تخلیه عمدی سد زاینده‌رود با چه هدفی صورت می‌گیرد؟

اگر بگوییم بحران آب در اصفهان ناشی از کم‌آبی نیست، بیراه نگفتیم. زنده‌رود قربانی است. قربانی بی‌ثباتی و سوء‌مدیریت آب در کشور. آن‌چنان که بار دیگر وضعیت آن به مرحله هشدار رسیده است. ماجرا از این قرار است که بر خلاف برنامه مصوب شورای توزیع عادلانه آب میزان خروجی سد زاینده‌رود از ۱۴ مترمکعب در ثانیه به ۲۲ مترمکعب در ثانیه می‌رسد. این در حالی است که چنین اقدامی معنی‌ای جز تخلیه عمدی سد زاینده‌رود ندارد، اما به راستی این اقدام با چه هدفی صورت می‌گیرد؟

این روزها صدای فعالان جنبش مخالفت با انتقال آب کارون ذهن‌ها را متوجه سد زاینده‌رود کرده است. سدی که قرار است آب آشامیدنی میلیون‌ها نفر را در استان‌های اصفهان، یزد و چهارمحال بختیاری تامین کند. با توجه به خشکسالی و کاهش بارندگی در خواهیم یافت اخبار منتشر شده از سوی مسئولان استان اصفهان حاکی از آن بود که ذخیره آب پشت سد زاینده‌رود تا پایان تیر به اتمام می‌رسد؛ اما با بارش‌های اخیر حجم آب پشت سد به ۳۲۵‌میلیون متر مکعب رسیده است.

امری که باعث شد مردم بتوانند بابت تامین آب آشامیدنی تا ابتدای فصل بارش نفس راحتی بکشند، اما در این میان اخباری منتشر می‌شوند که بر خلاف برنامه مصوب میزان خروجی سد زاینده‌ رود از ۱۴ متر مکعب در ثانیه به ۲۲ متر مکعب در ثانیه می‌رسد. حال آنکه این اقدام جز تخلیه عمدی سد زاینده‌رود در شرایط ویژه سیاسی - امنیتی کشور معنی ندارد. برای روشن شدن این موضوع باید به چالش مربوط به مباحث انتقال آب استان‌های خوزستان و چهارمحال بختیاری با استان اصفهان نیز اشاره کرد. حامیان انتقال آب به کرات بر خلاف واقعیت‌های موجود انتقال آب کارون را برای مصارف آشامیدنی معرفی می‌کنند.

۸۳‌درصد سد زاینده‌رود خالی است

اردیبهشت ۹۷، معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای اصفهان با بیان اینکه تنها ۱۷‌درصد حجم سد زاینده‌رود پر است، گفت: نیاز بخش آشامیدنی از منابع آب استان اصفهان به ۴۰۰‌میلیون مترمکعب رسیده است. به ‌گزارش شرکت آب منطقه‌ای اصفهان، سعید قدوسی‌پور تصریح کرد: در ابتدای انقلاب در بخش آشامیدنی مصرف آب از حوضه زاینده رود تنها ۳۰‌میلیون مترمکعب بود که امروز با افزایش جمعیت این مقدار به ۴۰۰‌میلیون مترمکعب رسیده است. او با تاکید بر ضرورت صرفه‌جویی مصرف آب، افزود: امسال آمار کل بارش در اصفهان ۵۰‌درصد سال گذشته است و متوسط بارش در سال‌های گذشته در شهر اصفهان ۱۰۰ میلی‌متر و در کشور ۲۵۰ میلی‌متر بود.

قدوسی‌پور با اشاره به سرانه مصرف آب در کشور که تقریبا دو برابر سرانه متوسط دنیا است، گفت: با ارزش‌ترین منابع امروز، آب است و لازم است برای مواجه نشدن با مشکلات اساسی در سال‌های آتی مصرف درست و صرفه‌جویی را سر لوحه خود قرار دهیم. او با اشاره به بارش‌های اخیر، افزود: ذخیره حجم مخزن سد زاینده‌رود به حدود ۲۵۰‌میلیون مترمکعب رسیده که فقط ۱۷‌درصد حجم سد است.

