تهران، «طهران» می‌شود؟

«سلام بر طهران، شهری برای همه»؛ این اولین توئیت پیروز حناچی، شهردار تهران در هنگام حضور در شبکه اجتماعی فیلتر شده اما بسیار محبوب نزد مسئولان یعنی توئیتر بود. «طهران» نوشتن «تهران» دانسته یا ندانسته اشاره‌ای جالب توجه در خود دارد؛ اشاره‌ای که می‌تواند به حفظ، مرمت و احیای بافت قدیمی و هویت شهری تهران اشاره کند.

طهران به عنوان روستایی در زمانه دور که از دوران قاجار با تبدیل شدن به پایتخت ایران روز به روز رشد یافت، امروز کلان‌شهری وسیع و پرجمعیت است. سرعت گرفتن رشد جمعیت و ساخت‌وسازهای بی‌رویه، هم پهنه تهران را درندشت کرد و هم هویت ظاهری شهر را تا حد زیادی از آن گرفت. شاید بازسازی «هویت» طهران، بتواند رنگ و بویی دیگر به شهر دهد و آن را از پایتختی با ساختمان‌های مدرن سیمانی، شلوغ و حتی آشفته، به شهری دوست‌داشتنی تبدیل کند.

در حالی که در مسیر دوباره طهران شدن تهران، قدم‌هایی مثل احیای بافت تاریخی، حفظ و مرمت بناهای قدیمی و جلوگیری از تخریب هر‌چه بیشتر باغ‌ها در نظر گرفته شده و کمابیش اجرایی می‌شود، اما شاید دو قدم مهم و موثر در این مسیر، ساخت پیاده‌راه‌ها و توسعه شهری پیاده‌محور مبتنی بر وسایل نقلیه عمومی و نیز احیای فضاهای هویتی پایتخت است. این دو محور تا حد زیادی در هم تنیده‌اند زیرا بخش مهمی از جذابیت پیاده‌راه‌ها و بازسازی و بهسازی معابر، به جذابیت‌های تاریخی و هویتی آن‌ها باز می‌گردد.

در سابقه پیروز حناچی، استادی دانشگاه تهران در رشته معماری و شهرسازی دیده می‌شود و در میان پایان‌نامه‌هایی که او به عنوان استاد راهنما یا مشاور در آن‌ها نقش داشته، نمونه‌هایی از طرح‌های نوسازی و بهسازی بافت‌های شهری پایتخت دیده می‌شود. در برنامه ارائه شده از سوی حناچی برای تصدی پست شهرداری تهران به شورای شهر نیز ۸ پروژه کلان برای پایتخت دیده می‌شود که نشان از این نگاه ویژه شهردار دارد.

اجرای TOD حقانی، بازآفرینی محور تاریخی–فرهنگی لاله‌زار تا بازار تهران، تله‌کابین از فرحزاد به امامزاده داود، احیای محدوده تاریخی شهر ری و کارخانه سیمان ری و ثبت جهانی خیابان ولیعصر(عج) تهران ازجمله این پروژه‌ها است که نگاه هویتی به تهران را در خود دارد. در شرایطی که شهردار فعلی تهران، معاون پیشین وزارت راه و شهرسازی هم بوده است، به نظر می‌رسد این دو مجموعه بیش از هر زمانی درخصوص بازآفرینی شهری، احیای تهران قدیم، زیست‌پذیری و مقابله با آلودگی هوای تهران به اتفاق نظر رسیده‌اند.

در دو هفته گذشته، سه خبر ویژه در همین راستا مطرح شد. از یک سو پیروز حناچی در حاشیه ادامه طرح احیای چنارهای خیابان ولیعصر(عج) از پیگیری ثبت جهانی این خیابان خبر داد. اتفاقی که شاید باعث شود نگاه به این خیابان ویژه تهران به عنوان بلندترین خیابان خاورمیانه تغییر کند و پیاده‌محوری در آن تقویت شود.

همچنین سیدحمید موسوی، شهردار منطقه یک تهران در نشست مشورتی با سردار محمدرضا مهماندار، رئیس پلیس راهور تهران بزرگ، سرکلانتر شمال تهران، معاون ترافیک پلیس راهور و روسای راهور مناطق ۱ و ۲۸ اعلام کرد: «طرح پیاده‌راه حدفاصل میدان قدس و تجریش با بهترین مسیریابی برای عبور سواره در یک رینگ ترافیکی و مسیری ایمن برای پیاده‌ها در شمال تهران به اجرا می‌رسد».

