اسماعیل کهرم: تیم دامپزشکی، یوزپلنگ ندیده بودند!

قبل از تولد توله‌ها دکتر بهرنگ اکرامی، دامپزشک متخصص مامایی و بیماری‌های تولیدمثل، وضعیت یوزپلنگ مادر را بحرانی و سلامت توله‌ها را خطرناک عنوان کرد. بنابراین برای حفظ سلامتی توله‌ها و یوزپلنگ مادر، «ایران» سزارین شد. دامپزشکان زیادی سزارین «ایران» را نگران‌کننده دانستند اما دامپزشک او حال «ایران» و توله‌هایش را مطلوب اعلام کرد. فردای آن روز دامپزشک سایت مرکز تکثیر یوز ایرانی اعلام کرد خوشبختانه هر سه یوز متولدشده، ماده بوده و این اتفاق نویدبخش آینده‌ای روشن در جهت زادآوری‌های نسل بعدی و افزایش جمعیت این‌گونه ارزشمند خواهد بود. اما دو روز بعد سرپرست اداره کل محیط‌زیست استان سمنان از نر بودن سه توله یوز متولد شده در مرکز تکثیر توران خبر داد! که البته همین امر واکنش‌های کارشناسان حیات‌وحش را برانگیخت، چرا که آنها بر این باور بودند تیم نگهداری توله یوزهای ایران از تجارب کافی برخوردار نیستند. از سوی دیگر برخی منابع از نپذیرفتن توله‌های «ایران» از سوی مادرشان خبر دادند.

چند روز پیش هم ایمان معماریان مشاور دامپزشکی سازمان جهانی نجات حیوانات گفت که تیم مراقبت از توله‌های یوزپلنگ و جراح «ایران»- یوزپلنگ ماده- قبل از این اصلا یوزپلنگ را از نزدیک ندیده بودند و این اولین برخورد و تماس آنها با یوزپلنگ بوده است. وی همچنین گفته بود که علت نپذیرفتن توله‌ها توسط مادر این است که توله یوزهای ایران در زمان سزارین بدون دستکش توسط انسان لمس شده‌اند و گرفتن بوی انسان باعث شده مادر، فرزندانش را نپذیرد. در پاسخ به این اظهارات، دکتر بهرنگ اکرامی دامپزشک و جراح یوزپلنگ‌های پارک ملی توران در صفحه اینستاگرام خود تصاویری را از لحظه به دنیا آمدن یوزها منتشر کرد که نشان می‌دهد برخلاف این ادعا یوزپلنگ‌ها از همان ابتدا با دستکش لمس شده‌اند. اما چند ساعت بعد عکسی که از دکتر بهرنگ اکرامی در حال لمس توله یوزپلنگ بدون دستکش در یک صفحه خارجی منتشر شده بود، در فضای مجازی دست به دست شد. با انتشار این عکس ماجرا برای همگان شفاف شد. با این حال یکی از فعالان حمایت از این گونه در معرض خطر انقراض گفت «ایران» از پذیرفتن توله‌هایش سرباز زده است اما در حال حاضر کارشناسان سازمان محیط‌زیست مجبور به استفاده از روش شیردهی به صورت دستی شده‌اند. همین امر نیز منجر به مرگ یکی از توله‌های «ایران» شد. دقیقا سه روز پس از تولد، یکی از توله‌یوزها تلف شد. دامپزشک یوز مادر دلیل آن را ناهنجاری مادرزادی ریه سمت چپ و چسبندگی ریه عنوان کرد؛ موضوعی که بعدها توسط ایمان معماریان مشاور دامپزشکی سازمان جهانی نجات حیوانات شفاف‌سازی شد. او بر این عقیده بود که شیردهی دستی اشتباه باعث مرگ توله‌یوز شده است. حال با گذشت ۱۸ روز از تولد توله‌یوزهای «ایران» معاون سازمان حفاظت محیط‌زیست، خبر تلخ مرگ توله‌یوز دوم را اعلام کرد. وی گفت: «صبح دیروز دامپزشک تیمارگر توله‌یوزها متوجه تغییر در عادت دفع آنها ‌شد که به فوریت موضوع توسط اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان، به دامپزشکان گروه بیماری‌های دفتر حیات وحش منعکس شد و با هماهنگی دامپزشک متخصص داخلی دام کوچک از دانشکده دامپزشکی سمنان به محل نگهداری یوزها منتقل شده و پس از معاینه نسبت به درمان آن اقدام ‌کرد. پس از بررسی‌های انجام شده، با نظر دامپزشک متخصص، تصمیم بر این شد که توله‌ها، برای بررسی بیشتر و نظارت دامپزشکی به یک بیمارستان تخصصی دامپزشکی در تهران منتقل شوند که متاسفانه یکی از توله‌ها در مسیر انتقال به تهران تلف شد.» با این وجود دل میلیون‌ها ایرانی هنوز به تنها توله‌یوز باقی‌مانده خوش است. البته به گفته کارشناس‌های حیات‌وحش با چنین روندی امکان مرگ او نیز وجود دارد.

