به گزارش ایسنا، ذرات معلق در هوا یا گرد و غبار از مواردی هستند که سلامت انسان را به خطر می اندازند. بیشتر ذرات معلق بر اثر فعالیت های انسانی تولید میشوند و میتوانند حاوی ترکیبات خطرناکی باشند.
فلزات سنگین؛ گروهی از آلاینده های خطرناک هستند که اثرات زیان بار آن ها بر سلامتی انسان به اثبات رسیده است. تقابل با این آلاینده ها میتواند باعث مسمومیت های حاد و مزمن و بیماری های بسیاری مانند اختلالات عصبی، فقر موادغذایی، برهم خوردن تعادل هورمونی، چاقی، سقط جنین ، اختلالات تنفسی و قلبی و ... شود.
از آن جایی که فلزات سنگین میتوانند در ذرات غبار نیز وجود داشته باشند، بررسی و پایش میزان این آلاینده ها در ذرات معلق، اهمیت زیادی دارد. از آن جا که شهر تهران به شدت با مسئله آلودگی هوا و ریزگردها درگیر است، محققان اقلیم شناسی و جغرافیا با انجام مطالعه ای غلظت عناصر سنگین را در غبار ریزشی تهران بررسی کردند.
محققان برای انجام این مطالعه با استفاده از تله های رسوب گیر در سطح شهر تهران، در دو دوره سه ماهه در بازه زمانی زمستان ۱۳۹۶ تا بهار ۱۳۹۷، ۵۴ نمونه از غبار ریزشی شهر تهران را جمع آوری کردند. با انتقال این نمونه ها به آزمایشگاه، غلظت عناصر سنگین کادمیوم، کروم، مس، نیکل و سرب، اندازه گیری شد.
بررسی های این مطالعه در مورد ميزان غلظت کادمیوم نشان داد که میانگین و انحراف معیار غلظت کادمیوم در زمستان بیشتر از بهار است. در زمستان میزان این عنصر در ۷۴ درصد از ایستگاه ها و در بهار در ۲۸ درصد ایستگاه ها بالاتر از حد استاندارد بود.
یافته ها در مورد فلز سنگین کروم به این صورت بود که میانگین و انحراف معیار غلظت آن در زمستان و بهار، بسیار به هم نزدیک است. در زمستان تقریباً در ۴۰ درصد از ایستگاه ها و در بهار در ۴۴ درصد ایستگاه ها غلظت کروم بالاتر از حد استاندارد است. بالاترین غلظت کروم در ایستگاه« کمیل غربی» در منطقه ۱۰ ثبت شد و تقریباً ۵ برابر میانگین غلظت کروم در تهران بود. همچنین غلظت این عنصر در نمونه هایی از مناطق ۱۶، ۹، ۱۳، ۱۸ و ۱۲، دو برابر بیشتر از میانگین شهر تهران بود.
نتایج بررسی میزان غلظت مس در شهر تهران نشان داد که میانگین و انحراف معیار این عنصر نیز در زمستان بیشتر از بهار است. غلظت مس در زمستان، در ۸۸.۸۸ درصد از ایستگاها و در بهار در ۷۲ درصد از ایستگاه ها بالاتر از حد مجاز است.
یافته های این مطالعه در مورد میزان نیکل در غباز شهر تهران نشان داد که میانگین و انحراف معیار غلظت این عنصر در زمستان و بهار بسیار نزدیک به یکدیگر است. غلظت نیکل در زمستان در ۷۰.۳ درصد ایستگاه ها و در بهار در ۸۰ درصد ایستگاه ها بیشتر از حد استاندارد بود.
بررسی های انجام شده در خصوص میزان سرب در غبار شهر تهران، حاکی از این بود که میانگین و انحراف معیار غلظت سرب در زمستان بالاتر از بهار است و در زمستان تمامی ایستگاه های بررسی شده، میزان سرب بالاتر از حد استاندارد داشتند. در بهار نیز فقط یک ایستگاه در منطقه ۲۱، میزان سرب پایین تر از حد استاندارد داشت.
یکی از دلیل های تفاوت میزان غلظت برخی عناصر سنگین در زمستان و بهار، پایدارتر بودن و وارونگی هوا در فصل زمستان است. همچنین در فصل زمستان بیشتر از وسایل گرمایشی استفاده می شود و همین موضوع باعث افزایش عناصر سنگین نسبت به بهار است. همچنین میتوان گفت که برخی از این عناصر به علت افزایش ترافیک در دو ماه آخر زمستان، افزایش می یابند.
بررسی های این مطالعه نشان داد که در زمستان و بهار، غرب تهران کم ترین غلظت عناصر سنگین را دارد. در بازه زمانی مورد مطالعه مشخص شد که در زمستان و بهار بیشترین فراوانی بادهای با سرعت بالاتر از هشت متر بر ثانیه از غرب تهران بوده است. بدین ترتیب ذرات ریز گردوغبار که حاوی فلزات سنگین است، از این مناطق به نقاط شرقی تر پراکنده می شود. به علت الگوی توپوگرافی تهران و کم شدن سرعت باد در شرق، غلظت این عناصر در شرق بیشتر از غرب است.
در این مطالعه عنوان شد که بیشترین غلظت کروم در نواحی مرکزی به سمت جنوب است. این فلز سنگین در گردوغبارهای ترافیکی نقش مهمی ندارد و طبق فهرست مواد سمی انتشار کروم در درجه اول ناشی از فرآیندهای احتراقی صنایع فلزی و تولید سیمان است. ایستگاه هایی که در بهار میزان کروم در آن ها سه برابر بیشتر از میانگین بود، در نیمه جنوبی تهران قرار داشتند و با توجه به بررسی ها یکی از دلایل بالا بودن غلظت کروم در این ایستگاه ها می تواند معادن شن و ماسه در غرب تهران باشد.
با بررسی میزان این فلزات سنگین در گردوغبار ریزشی در زمستان ۱۳۹۶ و بهار ۱۳۹۷ عنوان شد که میزان این عناصر از کم ترین به بیشترین به ترتیب؛ نیکل، کروم، مس، سرب و کادمیوم است. این بررسی ها نشان داد که منشا سرب و کادمیوم بیشتر انسانی است و مس، کروم و نیکل بیشتر منشا طبیعی دارند.
در انجام این مطالعه فاطمه ارسلانی، بهلول علیجانی و مهری اکبری؛ پژوهشگران گروه اقلیم شناسی دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی به همراه شیرین محمدخان؛ پژوهشگر گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه تهران؛ مشارکت داشتند.
یافته های این مطالعه زمستان سال جاری به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان« بررسی عناصر سنگین( Cd, Cr, Cu, Ni, Pb) موجود در غبار ریزشی شهر تهران) در فصل نامه پژوهش های دانش زمین؛ زیر نظر دانشگاه شهید بهشتی، منتشر شده است.
- 14
- 1
