«طلای کثیف»؛ موضوعی که قرار بود در کنار آوردن پول برای شهرداری‌ها، طوری مدیریت شود که مردم هم از آن سودی ببرند و حالا بیشتر تبدیل به یک مشکل شده تا موضوعی سودآور. اطلاعات شهرداری تهران نشان می‌دهد تهرانی‌ها سه‌برابر میانگین جهانی زباله تولید می‌کنند؛ می‌دانند که روزانه حدود ۹میلیون کیلوگرم زباله در پایتخت ایران تولید می‌شود و می‌دانند که در سال ۹۷، مدیریت پسماند ۷۰۰ میلیاردتومان از منابع این شهر را بلعیده، درحالی‌که میزان درآمد از زباله در بهترین حالت حدود ۲۴میلیارد تومان خواهد بود. اعضای کنونی شورای شهر تهران و بعضی مدیران شهری اما از روزهای آغاز فعالیت خود در شورا و شهرداری از لزوم تغییر رویکردها در زمینه مدیریت پسماند سخن گفتند که البته به نظر می‌آید راهکارهای آنها هنوز چندان به نتیجه مطلوب نرسیده است، هرچند که همچنان تلاش‌ها ادامه دارد و به‌تازگی طرحی به‌صورت آزمایشی در بعضی مناطق تهران آغاز به‌کار کرده است.
طرح تفکیک زباله از مبدأ، در ٤منطقه تهران
چند هفته‌ای است که مدیران شهری از اجرای طرح آزمایشی طرح تفکیک زباله از مبدأ در برخی مناطق تهران سخن می‌گویند. پیش از این «مجتبی یزدانی»، معاون خدمات شهری شهرداری تهران در توضیح این طرح به ایلنا گفته بود: «اکنون طرح تفکیک زباله از مبدأ در مناطق ۲۱، ۲۲، ۱۳ و ۱ به‌صورت پایلوت درحال اجراست. اپلیکیشنی طراحی شده که با مردم در ارتباط است که کارکرد آن به این شکل است که در عوض پسماند خشک، کارت مردم را شارژ می‌کنند. مشترکان این اپلیکیشن در حال افزایش‌اند.» براساس گفته‌های معاون خدمات شهری شهرداری تهران، تاکنون بیش از ۳۰هزار نفر مشترک این برنامه شده‌اند. یزدانی همچنین درباره آثار مثبت این برنامه و طرح آزمایشی گفته بود: «اکنون در منطقه یک، دیگر نمی‌بینید کسی داخل مخازن زباله سرک بکشد و زباله‌ها را بگردد؛ چراکه تفکیک زباله از مبدأ در این منطقه در حال انجام است. این فعالیت‌ها در راستای طرح مدیریت جامع پسماند است.» اجرای این طرح درحالی است که پیش از این و در سال‌های آخر دوران کاری شورای سوم شهر تهران هم چنین طرحی اجرا می‌شده که در آن دوران اعلام شده بود بیش از ۱۲درصد زباله‌های تهران از مبدأ تفکیک می‌شود. این طرح اما ادامه پیدا نکرد و به نظر می‌آید قرار است دوباره در تمام مناطق تهران اجرا شود.
۵۰۰ غرفه دریافت مواد خشک ارزشمند در تهران
معاون خدمات شهری شهرداری تهران پیش از این و در ادامه سخنانش در توضیح اجرای آزمایشی تفکیک زباله از مبدأ گفته بود که «در حال حاضر در این مناطق پیمانکاران خشک و تر تجمیع شده‌اند.» مشاور عالی سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران اما معتقد است که تنها اتفاق جدید که قرار است در آینده در تمام مناطق اجرایی شود، همین تجمیع پیمانکاران است. «شهرام فیروزی» که معاونت فرهنگی و اجتماعی سازمان پسماند را هم برعهده دارد، می‌گوید که درحال حاضر طرح تفکیک زباله از مبدأ در تمام مناطق تهران اجرا می‌شود. او در توضیح این موضوع به «شهروند» می‌گوید: «همین الان و در تمام مناطق تهران طرح تفکیک از مبدأ صورت می‌گیرد، آن‌چه به‌صورت آزمایشی درحال اجراست تجمیع پیمانکاران خشک و تر است.» او ادامه می‌دهد: «در تهران حدود ۵۰۰ غرفه دریافت مواد خشک ارزشمند داریم که توسط یک‌سری متصدیان غرفه‌ها دریافت می‌شود. وظیفه این متصدیان این است که پسماندهایی را که شهروندان تفکیک کرده‌اند، دریافت می‌کنند و به ازای دریافت آنها مواد شوینده، لوازم تحریر و در برخی موارد پول نقد به شهروندان و براساس انتخاب آنها پرداخت می‌شود.» آن‌طور که فیروزی می‌گوید با اپلیکیشن زمین سبز همراه می‌توان نزدیک‌ترین غرفه دریافت پسماند خشک را در هر محله و منطقه‌ای پیدا کرد. معاون اجتماعی سازمان مدیریت پسماند درمورد جزییات این طرح تازه درباره مدیریت پسماند تهران هم می‌گوید: «این طرح پایلوت، طرح تفکیک نیست و تجمیع پیمانکاران است. در این طرح تجمیع پیمانکاران قرار است در این چهار منطقه، پیمانکار خشک و تر یکی شوند و جمع‌آوری پسماند توسط یک پیمانکار انجام شود. هر منطقه چندین پیمانکار جمع‌آوری پسماند تر دارد و یک پیمانکار جمع‌آوری پسماند خشک.» فیروزی درباره زمان آغاز و پایان این طرح آزمایشی هم می‌گوید: «این طرح از چندماه پیش آغاز و قراردادها به تازگی بسته شده است. بعد از این‌که نقاط قوت و ضعف آن مشخص شد، قرار است در تمام مناطق تهران اجرایی شود. احتمالا از پایان سال و آغاز سال جدید این طرح در تمام مناطق تهران اجرایی می‌شود.»