تیم پزشکی، یوزپلنگ ندیده بودند!

در همین رابطه اسماعیل کهرم کارشناس محیط‌زیست با اشاره به تجربه اندک دامپزشکان حاضر در کنار توله‌یوزهای «ایران» به «جهان‌‌صنعت» گفت: با توجه به اینکه هنوز حقیقت مرگ دو توله یوزپلنگ به طور کامل شفاف‌سازی نشده است، از ابتدای تولد این توله‌ها مسائل زیادی مطرح و بلافاصله تکذیب شد. چه‌بسا از همان روزهای اول دامپزشک معتمد فرق بین نر و ماده را نمی‌دانست. این در حالی است که اندام‌های جنسی توله‌یوزها کاملا مشخص و از روز اول واضح است.

وی افزود: بگذارید اول خاطره‌ای از یوز بیمار اعزامی به روسیه را برایتان تعریف کنم. سال‌ها پیش دولت روسیه برای برپایی جشنی از ایران درخواست یک پلنگ ایرانی را داشت. آن زمان یک پلنگ خراسانی- بیمار- که در جهان نمونه ندارد را فرستادیم. دولت روسیه برای حفظ آن از باغ‌‌وحش لندن بهترین کارشناس پلنگ را آورد. بعد از مدتی پلنگ بیمار به طور کامل معالجه شد و در جشن نیز تحت عنوان پلنگ ایرانی حضور پیدا کرد. بنابراین میزان رسیدگی و ارزش قائل شدن کشور دیگر برای حفظ پلنگ ایرانی در این مثال کاملا مشهود است.

کارشناس با تجربه محیط‌زیست در ادامه اظهار کرد: مسوولان اما با علم به اینکه یوزپلنگ‌های ایرانی در معرض انقراض‌ هستند، در این موضوع کمترین رسیدگی را از خودشان نشان دادند. این در حالی است که در تمام دنیا دو نژاد یوزپلنگ وجود دارد، یکی آفریقای و دیگری آسیایی. البته براساس تحقیقات یوزپلنگ آسیایی فقط در ایران زندگی می‌کند. حال بعد از سال‌ها «ایران» سه توله با روش سزارین به دنیا آورد. تیم دامپزشکی توله یوز‌ها به قدری نابلد و ناشی بودند که جنسیت این توله‌ها را هم اشتباه عنوان کردند. بنابراین به نظرم اگر مسوولان در صدد حفظ این توله‌ها بودند باید از باغ‌وحش لندن تیم متخصص یوزپلنگ را به ایران می‌آوردند. چه‌بسا آنها حاضر بودند با حداقل حقوق به گونه‌ای از این توله‌های مراقبت کنند که هیچ‌کدامشان از بین نمی‌رفت. در نتیجه باید گفت مسوولان، قدر توله یوزپلنگ‌ها را ندانستند. به همین خاطر آنها را به دست کارشناسان ناشی سپردند. به نظرم اگر شرایط به همین منوال پیش رود، سومین توله یوز نیز تلف می‌شود. چرا که تیم پزشکی حاضر در کنار توله‌ها تا حالا یوزپلنگ ندیده‌اند. در چنین شرایطی مسوولان شانس بقای یوزپلنگ آسیایی را روز‌به‌روز کمتر می‌کنند.

