آبخوان اصفهان در کما

بنابر آمار رسمی شرکت آب منطقه‌ای اصفهان، از ۳۵ دشت موجود استان که ۹۱ درصد وسعت استان اصفهان را در بر می‌گیرند، ۲۷ دشت ممنوعه و از بین آن‌ها ۱۰ دشت در وضعیت ممنوعه فوق بحرانی به سر می‌برند. با توجه به اینکه تنها ورودی آب به حوضه آبخوان دشت اصفهان، زاینده‌رود است تا زمانی که آبی در رودخانه جاری نشود، به‌طورقطع آبخوان‌ها تغذیه نمی‌شود و تا مادامی که برداشت‌ها از منابع آبی ادامه داشته باشد، نگرانی برای فرونشست زمین همچنان به‌جا خواهد بود.رئیس گروه حفاظت آب‌های زیرزمینی شرکت آب منطقه‌ای اصفهان در این باره با اشاره به اینکه به‌شدت درگیر شرایط ناپایدار منابع آب‌های زیرزمینی در اصفهان هستیم، به «اصفهان زیبا» می‌گوید: سالانه افت متوسط سطح آب‌های زیرزمینی در استان حدود ۳۹ سانتیمتر و کسری مخزن تجمعی آب‌های زیرزمینی استان، بالای ۱۲ میلیارد مترمکعب است.

مینا بَگی با تأکید بر اینکه کسری مخزن نشان‌دهنده عدم برقراری تعادل بین منابع و مصارف است، تصریح می‌کند: طی سال‌های گذشته از آبخوان‌ها برداشت آب زیادی شده است و همین هم وضعیت آبخوان‌ها را وخیم کرده است. از سوی دیگر یک منبع تغذیه همچون رودخانه زاینده‌رود از آبخوان گرفته شده است. درنتیجه طی سال‌های اخیر کسری مخزن آب‌های زیرزمینی استان بسیار بحرانی شده است.رئیس گروه حفاظت آب‌های زیرزمینی شرکت آب منطقه‌ای اصفهان با بیان اینکه از حدود سال‌های ۶۰ و ۶۱ نه فقط در اصفهان بلکه در کل کشور سطح آب‌های زیرزمینی افت و سیر نزولی داشته است، می‌گوید: در این شرایط باز هم مجوزهای جدید برای برداشت‌های جدید آب صادر شده است. او با بیان اینکه به دنبال این وضعیت برنامه تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی نه فقط به استان اصفهان، بلکه به تمام استان‌ها ابلاغ شده، توضیح می‌دهد: به نظر می‌رسد با وضعیت بحرانی اصفهان، نیازمند عزم و همت جدی در کل استان هستیم تا با همراهی تمام ارگان‌ها، علاوه بر تخصیص اعتبارات لازم، برای جلوگیری از تشدید این وضعیت اقدام عاجلی انجام دهیم.

نیازمند علاج قبل از فاجعه هستیم

بگی با بیان اینکه امسال حدود یک هزار کنتور حجمی هوشمند روی چاه‌های مجاز استان نصب و حدود ۴۳۰ چاه غیرمجاز پر و مسلوب المنفعه شده است، تصریح می‌کند: با توجه به وضعیت فعلی این تعداد راهگشا نخواهد بود؛ بنابراین نیازمند اقدام عاجلی هستیم تا جلوی وقوع فاجعه‌های بعدی گرفته شود. او با اشاره به آب قابل‌برنامه‌ریزی در آبخوان‌های استان می‌گوید: برای هر محدوده مطالعاتی از سمت وزارت نیرو مقادیر آب قابل‌برنامه‌ریزی برای مصارف گوناگون ابلاغ شده که لازم است برنامه‌ریزی در راستای بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی در چارچوب این آب قابل‌برنامه‌ریزی صورت گیرد.

رئیس گروه حفاظت آب‌های زیرزمینی شرکت آب منطقه‌ای اصفهان اضافه می‌کند: اکنون حدود ۹۶۰۰ چاه غیرمجاز فعال در استان اصفهان داریم و لازم است با همکاری شرکت آب منطقه‌ای، نیروی انتظامی، دستگاه قضایی، استانداری و سایر دستگاه‌ها و ارگان‌ها در سطح استان، این چاه‌های غیرمجاز را پر و مسلوب المنفعه کنیم. از سوی دیگر برداشت چاه‌های مجاز دارای اضافه برداشت نیز باید طریق نصب کنتورهای هوشمند کنترل شوند.او با اشاره به کسری آبخوان و پیشروی فرونشست زمین در اصفهان توضیح می‌دهد: امروزه با توجه به وضعیت بحرانی منابع آب زیرزمینی در استان و افت شدید سطح آب در آبخوان‌های استان، ۲۹ دشت از ۳۵ دشت استان اصفهان ممنوعه و ممنوعه بحرانی اعلام شده‌اند و اکنون تنها شش محدوده آزاد داریم؛ البته این محدوده‌ها ظرفیت بهره‌برداری چندانی ندارند؛ بنابراین محدوده‌های مطالعاتی که قابل بهره‌برداری است، ممنوعه اعلام شده‌اند.

بگی تصریح می‌کند: فرونشست زمین پدیده‌ای غیرقابل‌برگشت و آخرین مرحله از وقوع پدیده بیابان‌زایی است؛ اما برای کاهش روند پیشروی این پدیده باید اقدام عاجل انجام دهیم تا شرایط بدتر نشود؛ در غیر این صورت وقتی فرونشست زمین رخ دهد، مسیر خود را طی خواهد کرد.او با تأکید بر اهمیت تأمین معیشت بهره‌برداران چاه‌های غیرمجاز، می‌گوید: باید توجه داشت که ممکن است معیشت افرادی به منابع آبی غیرمجاز وابسته باشد و لازم است علاوه بر عمل به قانون، جوانب اجتماعی و اقتصادی آن را نیز در نظر گرفت.

زاینده‌رود باید جریان دائمی داشته باشد

بگی با تأکید بر ضرورت تأمین حقابه محیط‌زیست در حوضه زاینده‌رود، به این نکته اشاره می‌کند که یکی از راهکارهای مواجهه با این بحران، برقراری جریان پایدار و دائمی رودخانه زاینده‌رود است.او با اشاره به اینکه در استان اصفهان ۹۶۰۰ چاه غیرمجاز فعال و همچنین ۴۱ هزار و ۲۰۰ حلقه چاه مجاز فعال وجود دارد، می‌گوید: از این تعداد چاه مجاز بسیاری از آن‌ها حتی به اندازه پروانه بهره‌برداری خود برداشت آب ندارند؛ اما آن درصدی که بیش از پروانه برداشت، اضافه برداشت آب دارند، باید مجهز به کنترل هوشمند شوند تا برداشت آب آن‌ها کنترل شود.

بگی همچنین درباره آب‌های ژرف به‌عنوان منبعی برای تأمین آب، توضیح می‌دهد: آب‌های ژرف منبع پایدار و دائمی برای تأمین کمبود آب در کشور نیستند و اکنون برآورد دقیق و درستی از آب‌های ژرف در کشور وجود ندارد. او می‌گوید: با توجه به شرایط موجود و مسئله دشوار بهره‌برداری از این منابع آبی و کیفیت آن، به نظر می‌رسد اگر فکری به حال برقراری تعادل بین منابع و مصارف آبخوان‌های در دسترس کنیم، بهتر از آن است که به فکر بهره‌برداری از منابع آب ژرف باشیم.