رد مال چیست؟ / معرفی انواع رد مال

رد مال به معنای استرداد و پس دادن همان مال برده شده به صاحبش است

رد مال

وقتی که یک نفر، مالی را در اثر عملی یا جرمی به نحوه غیر قانونی تصاحب شود؛ حکم دادگاه در چنین شرایطی رد مال است یعنی مال باید به مالک اصلی برگردد. برطبق قانون مدنی، رد مال در جایی کاربرد دارد که معامله فضولی انجام شده باشد درحالی که کاربرد آن در موارد کیفری در جایی مانند سرقت و کلاهبرداری و… می باشد.

دادگاه پس از ثبت شکایت نامه یا دادخواست در دادگاه صالح توسط بزه دیده یا متضرر از جرم، به موضوع رسیدگی می نماید و دستور برطبق قانون اینست که مال تصرف شده توسط مجرم به صاحبش برگردد. یعنی فردی که مال دیگری را بطور غیر قانونی تصرف کند، باید مال اصلی را علاوه بر جبران خسارت و ضرر و زیان ها، به مالک برگرداند.

انواع رد مال

ردِ مال براساس وضعیت موجود، انواع مختلفی دارد که از آن ها می توان به رد عین مال، رد مثل مال و رد قیمی یا قیمت مال اشاره کرد.

>> رد عین مال:

وقتی که یک شخص، بدون اجازه و رضایت شخص دیگری، مالش را به هر نحوی تصرف کند؛ براساس قانون و حکم دادگاه باید همان مال را به صاحب اصلی برگرداند. مجرم برطبق این حکم، موظف به بازگرداندن همان مال به مالک است و باید در صورت لزوم، خسارات را جبران کند. رد عین مال در اصطلاح حقوقی، به برگرداندن اصل مالی اطلاق میشود که مجرم باید آن را به مالک بپردازد.

>> رد مثل مال:

گاهی اوقات امکان رد عین مال برای شخص متصرف وجود ندارد که باید حکم رد مثل مال در چنین شرایطی برای او اجرا شود. درصورت فروختن مالی توسط شخص متصرف به صورت غیرقانونی، موظف است که طبق قانون، مثل آن را به صاحب اصلی اش بازگرداند.

برای مثال یک سارق گوشی تلفن همراه ، از شما دستبند طلا و یا هر وسیله شخصی دیگر را میدزدد و آنرا می فروشد. به این ترتیب حکم رد مال و جبران خسارت، پس از دستگیری اش برایش صادر می شود اما به خاطر این که مال توسط سارق به فروش رفته و دیگر در اختیار ندارد؛ باید مثل و مانندش را برطبق قانون بخرد و به شما تحویل دهد.

>> رد قیمت مال:

درصورتی که امکان ردِ مال یا رد مثل مال برای سارق یا متصرف، پس از دستگیری اش میسر نشود؛ او موظف به پرداخت قیمت مال به مالک اصلی است. به عنوان مثال فرض کنید که دیگر مدل و برند گوشی موبایل سرقت شده در بازار موجود نباشد. در این صورت، سارق باید عدم امکان رد مثل مال را ثابت کند و قیمت گوشی موبایل را علاوه بر خسارات وارد شده به مالک بپردازد که به چنین اتفاقی رد قیمت مال یا رد قیمی مال می گویند.

>> رد مال خیانت در امانت:

درصورت تصاحب، تلف، مفقود و یا استعمال مال یک شخص توسط شخص دیگر که به قصد امانت و یا بهره گیری از آن در مصرف، گرفته بوده و قصد برگرداندن آن را ندارد؛ مرتکب جرم خیانت در امانت شده است. مجازات این جرم، حبس بمدت ۶ ماه تا ۳ سال است ولی درباره ی رد مال امانی در این جرم، موردی در قانون ثبت نشده است و از نظر قانون، جرم خیانت در امانت محسوب نمیشود. قاضی در این شرایط، هیچ اقدامی برای صدور حکم به رد مال به صورت مستقیم نمیکند.

رد مال به دو صورت انجام می‌شود این کار یا در دادسرا یا در دادگاه انجام خواهد شد

>> رد مال در کلاهبرداری:

وقتی که شخصی، مال شخص دیگری را با حیله و نیرنگ تصرف نماید؛ مرتکب جرم کلاهبرداری شده است. در این صورت مجرم باید مال تصرف کرده را علاوه بر مجازات جرم کلاهبرداری و جزای نقدی به صاحبش برگرداند.

کلاهبردار باید درصورت عدم رد مال در جرم کلاهبرداری، تا زمان بازگرداندن مال به صاحبش در زندان بماند و حتی اگر سالهای حبس تعزیری اش را گذرانده باشد؛ باز هم نمیتواند از زندان، آزاد شود. بنابراین نتیجه عدم رد مال به صاحبش برای مرتکب جرم کلاهبرداری باعث میشود که حبس و زندان او ادامه دار شود.

اگر شخص کلاهبرداری، مال تصرف کرده ی غیرقانونی را بفروشد؛ رد مال نیز نسبت به صاحب اصلی و خریدار صورت می گیرد. خریدار در چنین شرایطی مجوز شکایت از کلاهبردار و احقاق حق را دارد. کلاهبردار موظف است پولی که خریدار، پرداخت کرده را به او برگرداند و مال تصرف نموده را به صاحب اصلی اش بدهد.

برای صدور محکومیت کلاهبردار بر رد مال نیازی به تقدیم دادخواست نمیباشد

برای مثال سارقی که به سرقت گوشی تلفن همراه ، دستبند طلا و یا وسیله های شخصی منقول دیگر بپردازد و آنرا به شخص دیگری بفروشد؛ مرتکب جرم کلاهبرداری به غیر از جرم دزدی شده است. او در چنین موقعیتی موظف است که مبلغ دریافت کرده از خریدار برای فروش آن وسیله را به وی برگرداند و وسیله را به صاحب و مالک اصلی پس بدهد.

اعسار در رد مال در کلاهبرداری

بعد از محکوم شدن مجرم کلاهبردار به رد مال در دادگاه، ممکن است که او استطاعت مالی برای رد مال به صاحب مال را نداشته باشد. در این صورت مال باخته باید اقدام به تحقیق در مورد اموال و دارایی های مجرم کلاهبردار بنماید و اموال و دارایی هایش را برای توقیف به دادگاه معرفی کند. در صورت انجام این فرآیند، مالِ مالباخته توسط دادگاه از محل این اموال و دارایی ها، به او باز گردانده میشود اما اگر کلاهبردار، مالی نداشته باشد که بتوان آنرا توقیف کرد؛ حق ادعای اعسار را دارد.

چنانچه دادگاه، دادخواست اعسار محکوم به جرم کلاهبرداری را بپذیرد یا اعسار او از رد مال در نزد دادگاه ثابت شود؛ در این صورت مجرم کلاهبردار، محکوم به رد مال به صورت اقساط میشود و مال باخته ، مجوز پس گرفتن مالِ برده شده به صورت اقساط را دارد. این نکته را در نظر داشته باشید که باتوجه به مواردی نظیر ارزش مالِ برده شده و توانایی مالی محکوم برای پرداخت اقساط می توان نحوه ی قسط بندی ، مبلغ هر قسط و پروسه ی پرداخت کامل اقساط را تعيين کرد و صرفا قاضی پرونده وظیفه دارد که برای آن تصمیم گیری کند.

رد مال برای جبران خسارت مالی به افراد است

گردآوری: بخش اقتصاد سرپوش