برنامه‌هایی برای تشویق شهروندان به تفکیک زباله
کلیدواژه بسیاری از مدیران شهری و شهرداران تهران در سال‌های گذشته عبارت «شهر هوشمند» یا اصطلاحاتی با این مفهوم بوده است. در حوزه تولید و مدیریت پسماند هم تلاش‌هایی در این زمینه صورت گرفته که با کمک اپلیکیشن‌های قابل نصب روی تلفن‌های همراه، به تفکیک زباله از مبدأ کمک کنند. آن‌طور که معاون اجتماعی و فرهنگی سازمان مدیریت پسماند به «شهروند» می‌گوید، یکی از این برنامه‌ها «زمین سبز همراه» است. فیروزی درباره این برنامه می‌گوید: «اپلیکیشن زمین سبز همراه، سال‌ها پیش توسط سازمان مدیریت پسماند طراحی شده است. اپلیکیشن‌های جدیدی هم وجود دارد که مناطق مختلف دارند روی آنها کار می‌کنند. نحوه کار این برنامه‌ها به این صورت است که ابتدا با شهروند صحبت می‌کنند و شهروند در این اپلیکیشن که در مناطق مختلف کارایی متفاوت دارد، کار می‌کند. روند به این صورت است که هر شهروند اعلام می‌کند که من چقدر زباله تفکیک کرده‌ام و نماینده شرکت مراجعه می‌کند و پس از دریافت زباله، دستمزدی پرداخت می‌شود.» آن‌طور که مشاور عالی مدیر سازمان پسماند شهرداری تهران می‌گوید، این طرح که بخشی از برنامه تجمیع پیمانکاران پسماند است به‌زودی در تمام مناطق تهران اجرایی خواهد شد.
بودجه شهرداری تهران درباره مدیریت پسماند
بودجه سال ۹۷ شهرداری تهران، تصویر دقیقی از نحوه مدیریت پسماند، میزان هزینه‌ها و درآمد می‌دهد. براساس این برنامه بودجه و تا پایان امسال، شهرداری تهران حدود ۷۵۰ میلیارد تومان از درآمدهای شهر را صرف مدیریت پسماند خواهد کرد و این درحالی است که میزان درآمد از پسماند تنها ۲۴میلیارد تومان خواهد بود. این اعداد، انتقادات فراوانی را به همراه داشته و حتی بعضی از اعضای شورای شهر هم در جلسه بررسی این موضوع، خواستار تعیین عدد بیشتری برای درآمد از پسماند شدند، اما اعضای مخالف معتقد بودند که نباید با نگاهی آرمانی به این برنامه نگریست و درنهایت همان عدد ۲۴ میلیارد تومان به‌عنوان درآمد شهرداری از مدیریت پسماند تصویب شد. البته به نظر می‌آید در بودجه سال آینده شهرداری تهران این اعداد تغییر خواهد کرد. معاونت پسماند در پاسخ به این پرسش «شهروند» که آیا ارقام مربوط به پسماند در بودجه ۹۸ مشخص شده است؟ می‌گوید: «بودجه ۹۸ هنوز بسته نشده است و وقتی تکمیل نشده، یعنی خود ما هم اطلاعات دقیقی نداریم.» دراین‌باره «زهرا صدراعظم‌نوری» عضو کمیسیون سلامت شورای شهر تهران از لزوم توجه بیشتر به درآمد از پسماند می‌گوید. او دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: «حتما در بودجه سال آینده توجه به منابع درآمد پسماند بیشتر خواهد بود و تلاش می‌شود به گونه‌ای تنظیم و تصویب شود که درآمد بتواند بخشی از هزینه‌ها را پوشش دهد.»
