عاريه از عقدهای جایز میباشدقوانین احکام عاریه
در فقه و حقوق ایران، عاریه نوعی عقد جایز است که یک طرف عقد به موجب آن به طرف دیگر اجازه می دهد که از عین مال او در زمان معین به صورت رایگان استفاده کند به شرطی که عین مال از بین نرود. به عاریه دهنده، معیر میگویند درحالیکه به عاریه گیرنده، مستعیر گفته میشود. هر چیزی که اصلش درصورت استفاده از بین نرود تحت عنوان عقد عاریه مجسوب میشود.
شرایط انعقاد عقد عاریه
عقد عاریه برای صحت معامله مذکور در ماده ۱۹۰ قانون مدنی، یک سری شرایط اساسی به غیر از شرایط خاص دارد که عبارتند از:
- قصد طرفین و رضای آن ها
- اهلیت طرفین( بلوغ و عقل و رشد)
- موضوع معین که مورد معامله باشد
- مشروعیت جهت معامله
- لزوم مالکیت منفعت برای عاریه دهنده
عاریه آن است که کسی مال خود را در اختیار دیگری بگذارد که به طور مجانی از آن استفاده کندهزینه های مال عاریتی
> عاریه گیرنده، هزینه استفاده از مال عاریتی را بر عهده دارد.
> عاریه گیرنده، مسئول هزینه های استرداد مال می باشد.
> به هزینه های لازم برای حفظ و استفاده از مال عاریتی، هزینه های مشترک می گویند و این هزینه ها در ابتدا به قرارداد مراجعه می شود و درصورت سکوت قرار داد در این باره به عرف مراجعه می شود. در این شرایط، اگر عرف نیز ساکت باشد؛ عاریه دهنده، هزینه ها را بر عهده می گیرد.
ریشه نام عاریه
معنی کلمه عاریه اینست که شخصی، چیزی را از شخص دیگری برای انتفاع موقت بگیرد و بعد، آن را برگرداند. درواقع به چیزی اطلاق میشود که قابل داد و ستد باشد و عار بودن اخذ عاریه، وجه تسمیهُ آن است.
اوصاف عقد عاریه
- یکی از صفات عقد عاریه اینست که عقدی اذنی و عهدی محسوب میشود.
- عقد عاریه، صرفا استفاده دیگری از مال را مباح می کند.
- عقد عاریه به عنوان یک عقد مجانی و بلاعوض شناخته میشود. البته شرط عوض در آن وجود دارد.
- عقد عاریه، نوعی عقد جایز و رضایی می باشد.
- یکی از اوصاف عقد عاریه اینست که مبتنی بر مسامحه است.
- موضوع عاریه باید صرفا از اموال قابل بقاء باشد.
وضعیت معیر نسبت به مال
اشخاص ذیل میتوانند به استناد ماده ۶۳۶ قانون مدنی، مالی را به عاریه بدهند:
>> مالک عین و منافع مال می تواند مالی را به عاریه بدهد.
>> شخصی که مالک منافع است ولی مالک عین نیست.
>> شخصی که حق انتفاع از مال را دارد ولی مالک منافع نیست.
مسولیت خسارت ناشی از مال مورد عاریه
درصورت معیوب بودن مال عاریه و تولید خسارت برای مستعیر، معیر نباید خسارتی بپردازد وگرنه عرفا مسبب محسوب میشود چنین حکمی نیز برای مودع و موجر صدق میکند. در صورتی که معیر، مشمول خسارت شود مستعیر، ملزم به اثبات دو شرط زیر است:
> معیر، آگاهی کاملی از آن عیب داشته یا باید از آن در دید عرف، آگاه باشد.
عاریه دهنده را معیر و عاریه گیرنده را مستعیر می گویند> این عیب را از روی عمد یا در نتیجه بی مبالاتی به مستعیر، اعلام نکرده یا آنرا پنهان کرده است.
مدت دار کردن عاریه
تعيين مدت عاریه به وسیله شرط، امکانپذیر است و عقد برای چنین شروطی الزامی نیست و باز هم میتوان عاریه داده شده را قبل از پایان مدت مال پس گرفت. اگر مستعیر، پس از مدت زمان مذکور عاریه، از مال استفاده کند؛ ملزم به پرداخت اجرت المثل است.