این در حالی است که فعالان محیط زیست معتقدند با توجه به میزان کاهش ذخیره آب پشت سد چگونه مسئولان استان اصفهان گشاده دستانه طی مدت بیش از ۱۰ روز میزان خروجی سد زاینده‌رود را از ۱۳ به ۲۲ متر مکعب در ثانیه رساندند و مقدمات معضلی را به وجود ‌آورند که بی‌‌‌توجهی به آن امنیت تامین آب آشامیدنی میلیون‌ها نفر در استان‌های اصفهان، یزد و چهارمحال بختیاری را به مخاطره خواهد انداخت؛ آن‌چنان که اگر این روند تخلیه عمدی سد زاینده‌رود ادامه یابد، قطعا از شهریور به بعد مردم اصفهان با مشکل حتمی آب آشامیدنی روبه‌رو خواهند شد. از این رو باید گره کور سوء مدیریت آب در کشور باز شود تا بیشتر از این در وضعیت بحرانی آب دچار مشکلات عدیده نشویم.

جنگ روانی با تخلیه عمدی

یکی از فعالان محیط‌زیست درباره تخلیه عمدی سد زاینده‌رود در گفت‌وگو با «آرمان» می‌گوید: تخلیه عمدی سد زاینده‌رود در سنوات گذشته حکایت از تدارک یک جنگ روانی حساب شده علیه مخالفان انتقال آب کارون دارد. یوسف فرهادی ‌بابادی ادامه می‌دهد: با تخلیه سد زاینده رود از یک سو و خشکی رودخانه زاینده‌رود بی‌‌‌آبی استان اصفهان برای مردم اصفهان و دیگر نقاط کشور باورپذیرتر و مخالفان انتقال آب را به ظاهر در شکل استدلال بی‌اعتبار می‌کند، اما واقعیت چیست؟ آیا استان اصفهان بدون آب است؟ این فعال محیط‌‌زیست می‌گوید: برای تبین دلایل بازگشایی بیش از حد دریچه‌های سد زاینده‌رود باید گفت نزدیک ۱۶‌هزار چاه غیرمجاز جذبی در اطراف زاینده‌رود وجود دارد که آب رودخانه به جای حرکت در سطح جذب این چاه‌ها می‌شود. چنین رویکردی این امکان را برای مسئولان و کشاورزان اصفهان فراهم می‌کند که ۳۳۰‌میلیون متر مکعب از آب مورد نیاز خود را در فصل بهار و تابستان از این چاه‌ها استفاده کنند.

این در حالی است که در ظاهر امر سد زاینده‌رود خالی و بستر این رود در شهر اصفهان خشک است. فرهادی‌بابادی خاطرنشان می‌کند: در واقع هدایت هوشمندانه آب از سطح به زیرزمین برای مخاطبان ناآگاه فضای بحران و بی‌‌‌آبی را تشدید می‌کند و مسئولان استان اصفهان در بستر ایجاد این فضای روانی با اعمال فشار و لابی در بالاترین ارکان تصمیم‌گیری نظام بستر را برای اجرای پروژه‌های انتقال آب فراهم می‌کنند. او با ذکر مثالی بیان می‌کند: این فشارها تا جایی ادامه پیدا می‌کند که مجوز ابطال شده محیط‌زیستی کوهرنگ سه به‌صورت غیرقانونی توسط سازمان محیط‌زیست تمدید و رایزنی‌های نمایندگان استان اصفهان با معاون اول قوه قضائیه باعث شد تا پروژه انتقال آب کوهرنگ سه در سرشاخه‌های کارون که توسط دادستان استان چهارمحال بختیاری به علت تخلفات قانونی و ابطال مجوز تعطیل شده بود با لغو حکم قضائی مجددا مجوز کار پیدا کند.

فرهادی‌بابادی توضیح می‌دهد: به‌نظر می‌رسد با توجه به این مهم تخلیه عمدی سد زاینده‌رود بر خلاف مصوبات و دستورالعمل‌های قانونی باید از طرف شورای عالی امنیت ملی و دادستان کل کشور مورد توجه قرار گیرد و ضمن معرفی خاطیان با آنها برابر قانون برخورد شود.

