به گزارش آرمان، به نظر می‌رسد باتوجه به سخنان این نماینده با حجم عظیمی از آلودگی در آبهای زیرزمینی مواجه هستیم. از سوی دیگر مساله آب در جنوب کشور امروز از همیشه جدی‌تر است و باید برای آن اقدامی عاجل کرد. علاوه براین خبرهایی مبنی بر غیربهداشتی بودن وضعیت شبکه آبرسانی خوزستان وجود دارد. باتوجه به بحران امروز در زمینه تامین آب آشامیدنی مساله آلایندگی آب در جنوب کشور مساله کوچکی نیست. در این نوشتار تلاش شده در ارتباط با مساله آلایندگی آب در جنوب کشور به حقایق جدیدی دست پیدا کنیم.
آبهای زیرزمینی یکی از منابع مهم تامین‌آب در همه کشورهای دنیا محسوب می‌شوند و استفاده از آنها در آبیاری کشاورزی و مصارف شهری و صنعتی رو به افزایش است. تخلیه فاضلاب‌های صنعتی در زمین نیز با ورود فلزات سنگین که اغلب خاصیت سمی دارند، آلودگی‌های شدید شیمیایی و احیانا میکروبی در آبهای زیرزمینی تولید می‌کند. به گفته سخنگوی کمیسیون کشاورزی، آب و منابع‌طبیعی تاکنون وزارت نیرو در کل کشور، حدود ۴۰ درصد تصفیه و بازچرخانی شبکه‌های فاضلاب را عملی کرده است و ۶۰ درصد آن هنوز به اجرا در نیامده است.
علی‌محمد شاعری افزود: « حدودا ۸۰ درصد فاضلاب شهری کشور بدون تصفیه، وارد آبهای زیرزمینی شده و باعث آلودگی آب و خاک می‌شود و نتیجه آن بروز انواع بیماری‌ها و به خطر افتادن سلامت و بهداشت جامعه است.» بر اساس سخنان او تفاوتی میان چهار نقطه جغرافیایی کشور در این ارتباط وجود ندارد و بطورکلی در مدیریت فاضلاب‌های شهری دچار مشکل هستیم.
تنها جنوب نیست!
یک عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع‌طبیعی، شبکه‌آبی در حوزه انتخابیه و استان خود را فرسوده می‌داند. علی حاتمیان در گفت‌وگو با «آرمان» می‌افزاید: «در استان خراسان رضوی حدود ۲۰ درصد هدررفت آب در شبکه‌های آبرسانی وجود دارد. لوله‌های چدنی و قدیمی در شبکه‌آبرسانی این استان باید جای خود را به لوله‌های پلی‌اتیلن بدهند. در بسیاری از استان‌های کشور به دلیل شکستگی لوله آب هدر می‌رود. بنابراین باید اعتباراتی را برای اصلاح شبکه تحت‌فشار آب اختصاص داد. توان وزارت نیرو در سال‌های آینده مشخص نیست، اما باید بفکر اصلاح شبکه آبرسانی در کشور بود. »
وضعیت جنوب بدتر است
به نظر می‌رسد وضعیت در تمام شهرهای کشور در زمینه فرسودگی شبکه‌آب یکسان است، اما اظهارات نمایندگان استان جنوبی کشور پرده از حقایقی دیگر برمی‌دارد و این مشکل را در شهرهای‌جنوبی بیش از سایر استان‌های کشور بروز و ظهور می‌دهد. به گفته نماینده خوزستان وضعیت شبکه آبرسانی در این استان غیربهداشتی است و بخش وسیعی از جمعیت از آب شرب غیربهداشتی استفاده می‌کنند.
عباس پاپی‌زاده افزود: « برخی مناطق استان خوزستان دارای شبکه قدیمی انتقال آب مربوط به چهار دهه پیش هستند و شکستگی‌لوله به دلیل فرسودگی شبکه بسیار است، همچنین دربرخی شرایط به دلیل پرفشاری آب بخشی از لوله‌های شکسته خارج شده و لجن زار درخیابان‌ها ایجاد می‌شود.» اخیرا ۴۰۰ نفر از مردم ابوالفارس از توابع شهرستان رامهرمز در جنوب کشور بر اثر آلودگی‌آب به مراکز درمانی مراجعه کردند. تقریبا تمام مردم از بحران جدی آب در جنوب آگاه بوده و طرح‌هایی مانند نذرآب توسط هلال‌احمر در استان سیستان و بلوچستان به روشنی گواه نایابی آب در این استان است. در این صورت هدررفت آب تصفیه‌شده در استان‌های‌جنوبی بر اثر فرسودگی شبکه‌آبرسانی قطعا جبران‌ناپذیر است.