اشتباهات جبران‌ناپذیر

دکتر ایمان معماریان مشاور دامپزشکی سازمان جهانی نجات حیوانات نیز با توجه به مرگ دومین توله یوز و ایرادات وارده به آن به «جهان صنعت» گفت: در حال حاضر به دلیل عدم کالبدشکافی یوز دوم در خصوص مرگ آن نمی‌توان اظهارنظری کرد. اما این توله هم احتمالا به دلیل شرایط نگهداری و نوع تغذیه نامناسب تلف شده است. اما مهم‌ترین و اصلی‌ترین ایرادی که به تیم نگهداری توله یوزها وارد است، فقدان برنامه مدون برای تولد، شیردهی مناسب، دارو، لوازم نگهداری و نوع شیر مصرف‌شده است. متاسفانه مسوولان این امر درخصوص نگهداری توله‌های یوز شناخت و تجربه کافی نداشتند، چرا که به دلیل همین نبود برنامه‌ریزی مدون مشکلات زیادی درخصوص نگهداری توله یوزها به وجود آمد. زیرا از همان ابتدای امر بدون مراقبت‌های بهداشتی، استفاده از شیر نامناسب و لمس توله‌ها بدون ماسک و دستکش جان توله‌ها به خطر افتاد.

وی افزود: متاسفانه به گفته تیم دامپزشکی «ایران» با سزارین صحرایی و بدون مراقبت‌های بهداشتی توله‌ها را به دنیا آورد. حتی در عکس‌ها مشاهده کردیم که کارشناسان حاضر بدون استفاده از دستکش استریل توله‌ها را لمس کردند. بنابراین تیم دامپزشکی «ایران» باید از این به بعد بیشتر مراقب این یوزپلنگ باشند، چرا که چنین بی‌توجهی‌هایی می‌تواند منجر به نازایی یا مرگ‌اش شود.

دکتر معماریان درخصوص دلیل کاهش توجه دولت به حیات‌وحش بیان کرد: به نظرم یکی از دلایلی که دولت‌ها به اندازه کافی به حیات‌وحش توجه نمی‌کند. عدم سود و منفعت در آن است. به همین دلیل بودجه‌ مطلوبی برای حفظ حیات‌وحش اختصاص نمی‌دهد. این در حالی است که تنوع‌زیستی ایران بسیار مهم است و اگر بیشتر به آن توجه شود حتی پتانسیل سودآوری نیز دارد. در نتیجه برای جلوگیری از تکرار این خطاهای نابخشودنی باید از تجارب کارشناس‌های بین‌المللی استفاده کرد. اینکه در خبرها با افتخار اعلام کردند تیم دامپزشک ایرانی برای اولین‌بار چنین امر مهمی را انجام داد و نتیجه هم این شد که می‌بینیم قابل تقدیر نیست، چرا که این تیم تاکنون یک یوزپلنگ و روند زایمان آن را از نزدیک ندیده بود. آنها آخرین بازمانده‌های یوزپلنگ ایرانی را نابود کردند، به همین خاطر اعلام آن افتخاری ندارد. در نتیجه سازمان محیط‌زیست برای پیشگیری از تکرار این وقایع تلخ و جبران‌ناپذیر باید از تجربه‌های بین‌المللی استفاده کند. باید اشتباهات را قبول کرد و در مقابل انتقادات جبهه نگرفت. در چنین حالتی اگر یوزپلنگی باقی ماند، می‌توانیم از آن مراقبت کنیم.