از سوی دیگر، علی‌محمد سعادتی شهردار منطقه ۱۲ در گفت‌وگو با ایسنا اعلام کرد که با کمک کسبه و صنوف فعال، بهسازی خیابان لاله‌زار از نوروز سال آینده آغاز خواهد شد.

نکته‌ای که در این میان به نظر می‌رسد، در نظر گرفتن عادت‌های شهری شهروندان تهرانی، شرایط ساکنان، کاسبان و اماکن تجاری و اداری این محدوده‌ها، در نظر گرفتن مسیرهای جایگزین بدون افزایش مسائلی مثل ترافیک و شرایط ساکنان و اماکن مسیرهای جایگزین و فراهم‌سازی اجرای کامل رویکرد توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی یا همان TOD است. این مسائل حتی شاید بر نوع بهسازی یک مسیر یا تعیین آن به عنوان پیاده‌راه بر اساس ویژگی‌ها و جاذبه‌های آن مقدم باشد. با این حال باتوجه به اظهارات علی‌محمد سعادتی، شهردار منطقه ۱۲ پایتخت درباره بهسازی خیابان لاله‌زار، به نظر می‌رسد که این موارد در طرح‌های شهرداری دیده شده است.

وی در گفت‌وگو با ایسنا،‌ در مورد ساماندهی و بهسازی خیابان لاله‌زار که در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفته است، گفت: «پروژه بهسازی خیابان لاله‌زار با پروژه‌هایی که تاکنون انجام داده‌ایم متفاوت و مجزا است که نیازمند یک برنامه میان و بلندمدت است و باید با شیب منطقی و جدی مسائل موجود در خیابان لاله‌زار را پیگیری کرد».

وی با بیان اینکه یکی از جدی‌ترین مسائل در خیابان لاله‌زار عدم ساماندهی حمل و نقل، وجود موتورسیکلت‌های متعدد، بارگیری کالا و ورود به پیاده‌رو و غیره است، اظهار کرد: «در گام اول ‌باید نسبت به ساماندهی نظم ترافیکی این خیابان و پیاده‌روها اقدام کرد تا شهروندان بتوانند به‌راحتی در این خیابان تردد کنند».

شهردار منطقه ۱۲ با بیان اینکه یکی از موضوعات خاص خیابان لاله‌زار وجود ساختمان‌ها و اماکن متروکه و رها شده‌ است، گفت: «مجموعه‌های فرهنگی-هنری متروکه و در معرض آسیب همچون سینماها، تئاتر و...  از دیگر مسائل و مشکلات این خیابان است و همچنین نبود مراکز خدماتی به مردم اعم از مراکز فرهنگی، پذیرایی، کافه، کتابخانه و غیره سبب شده است که ساماندهی این خیابان نیازمند توجه بیشتری باشد».

وی با بیان اینکه ساختمان‌های ارزشمند و واجد شرایط در این خیابان به وفور وجود دارد که این ساختمان‌ها جزو سرمایه‌های شهر هستند اما اگر به آنها توجه نشود ممکن است از دست بروند، ادامه داد: «در دوره مدیریت شهری قبل اقداماتی در راستای تملک خانه‌های قدیمی همچون تئاتر نصر و خانه اتحادیه با سیاست حفظ ارزش‌های تاریخی انجام شد و حالا هم عزم مدیریت فعلی نیز بر این است تا از این ارزش‌های تاریخی و میراثی صیانت کند».

سعادتی با بیان اینکه در گام اول بهسازی خیابان لاله‌زار با هماهنگی اصناف، ساماندهی ترافیک را در آن خیابان آغاز کرده‌ایم، گفت: «ما به دنبال بستن خیابان و تبدیل کردن آن به پیاده‌راه نیستیم‌ اما به دنبال آن هستیم که با استفاده از مشارکت حداکثری اصناف لاله‌زا نسبت به بهسازی و نوسازی این خیابان اقدام کنیم». وی با بیان اینکه برهمین اساس در مرحله‌ اول کار بهسازی که از سال جدید آغاز می‌شود ارز پیاده‌روها را افزایش داده و محل‌هایی را به‌عنوان پهلوگاه‌های تاکسی و وانت‌بار مشخص می‌کنیم، اظهار کرد: «مبلمان محیطی این خیابان مناسب‌تر خواهد شد و برخی از ساختمان‌های ارزشمند نیز با مشارکت مالکان به سمت بازپیرایی خواهند رفت».

