این روزها تالاب هامون در سیستان و بلوچستان تشنه یک قطره آب است، آبی که حقش است و باید از رودخانه هیرمند که از افغانستان به ایران می‌آید تامین شود، با توجه به اهمیت تامین این حقابه در سال ۱۳۵۱ قراردادی میان دولت وقت ایران و افغانستان به امضا رسید که بر اساس آن مقرر شد سالانه ۸۵۰ میلیون متر مکعب و روزانه ۲۶ متر مکعب بر ثانیه حقابه این تالاب از هیرمند تامین شود اما شواهد نشان می دهد که مدتی است این اتفاق نمی‌افتد و با توجه به کم بارشی و خشکسالی‌های پیاپی چند سال اخیر در کشور مشکلات کم آبی این تالاب زیاد شده به طوری که دیگر به طور کامل خشک شده است.
تالاب هامون در حالی خشک شده است که از سال‌ها قبل برای پیشگیری از این وضعیت فکر شده بود که نتیجه آن هم انعقاد قرارداد تامین حقابه از هیرمند میان ایران و افغانستان است اما مدتی است که می‌بینیم نه تنها آبی از هیرمند وارد هامون نمی‌شود بلکه افغانستان هم در دو دوره اقدام به انحراف آب از هیرمند به سمت منطقه‌ای بیابانی و بدون کشت و زرع به نام گودزره کرده است، جدا از این سدسازی هم در بالادست مشکل‌ساز شده به طوری که سد کمال‌خان در ۷۰ کیلومتری مرز ایران بر روی بستر اصلی رودخانه هیرمند در ولایت نیمروز هم برای هامون شاخ و شانه می‌کشد و نمی‌گذارد یک قطره آب به بستر تفت‌دیده تالاب برسد.
این در حالی است که تالاب بین‌المللی هامون سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریای خزر و دریاچه ارومیه، هفتمین تالاب بین‌المللی جهان و یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره در ایران است که در صورت خشک شدن مشکلات محیط زیستی و اجتماعی زیادی به همراه خواهد آورد، ۵ شهرستان هیرمند، نیمروز، زابل، هامون و زهک در اطراف تالاب بیش از ۴۰۰ هزار نفر جمعیت را در خود جای داده است که زندگی تمام آنها متاثر از این تالاب است، همه آنها در بخش‌های کشاورزی، دامداری، گردشگری و صیادی مشغول به کار بودند که زندگی و کار همه تحت تاثیر خشک شدن تالاب قرار گرفته است. از سوی دیگر به هوا بلند شدن گرد و غبار نیز از جمله مشکلاتی است که دامن مردم منطقه را گرفته است.
در این میان برخی اقدامات نشان می دهد که دشمنان در مرزها فعالند و کشورهای ابرقدرتی که دوست دارند مرزهای ما را خالی کنند و ناامنی را به کشور بیاورند، بیکار ننشسته‌اند؛ معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست در این باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: در زمینه حقابه هامون از هیرمند رییس جمهور دستور ویژه داده است، بر این اساس ابتدا نماینده ویژه رییس جمهور در امور افغانستان موضوع را پیگیری کرد، ما هم نشست‌هایی داشتیم و خواهش کردیم که این موضوع در دستور اصلی کارشان قرار گیرد، رایزنی‌ها را آغاز کردند اما متاسفانه دولت مستقری در افغانستان نیست تا موضوع را دنبال کند.
وی افزود: ما کاملا مردم منطقه سیستان و بلوچستان و وضعیت آنها را با خشک تالاب درک می‌کنیم و بر همین اساس است که رییس جمهور به وزارت نیرو ماموریت ویژه داد و وزیر نیرو هم با هیات بلندپایه‌ای به افغانستان سفر کرد و در آنجا نشست هایی با هیات حاکمه برگزار شد که بسیار مفصل بود اما به نظر می رسد دست‌هایی در کار است که به این هیات حاکمه افغانستان اجازه نمی‌دهد نسبت به تعهداتشان در قبال ایران عمل کنند.
وی اظهارداشت: هیات حاکمه افغانستان یک بار بحث آمار بارش‌ها و مخازن آبی ایران را مطرح می‌کنند و می‌گویند که به اطلاعات شما اعتقادی نداریم در صورتی که همواره سنجنده‌هایی در قالب ایستگاه‌های آب سنجی در منطقه فعال است، همچنین ایستگاه‌هایی هم در ایران و هم افغانستان میزان بارش‌ها را مشخص می‌کنند و در دو کشور از داده‌های آنها استفاده می‌شود و کاملا هم قابل سنجش و راستی آزمایی هستند اما متاسفانه این تفکر در افغانستان وجود ندارد.
