وجود ندارد.
با این حال شهردار در همان مصاحبه مورد اشاره با لحن لجوجانه و کوتاه نیامدنی همیشگی‌اش و در حالی که بار دیگر اطلاعات خبرنگاران را ناشی از حرف‌های نادرست ارزیابی کرد، گفت که «حتما ما در پارک‌ها مسجد می‌سازیم، مساجد خوب هم می‌سازیم».
اما در کنار نگرانی برای قطع درختان آنچه بسیاری را متعجب کرد این است که در میان این همه پروژه نیمه کاره و ده‌ها کوچه و خیابان و محیط شهری نیازمند بازسازی؛ صرف میلیاردها هزینه از جیب مردم، برای ساخت مسجد آن هم در مکانی که در شعاع چندصد متری‌اش، سه مسجد قدیمی و چندین حسینه وجود دارد، چه کارکردی دارد؟ آن هم در حالی که گفته می‌شود، دو سوم مساجد فعلی کشور خالی و درهای آنها بسته است.
این سوال البته از نظر برخی صاحبنظران در اکوسیستم این روزهای کشور جوابی واضح دارد؛ نمایش ایدئولوژی در حوزه مسئولیت و هزینه آن از جیب مردم.
این پاسخ اما تنها بخشی از پیچیدگی‌های رفتاری این روزهای مسئولان کشور را که بر آن رنگی از تدین زده‌اند روشن می‌کند. بسیاری معتقدند، چنین اقداماتی با اهداف کنترل‌گرانه و اقتصادی گسترش می‌یابد.
استقرار پایگاه بسیج در مساجد از سویی و از سوی دیگر راه‌اندازی مراکز تجاری و اداری در بخشی از بنای مساجد یکی از امور معمولی است که در این سال‌ها به کرات دیده شده است. از سوی دیگر بخشی از اهمیت این خبر به «محوطه باستانی بودن» این پارک هم برمی‌گردد. موضوعی که بیم تخریب آثار باستانی و حتی غارت احتمالی آن را در فرآیند گودبرداری از این منطقه تشدید می‌کند.
تپه‌های باستانی قیطریه در خطر است
صبح روز، ۱۳ فروردین، تعدادی از شهروندان در اعتراض به ساخت مسجد در پارک قیطریه توسط شهرداری تهران، تجمعی برگزار کردند. این تجمع تنها حرکت اعتراضی شهروندان نبود. در روزهای اخیر کارزاری هم با همین هدف راه‌اندازی شد و ظرف مدت کوتاهی و تا لحظه تنظیم این گزارش حدود ۷۰ هزار نفر آن را امضا کردند. اعتراض شهروندان از سویی به قطع درختان برمی‌گشت و از سوی دیگر هشدار در خصوص تعدی به محوطه تاریخی قیطریه بود که زیر این درختان مدفون است.
خبرگزاری مهر در روز ۱۲ فروردین به نقل از محسن سعادتی، معاون میراث فرهنگی استان تهران، گزارش کرد که نیروهای یگان حفاظت میراث فرهنگی در محل حضور دارند و حصارهای اطراف محل مسجدسازی جمع‌آوری شده است. با این حال شیوا آراسته، معمار و پژوهشگر حوزه معماری، ذیل تصاویری که از تجمع دیروز منتشر کرد نوشت: «در پارک هیچ خبری از یگان میراث فرهنگی نیست، حصار‌ها بر‌چیده نشده و فقط مامورین نیروی انتظامی در پارک حضور دارند». اما چرا انتظار می‌رود که میراث فرهنگی نخستین سازمانی باشد که مقابل ساخت مسجد در پارک قیطریه بایستد؟
قیطریه را با برج‌ها و ساختمان‌هایش می‌شناسیم، اما باستان‌شناسان در کاوش‌های منطقه به بیش از ۳۵۰ گور دو نفره برخوردند و بیش از ۵ هزار شی سفالین و برنزی که همه آنها پر از اشیای باستانی بود، یافتند. اشیای به دست آمده متعلق به دوره عصر آهن اول و دوم بود و تمام آنها راهی موزه ایران باستان شد.
اما علی‌رغم گستردگی محوطه، باستان‌شناسان کاوش‌ها را ادامه ندادند. برای ادامه کاوش‌ها لازم بود درختان پارک قیطریه قطع شوند. باستان‌شناسان معتقد بودند محوطه باستانی احتمالا در پارک ادامه دارد. آنها به سئوال‌های زیادی درباره تاریخ باستان تهران پاسخ داده بودند و چون نباید درختی قطع می‌شد کاوش‌های بیشتر را به آیندگان سپردند.