شیراز ۲۰ درصد نشتی آب دارد
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع‌طبیعی و نماینده شیراز در گفت‌وگو با «آرمان» در ارتباط با فرسودگی شبکه‌آبرسانی استان فارس می‌گوید: استفاده زیاد و نامتعارف از آب‌های‌زیرزمینی مشکلات را در حوزه آبرسانی زیاد کرده است، زیرا به ازای هر یک متر چاه‌های عمیق ۴۰ متر از عمق آبهای زیرزمینی کاسته می‌شود. این درحالی است که در بعضی مناطق ایران عمق چاه‌ها به چند صدمتر رسیده و نگرانی بسیاری ایجاد کرده است.
علی اکبری می‌افزاید: چندین چاه برای برداشت آبهای زیرزمینی در مواقع اضطراری در شهر تهران پیش‌بینی شده و در شیراز نیز هرساله ۸۰ درصد از منابع آبی از چاه‌های زیرزمینی تامین می‌شود. او تاکید می‌کند: نشت فاضلاب‌ها و استفاده از سموم در لایه‌های زیرین خاک منجر به آلایندگی آب شده و نگرانی‌هایی را در تامین آب‌های‌آشامیدنی ایجاد می‌کند.
اکبری خاطرنشان می‌کند: براساس برنامه ششم توسعه آب، آب شهرهای ساحلی باید از آب‌شیرین‌کن‌ها تامین شود و به‌تدریج آب‌های‌آشامیدنی از غیرآشامیدنی جدا شوند، زیرا اگر مصرف آب را به سه دسته آب‌‌مصرفی برای شهرها، آب معاش برای دام‌ها و گیاهان و آب برای صنعت تقسیم کنیم تقسیم‌بندی مصرف به نفع آب مصرفی شهرهای بزرگ صورت گرفته است. در واقع با کاهش میزان آب در سایر قسمت‌ها آب را به کلانشهرهایی مانند تهران یا شیراز رسانده‌اند.
این درحالی است که یکی از شاخصه‌های توسعه دسترسی به آب سالم است. او تاکید می‌کند: فرسودگی شبکه آبرسانی در تمام شهرهایی که شبکه آبرسانی آنها قدمت چندین دهه‌ای دارند وجود دارد. این شبکه‌ها قدیمی بوده یا فرسودگی پیدا کرده است، به عنوان مثال حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد آب از لوله‌های انتقال در شهر شیراز نشت می‌کند. طول این شبکه‌های اصلی و فرعی نیز بسیار وسیع بوده و تعویض آنها نیازمند سرمایه‌گذاری فراوان و تامین منابع است. در استان‌های جنوبی دسترسی به آب نیز مشکل‌تر از سایر مناطق است، شبکه‌ها فرسوده است و آب‌ها نیز از کیفیت لازم برخوردار نیست.
بنابراین نیازمند دقت بیشتر در مراحل بهداشتی و تصفیه آب هستیم. اکبری تاکید می‌کند: برخی از دستگاه‌ها مانند آبفای شهری و روستایی وظیفه نظارت بر بهداشت آب را دارند. مردم نیز باید در مواقعی نشتی لوله‌های آب و فاضلاب را گزارش دهند. علاوه براین افزایش نسبی قیمت آب نیز به کاهش هدررفت آن کمک می‌کند، زیرا آب امروز ضروری‌ترین و کم‌بهاترین است. فاضلاب نشت شده همراه با سموم و آلاینده‌های مضر برای محیط‌زیست خطرآفرین است و دستگاه‌های نظارتی مانند جهادکشاورزی، آبفا، مقامات محلی، شوراها باید بر مصرف سموم دقت لازم را داشته باشند. دستگاه‌های مسئول نیز باید به فوریت برای اصلاح قوانین در این زمینه دستور دهند.