سلاجقه ادامه داد: البته در تمام این نشست‌ها هم وزیر خارجه افغانستان اعلام کرد که ما در بحث حقابه ایران مبتنی بر تفاهم نامه میان دو کشور که تامین ۲۶ متر مکعب بر ثانیه و ۸۵۰ میلیون متر مکعب بر سال تعهد داریم، پایبند هستیم؛ این حرف‌ها را می‌زنند اما در عمل باز هم اجرا نمی‌کنند، با وجود این حرف‌ها بعد از سفری که وزیر نیرو به افغانستان داشت باز هم آنها آبی را رها کردند اما آن‌را به سمت منطقه گودزره در افغانستان منحرف کردند و اصلا آبی به ایران و سمت هامون نیامد؛ بنابراین در این قسمت دیگر باید ناچارا از ظرفیت های بین‌المللی استفاده کنیم، البته اولین سیاست ما این است که نشست‌های دو جانبه می‌تواند موضوع را حل کند، ما به افغانستان از جوانب زیادی اشتراکات فوق العاده‌ای داریم اما الان در تصمیم‌گیری‌های هیات حاکمه فعلی افغانستان یک نابسامانی وجود دارد از این رو تلاش می‌کنیم از ظرفیت‌های بین‌المللی استفاده کنیم بر این اساس هم سازمان حفاظت محیط زیست و هم وزیران نیرو و خارجه باید از این ظرفیت استفاده و خود را مکلف به حل این مشکل کنیم.
وی تاکید کرد: الان در این شرایط برای مردم ما در منطقه سیستان و بلوچستان بحث مرگ و زندگی مطرح است، ما مکلفیم که آب را برای آن مجموعه تامین کنیم در نتیجه از ظرفیت های بین المللی همراه با روند نشست ها و دیپلماسی دوجانبه استفاده خواهیم کرد تا با گفتمانی که اتفاق می افتد آنها به این نتیجه برسند که آب امروز نیاز اصلی ما است و آنها موظفند به تعهداتشان در قالب پروتکل ها و تفاهم نامه هایی که قبلا امضا شد، عمل کنند.
معاون رییس جمهوری درباره اینکه سیستان و بلوچستان یک شهر مرزی است و مهاجرت و خالی شدن از جمعیت آن‌را تهدید می کند، گفت: با توجه به شرایط اقلیمی که اتفاق افتاده و چند سالی است که درگیر یک وضعیت استثنایی خشکسالی در کشور هستیم و مردم هم آن‌را درک می کنند، اولویت اصلی ما تامین آب شرب استان است، در واقع در تلاشیم تا آب شرب پایدار برای استان تامین شود، اولویت دومی که توسط وزارت نیرو نیز پذیرفته شده تامین حقابه‌های تالاب ها است که میزان آن‌را هم برای رودخانه ها و هم تالاب ها تهیه و در قالب جدول به وزارت نیرو ارائه دادیم این میزان آب با سه سناریوی شرایط پرآبی، میان آبی و کم آبی تهیه شده است و امیدواریم وزارت نیرو بتواند آب شرب را تامین کند و بعد از آن حتما ما هم حقابه ها را پیگیری می کنیم.
وی افزود: البته اینکه استان های مرزی مناطق حساسی هستند را کاملا قبول داریم و حساسیت ما بر روی این مناطق دو چندان است، برای همین برای برون رفت از این وضعیت خشکی حتما از تمام ظرفیت ها به ویژه دیپلماسی استفاده می کنیم، در کنار مباحث دیپلماسی باید به منابع و ظرفیت های داخلی هم توجه کنیم، به عنوان مثال باید بخش آبخیزداری را تقویت کنیم تا در زمانی که بارش مناسبی رخ می دهد بتوانیم آبها را جمع آوری، انبارش و ذخیره سازی کنیم، چندی پیش در سیستان و بلوچستان باران های تابستانی خوبی داشتیم که می توانستیم این حجم آب را مدیریت و ذخیره کنیم و با توانمندی که در کشور وجود دارد، می توانیم در این مسیر گام های خوبی برداریم.
رییس سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: مسوولان باید یقین پیدا کنند آبی که در قالب سیلاب از مقابل چشمان ما عبور می کند و کیفیت مناسبی هم دارد ذخیره سازی شود تا منبعی برای تغذیه سفره های زیر زمینی و منابع آبی باشد که این کار با طرح آبخیزداری مسیر می شود، بحث دوم ما در این شرایط این است که از بحث های دیپلماسی استفاده کنیم که بتوانیم کشور همسایه را مجاب کنیم تا به تعهداتش عمل کند که در این راه از تمام ظرفیت های گفتمانی هم استفاده می کنیم، در واقع با توجه به اهمیت موضوع این اتفاق حتما باید رخ دهد.
- 19
- 5