تصاویر این موضوع در مستندی با نام تپه‌های قیطریه ساخته پرویز کیمیاوی در همان سال‌ها تهیه و اتفاقا چند سال پیش در شبکه مستند نیز پخش شد.
حالا شهرداری تهران می‌خواهد در پارک قیطریه مسجد بسازد؛ آن‌هم در جایی که احتمالا مهمترین محوطه باستانی تهران است.
اصرار بر مسجدسازی در غیاب نمازگزاران
خرداد سال گذشته بود که حاج ابوالقاسم دولابی نماینده ویژه رئیس جمهور در امور روحانیت گفته بود که «باید خون گریست؛ از ۷۵ هزار مسجد، درب ۵۰ هزار مسجد بسته است». طبق اظهارات معاون مرکز رسیدگی به امور مساجد «از بین ۳۵۰۰ مسجد در استان تهران، ۱۰۰۰ مسجد فعال نیستند».
این در حالی است که گفته می‌شود در کل کشور، حدود ۶۵ هزار مسجد شیعی داریم که بیش از ۵۰درصد آن امام جماعت ندارند. یعنی فعال نیستند در چنین شرایطی بسیاری ساخت مسجد آن هم با این همه هزینه جانبی را ناشی از رفتارهای متظاهرانه مذهبی تفسیر می‌کنند.
ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران، با انتشار ویدیویی از صحبت‌های خود در جلسه این شورا در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «ساخت مسجد در بخشی از بوستان قیطریه نه تنها تعظیم شعائر اسلامی نیست بلکه موجب تخریب شعائر و بدبینی بخش وسیعی از شهروندان خواهد شد».
محمد توسلی اولین شهردار تهران پس از انقلاب، «مالک باغ در سال ۱۳۵۸ این مکان را برای احداث پارک به شهرداری اهدا کرده بود» و از همین رو، دلیل نقض هدف این اهدا، مشکل شرعی داشته و اساسا با شعائر مذهبی منافات دارد.
اما شمار زیادی از صاحبنظران هم معتقدند که اصرار بر ساختن مسجد می‌تواند پوششی برای درآمدزایی باشد، مثلا محمد فاضلی، جامعه‌شناس در ایکس نوشته است: «مشاهده شخصی خودم از ساختن مجتمع تجاری، مغازه، و مکان‌های کسب در اطراف و با مالکیت مساجد، نشان می‌دهد اصرار بر ساختن مسجد، می‌تواند پوششی برای درآمدزایی باشد. انتشار فهرست املاک و درآمد تولیت مساجد از آنها می‌تواند بخشی از اصرار بر ساخت مساجد متعدد آن هم در نقاط خاص را تبیین کند».
عباس عبدی، روزنامه‌نگار هم اعتقادی نزدیک به فاضلی دارد و در شبکه ایکس نوشته است: «اگر نمی‌توانید جوانان را نمازگزار کنید، ایرادی ندارد، راه ساده‌تری در دسترس است که برای پیمانکاران خودی هم سود دارد. تا می‌توانید مسجد بسازید». به گفته او «کنار مسجد می‌شود مغازه، پاساژ،کارواش و تعمیرگاه هم درست کرد».
وحید اشتری فعال رسانه‌ای هم نوشت: «سابق بر این مسجد یک نیاز بود که از دل اهل محل می‌جوشید و با اراده اهل محل تامین مالی می‌شد و بنیانش گذاشته می‌شد. بعضا چند سال تکمیل‌اش طول می‌کشید چون ذره ذره و با پول مردم ساخته می‌شد. الحمدلله با حکومتی شدن همه پدیده‌های دینی در چند دهه گذشته، الان مسجد یک «پروژه عمرانی» است».
به هر حال شهردار جاه‌طلب تهران که دستاوردی برای خود متصور نیست، ظاهرا تنها با افزایش شمار ساخت‌و‌ساز مسجد می‌تواند بر بیلان‌کاری‌اش بیفزاید و راه را برای ترقی در نردبان قدرت در اکوسیستم فعلی کشور برای خود هموار کند. پروژه جدید او نیز با توجه به روحیه قلدرمآبی و نفوذش در ارکان قدرت، احتمالا صورت اجرایی به خود می‌گیرد.
سعیده علیپور
- 9
- 3