طرح تجمیع چه نسبتی با تفکیک زباله از مبدأ دارد؟
اگرچه معاون سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران معتقد است که طرح تفکیک زباله از مبدأ، در همه مناطق تهران درحال اجراست و طرحی که این روزها به صورت آزمایشی در چهار منطقه تهران اجرایی می‌شود، به تجمیع پیمانکاران اختصاص دارد، اما به نظر می‌آید تجمیع پیمانکاران ارتباط مستقیمی با تفکیک زباله از مبدأ دارد؛ این موضوع را صدراعظم‌نوری به «شهروند» می‌گوید. عضو کمیسیون سلامت و خدمات شورای شهر تهران در توضیح این موضوع می‌گوید: «حجم زباله‌های تولیدشده در تهران بسیار بالا و بیش از استاندارد جهانی است که نشان از مصرف بالای شهروندان دارد و در نتیجه آثار سوء بیشتری را به جا می‌گذارد. پسماند تولیدشده، پسماند خشک و تر است و هر کدام ارزشی دارند که وقتی تفکیک نشوند، ارزش هر کدام از بین می‌رود.»
صدراعظم‌نوری در پاسخ به این پرسش که آیا در طرح تجمیع، اقدامی برای این تفکیک صورت خواهد گرفت؟ می‌گوید: «براساس آمارها روزانه بیش از ۸هزار تن؛ بین ۸ تا ۹هزار تن زباله در تهران تولید می‌شود که بخش زیادی زباله تر است. زباله خشک در تهران خیلی کم از مبدأ تفکیک می‌شود و شاید چند‌درصد باشد. میزانی که تفکیک می‌شود، بالا نیست و در هر منطقه متفاوت است و شاید کلا زیر ۱۰درصد باشد، یعنی تفکیک از مبدأ زیر ۱۰درصد است که با توجه به حجم زباله تولیدی بسیار کم بوده و باید در تمام حوزه‌ها بازنگری شود که در این زمینه اقداماتی درحال انجام است.» او ادامه می‌دهد: «زباله خشک دارای ارزشی است که می‌تواند دوباره به چرخه تولید و مصرف برگردد، ولی زباله تر چنین ارزشی ندارد. وقتی پیمانکار زباله خشک و تر تجمیع می‌شود، برای پیمانکار مقرون‌به‌صرفه است که زباله خشک باارزش را با زباله تر کم‌ارزش با هم می‌برد و انگیزه‌اش بیشتر می‌شود که آنها را از هم تفکیک می‌کند. درحال حاضر چهار منطقه به صورت پایلوت این طرح را انجام می‌دهند که امیدواریم کار پیش برود.» آن‌طور که این عضو شورای شهر تهران می‌گوید در طرح تجمیع پیمانکاران، امکان تفکیک زباله از مبدأ توسط پیمانکار افزایش پیدا می‌کند، به همین دلیل طرح تجمیع را می‌توان همان طرح تفکیک زباله از مبدأ دانست.
تولید روزانه ۹میلیون کیلوگرم زباله در تهران
روزانه ۲میلیاردتومان برای جمع‌آوری زباله در تهران هزینه می‌شود
کمتر کشور توسعه‌یافته‌ای در دنیا پیدا می‌شود که به اندازه ایران تولید زباله و در مرحله بعد این همه هزینه برای مدیریت پسماند داشته باشد؛ بسیاری از کشورهای دنیا این‌روزها حجم بسیار بالایی از پسماند را بازیافت می‌کنند، اما این درصد از بازیافت در بهترین حالت به کمتر از ۲۰درصد می‌رسد. از ۹ هزار تن زباله تولید روزانه تهرانیان، حدود ٢٠٠ تن زباله به بخش تولید برق فرستاده مي‌شود. علاوه بر این در مجموعه خدمات شهري بيش از ١٨هزار نفر به صورت مستقيم و غيرمستقيم مشغول فعاليت هستند که بخش عمده فعالیت آنها به موضوع پسماند برمی‌گردد. پیش از این هم «محمود میرلوحی» عضو شورای شهر تهران به «شهروند» گفته بود که روزانه یک‌هزار و ۵۰۰ نفر در منطقه کهریزک فقط پسماند را تفکیک می‌کنند. این زباله‌ها هر روز با ۳۰۰ کامیون به منطقه کهریزک منتقل می‌شوند که اگر روزانه هر تهرانی یک لیوان کمتر در زباله‌های خود آب بریزد، ۳۰ کامیون از ۳۰۰ کامیون می‌تواند به کارهای دیگر بپردازد. یکی دیگر از معضلات مدیریت پسماند در تهران به زباله‌های خطرناک بیمارستانی برمی‌گردد که درحال حاضر روزانه ۱۵۰ تن زباله بیمارستانی خطرناک تولید می‌شود. آن‌طور که مسئولان شهرداری می‌گویند هر روز۲۰۰ تن آهن در زباله‌های تهران وجود دارد که دورریخته می‌شود. با این۲۰۰ تن آهن می‌شود یک ساختمان پنج‌طبقه ۴۰۰ متری ساخت. این اعداد تا اندازه‌ای معضل کنونی پسماند و هزینه‌هایی که صرف مدیریت آن می‌شود را نشان می‌دهد؛ مسأله‌ای که مدیران کنونی شهری و اعضای شورا با شعار مدیریت آن رأی اعتماد مردم را جلب کردند و حالا شهروندان از آنها انتظار تحقق وعده‌های انتخاباتی خود را دارند.
- 16
- 4