مشکل آب آشامیدنی اصفهان حتمی است

نماینده مردم اصفهان در مجلس درباره تخلیه عمدی سد زاینده‌رود به «آرمان» می‌گوید: شهر اصفهان، نزدیک به ۵۰۰ روستای اصفهان و حدود هفت هشت شهرستانی که به آب آشامیدنی وصل هستند، از آب آشامیدنی استان اصفهان استفاده می‌کنند که از منبع زاینده‌رود تامین می‌شود. حیدرعلی عابدی می‌افزاید: نزدیک به ۳۵۰‌میلیون مترمکعب آب آشامیدنی استان اصفهان در سد زاینده‌رود پیش‌بینی می‌شود و ۵۰‌میلیون مترمکعب از آب سد زاینده‌رود نیز آب یزد است. او بیان می‌کند: از آنجایی که آب آشامیدنی اولویت دارد، آن را حساب و مازادش را بین صنعت و کشاورزان و باغداران چهارمحال و بختیاری و اصفهان تقسیم می‌کنند.

اینها محاسبات دقیق و پیچیده‌ای دارد که شوراهای مختلفی متشکل از وزیر کشور، معاونان او، جهاد کشاورزی، وزارت نیرو، استانداران و نمایندگان صنف کشاورزان با دقت آن را بررسی کرده‌ و مصوبه شورای توزیع عادلانه آب حوضه زاینده‌رود را ایجاد کردند. عابدی اظهار می‌کند: باید وزارت نیرو براساس این مصوبه عمل کند و اگر این مصوبه رعایت نشود، تمام نظم برداشت‌های آب در منطقه زاینده‌رود به هم می‌ریزد. شورای توزیع عادلانه آب برای سال ۹۷ یک جدول را پیشنهاد داد که در این جدول گفته شده ماهانه ۵/۴‌میلیون مترمکعب در منطقه چهارمحال و بختیاری و ۵/۲‌میلیون در منطقه استان اصفهان برای نجات درختان اختصاص داده شود. او ادامه می‌دهد: اگر این مساله رعایت شود، آبی که در سد باقی می‌ماند، آب آشامیدنی استان اصفهان می‌شود.

اگر ما این هفت‌میلیون مترمکعب آب را افزایش دهیم، آن آبی که برای آشامیدنی اصفهان در سد باقی خواهد ماند، به‌طوری تهدید خواهد شد. در واقع از ۳۵۰‌میلیون مترمکعب کم می‌شود. عابدی اضافه می‌کند: در حال حاضر اصفهان روزانه ۱۴ مترمکعب بر ثانیه آب مصرف می‌کند که سالانه ۳۵۰‌میلیون مترمکعب خواهد شد. ما برای اینکه ۱۴ متر آب به تصفیه‌خانه استان اصفهان برسد، باید ۱۴ متر آب در ثانیه از دهانه سد خارج شود. او توضیح می‌دهد: حال اگر در این میان آب برداشت شود، شورای توزیع عادلانه آب مجبور به افزایش خروجی سد است که منجر به خالی شدن ذخیره سد می‌شود. با این تفاسیر چیزی حدود ۲۲ متر بر ثانیه خروجی سد افزایش یافته است، یعنی هشت متر بر ثانیه آب از ذخیره سد استان اصفهان هدر می‌رود که به‌نوعی هدررفت عمدی آب محسوب می‌شود.

عابدی اظهار می‌کند: ما به تمام مسئولان کشور اعلام کردیم که باید مصوبه شورای توزیع عادلانه آب در حوضه زاینده‌رود اجرا شود. باید استاندار به‌طور جدی نیروی ویژه را اعزام کند تا از پمپ‌های مکش خارج از سهمیه آب برداشت نشود. از سوی دیگر، باید نیروی انتظامی از مجری قانون حمایت کند تا جلوی این اتفاق گرفته شود. نماینده مردم اصفهان در مجلس تاکید می‌کند: قطعا از شهریور به بعد با مشکل جدی آب آشامیدنی در استان اصفهان مواجه می‌شویم.

او می‌گوید: من نمی‌دانم پنج‌میلیون جمعیت در اصفهان را چگونه فدای عده‌ای خاص می‌کنند که با سودجویی و زیاده‌خواهی خارج از سهمیه‌هایشان آب برمی‌دارند. او می‌افزاید: اگر مصوبه شورای توزیع عادلانه آب اجرا نشود؛ یعنی عملا اعضای شورا بیهوده دور هم جمع شده‌اند. عابدی در پایان بیان می‌کند: باید سریعا وزارت کشور استاندار چهارمحال و بختیاری را وادار به همکاری و اجرای مصوبه کند تا از فاجعه جلوگیری شود.

نگین باقری