کمبود بودجه در شرکت‌های آب و فاضلاب جنوب
مدیر طرح‌های آبرسانی و شبکه توزیع آب شرکت مهاب قدس در گفت و گو با «آرمان» در ارتباط با هدر رفت آب تصفیه شده شهری می‌گوید: زمانی عهده‌دار تامین آب در شهرهای جنوبی و استان بودم و به وضوح می‌گویم آلاینده‌های آب قابل شناسایی نیستند و باید روی آنها آزمایش انجام شود تا بتوان در این باره اظهارنظر کرد. یوسف تابنده می‌افزاید: آلودگی ناشی از شکستگی لوله در تمام شهرهای کشور وجود دارد و صرفا مربوط به شهر خوزستان نمی‌شود. درواقع هرجا لوله‌ای نشست کند علاوه بر خروج آب برخی از آلاینده‌ها نیز از محل شکستگی و نشتی وارد آبهای شبکه می‌شوند.
البته کلر تزریقی در آب تا اندازه‌ای برخی آلاینده‌ها را مهار می‌کند، اما هرچه حجم نارسایی شبکه بالاتر باشد وضعیت بهداشت وخامت می‌یابد. وضعیت خوزستان اینگونه است، اما نمی‌توان در ارتباط با میزان بهداشت آب خوزستان نسبت به شهرهای دیگر اظهارنظر کرد. او می‌گوید: البته خوزستان به نسبت شرایط آبرسانی بهتری نسبت به شهرهای مناطق محروم مانند سیستان و بلوچستان، کهگیلویه و بویراحمد و... دارد.
تابنده می‌افزاید: اگر آب از سرچشمه کیفیت خوب داشته و در ورود به شبکه آلوده شود قاعدتا منشا آن محل شکستگی‌ها و نشتی‌هاست. هرچه عمر شبکه آبرسانی بالاتر باشد قاعدتا شرایط و پتانسیل بالاتری برای آلودگی دارد. در اکثر شهرهای کشور مانند تهران قدمت شبکه و عدم بازسازی آن به‌دلیل شرایط مالی و اقتصادی دچار هدررفت آب هستیم. در تهران و شیراز تلفات آب بالای ۳۰ درصد است و عمده تلفات نیز از محل شکستگی‌ها و نشتی‌هاست. بنابراین صرفا این مشکل متعلق به شهرهای کوچک نیست و عمومیت دارد. او می‌افزاید: مقوله جلوگیری از هدر رفت آب و محاسبه آب به‌حساب نیامده یا بدون درآمد شامل دو بخش است.
بخشی از آب اندازه‌گیری نمی‌شود، اما نشست هم نمی‌کند. به عنوان مثال مصارف غیرمجاز یا خرابی کنتورها که بابت آنها پولی پرداخت نمی‌شود. براساس آخرین برآوردها حدود ۳۵ درصد از مصارف آبی ما در کشور بدون پرداخت هزینه مصرف می‌شوند. از این ۳۵ درصد قسمتی متعلق به آب بدون درآمد و بخش دیگر متعلق به نشتی آب است. هردوی آنها می‌توانند ارزشمند باشند. اگر آب محاسبه‌نشده را شناسایی، مدیریت و بابت آن وجه دریافت کنیم درآمد کشور افزایش می‌یابد و به بازسازی و بهبود شبکه‌ها کمک می‌شود. تابنده می‌افزاید: ارزش آبی که امروز در شهرهای جنوبی هدر می‌رود قابل توجه است. هزینه تصفیه آب در سیستان و بلوچستان یک دلار به ازای هر مترمکعب است، این آب به ازای هر مترمکعب حدود ۳۰۰ تومان فروخته می‌شود.
اگر این آب گرانبها از طریق لوله‌های کهنه، شبکه‌های فرسوده، اجناس نامرغوب توزیع شود قطعا تلفاتی دارد و میزان تلفات آب در شهرهای مختلف متفاوت است، در بعضی شهرها مانند زابل برای محاسبه آب بدون درآمد اقدام شد، اما نیازمند همکاری دوسویه و تجهیزات فشارسنجی، ردیابی، نشت‌یابی، شناسایی کنتورهای فرسوده و خراب بود که تمام این موارد مستلزم هزینه، زمان و نیرو است. متاسفانه شرکت‌های آب و فاضلاب این شهرها اساسا توانایی مالی این اقدامات را ندارند. این مطالعات در بیش از ۱۰۰ شهر انجام شد، اما نتیجه‌ای نداشت، زیرا خروجی آن منجر به کاهش تلفات آب نشد.
آرزو ضیایی
- 11
- 2