شهردار منطقه ۱۲ با اشاره به پارک حاشیه‌ای این خیابان در دو طرف‌ گفت: «متاسفانه در برخی ساعات شاهد آن بودیم که در دو طرف خیابان خودرو پارک می‌شد که عملا در طرح جدید این مسئله حذف می‌شود و پارک حاشیه‌ای در اختیار پیاده‌روها قرار می‌گیرد». سعادتی با بیان اینکه صنف فعال در این خیابان شغل‌شان به گونه‌ای است که مخاطبان آنها در ساعت شب برای خرید می‌آیند، ادامه داد: «روشنایی و لوسترفروشان این منطقه مخاطبان‌شان خانواده‌ها هستند و می‌توانیم از این ظرفیت برای افزایش زیست شبانه و جلوگیری از شب‌مردگی اقدام کنیم».

شهردار منطقه ۱۲ با بیان اینکه عملیات بهسازی خیابان لاله‌زار از قسمت شمالی خیابان حدفاصل انقلاب تا جمهوری آغاز می‌شود، در مورد تخلیه و یا بارگیری صنف فعال در این خیابان‌ اظهار کرد: «پهلوگاه‌هایی را برای تاکسی و حمل‌و‌نقل بار در این خیابان در نظر می‌گیریم، اما مدیریت این پهلوگاه‌ها در اختیار کسبه و هیئت‌ مدیره است. مثلا در مقابل یک پاساژ پنج پهلوگاه ایجاد می‌کنیم، اما مدیریت این مسئله که چه کسبه‌ای در چه ساعاتی از این پهلوگاه استفاده کنند، در اختیار کسبه و هیئت مدیره است».

وی در پاسخ به سوالی درخصوص حمایت کسبه از اجرای این طرح افزود: «در گذشته مسئولان ادعاهای عجیبی را مطرح می‌کردند و می‌گفتند که باید کسبه از این خیابان بروند! به همین دلیل کسبه نیز مخالفت‌های جدی را در مورد بهسازی این خیابان ابراز کردند، اما در حال حاضر ما نه‌تنها داعیه‌ای برای خروج کسبه از این خیابان نداریم بلکه معتقدیم که می‌توان از قوه اقتصادی این صنف به نفع بهسازی استفاده کرد‌ چرا که قطعا رفتن کسبه از این خیابان آسیب‌زا خواهد بود و ما می‌توانیم نه‌تنها زندگی را با کمک اصناف به این خیابان برگردانیم‌ بلکه می‌توان با تعیین سازوکارهای اقتصادی دقیق‌تر شرایطی را فراهم کنیم که انبارداران یا مالکان خانه‌های رها شده که عمدتا در جداره‌های پشتی هستند، ترغیب شوند که به جای رها کردن ملک خود آن را به یک کافه یا رستوران تبدیل کنند و قطعا شهرداری نیز در این زمینه مساعدت‌های لازم را خواهد داشت».

شهردار منطقه ۱۲ با بیان اینکه شاه‌کلید بهسازی خیابان لاله‌زار این است که همگان قبول کنند که مسئله لاله‌زار در یک طرح میان و بلندمدت حل و فصل می‌شود، تصریح کرد: «نمی‌توانیم در یک بازه زمانی کوتاه‌مدت یک ساله آسیب‌های لاله‌زار را حل و فصل کنیم و باید به مرور زمان و با مشارکت مردم و کسبه محل این مهم اجرایی شود».

البته بر اساس اظهارات شهردار منطقه ۱۲ تهران، لاله‌زار پیاده‌راه نمی‌شود، اما در نظر گرفتن موارد مطرح شده در آن در صورت اجرای کامل و دقیق، می‌تواند نمونه‌ای از اجرای مناسب و موفق بهسازی بافت تاریخی مبتنی بر پیاده‌محوری و TOD باشد.

این مسائل البته در محورهایی که به عنوان پیاده‌راه در نظر گرفته می‌شوند، مهم‌تر خواهد بود. با این حال باید منتظر ماند و دید که آیا اجرای این پروژه‌ها می‌تواند علاوه بر احیای طهران، به مثال یک پروژه موفق اینچنینی تبدیل شود و استاد دانشگاه تهران و شهردار فعلی پایتخت، می‌تواند تئوری‌ها، مقالات، کتاب‌ها و پایان‌نامه‌های زیر نظرش را به صورت عملی و به گونه‌ای کامل و موفق اجرایی کند؟!