از عقد عاریه به عنوان یک عقد رایگان و غیر معوض یاد میشود که درواقع عاریه دهنده برطبق آن به عاریه گیرنده کمک میکند؛ به همین دلیل نمی توان شرطی را در عقد عاریه عوض کرد. توجه داشته باشید که میتوان در ضمن عقد لازمی، عاریه یا عدم فسخ این عقد را شرط کرد؛ یعنی هیچ یک از طرفین، حق منحل کردن آن را ندارند.
مال مورد عاریه باید قابلیت بقا داشته باشد
یکی از شروط مال مورد عاریه اینست که قابلیت بقا دربرابر انتفاعی که اذن داده شده، داشته باشد. هر چیزی که بر اساس ماده ۶۳۷ قانون مدنی، با بقای اصلش از آن منتفع شود، میتواند به عنوان موضوع عقد عاریه محسوب شود. بنابراین موادغذایی و خوراکی، جزء عاریه به شمار نمی رود درحالیکه نمایش در فروشگاه به عنوان مال مورد عاریه تلقی میشود.
عقلایی و مشروع بودن منفعت
شرط عقلایی و مشروع بودن منفعت در زمره قواعد عمومی قرار دارد. مورد معامله بر اساس ماده ۲۱۵ قانون مدنی باید مالیت داشته باشد و منفعت عقلایی مشروع را تضمین کند. در حقیقت منفعت در عاریه، مورد عقد قرار می گیرد و از این رو یکی از شرایط منفعت مورد عقد عاریه، عقلایی و مشروع بودن است. گاهی اوقات، یک شیء واحد، چندین منفعت مشروع و غیرمشروع را بهمراه دارد.
چه کسانی نمیتوانند مالی را به عاریه بدهند؟
شخص عاریه دهنده برای انعقاد عقد عاریه باید علاوه بر مالک منفعت، اهلیت تصرف داشته باشد، بنابراین شخصی که عاریه دادن مال را غصب کرده، صحیح نیست. بنابراین برخی از افراد، مجوز عاریه دادن مالی را بدون اذن ولی یا طلبکاران ندارند که از آن ها می توان به سفیه، مجنون و کسانی که به علت سفاهت یا جنون یا افلاس، محجور از تصرف در اموالشان هستند؛ اشاره کرد.
درمورد شخص عاریه دهنده، ملکیت عین شرط نیست بلکه باید مالک منفعت به موجب اجاره یا وصیت باشد. عقد عاریه درصورت اهلیت نداشتن هر یک از طرفین، باطل است. درصورتی به مستعیر، غاصب می گویند که به اهلیت نداشتن معیر، آگاه باشد و مال را از او بعنوان عاریه پس بگیرد؛ بدین دلیل که محجور نمیتواند مال خود را تصرف کند.
فسخ کردن عاریه و باطل شدن آن
* درصورت عاریه دادن زمین یا قبری برای دفن و پوشاندن بدن میت در قبر بطور کامل، شما مجوز نبش قبر ندارید؛ تنها درصورتی می توان زمین عاریه را پس گرفت که بدن میت بطور کامل در آن پوشانده نشده باشد. اما عاریه دهنده نباید هزینه حفر قبر و هزینه پر کردن زمین یا قبر( یعنی هزینه کارهای انجام شده) را بپردازد، هم چنان که پر کردن زمین برعهده ی عاریه گیرنده نیست.
* مرگ معیر، موجب باطل شدن عاریه( بدون نیاز به فسخ) می گردد.
* اگر سلطه عاریه دهنده( جنون و...) از بین برود؛ عاریه( بدون نیاز به فسخ) باطل میشود.
* درصورت عاریه دادن زمین به منظور ساختمان سازی یا درختکاری، حق فسخ برای عاریه دهنده و حق گرفتن خسارت برای عاریه گیرنده وجود دارد. اما جلب رضایت طرفین، الزامیست؛ یعنی عاریه دهنده ملزم به جلب رضایت طرف مقابل است و عاریه گیرنده، باید رضایت عاریه دهنده را جلب کند.
تعیین مدت در عاریه موجب لزوم آن نمیشودگردآوری: بخش جامعه سرپوش
- 14
- 4
