خیار تاخیر ثمن چیست و از چه شرایطی برخوردار است؟

خیار تأخیر ثمن یکی از خیارات فسخ است

خیار تاخیر ثمن

عقد بیع، نام قرارداد خرید و فروش در حقوق میباشد که متشکل از دو دسته ی عقد بیع حال و عقد بیع موجل است. عقد حال و موجل از این نظر با هم تفاوت دارند که مهلت پرداخت در عقد بیع حال، وجود ندارد به همین خاطر، این مال باید فورا توسط فروشنده به خریدار تحویل داده شود درحالیکه مهلت پرداخت برای تسلیم مال به خریدار در عقد بیع موجل وجود دارد و باید در موعا مقرر، آن را تحویل دهد. اصل در قرارداد خیار تأخیر ثمن بر زمان حال بودن است مگر این که ثابت شود برای قرارداد مهلتی تعیین شده است.

به هزینه ای که برای خرید چیزی می پردازند، ثمن می گویند. یکی از انواع خیارات به نام خیار تأخیر ثمن میباشد که به شرح آن در ماده ۴۰۲ قانون مدنی پرداخته است. اگر مال فروخته شده بر اساس این ماده یک عین خارجی باشد و مهلت معینی برای پرداخت هزینه( تادیه ثمن) آن بین طرفین قرارداد مشخص نشده باشد و همچنین درصورت گذشت سه روز از تاریخ انعقاد، مال توسط فروشنده به مشتری تحویل داده نشود و هزینه ای به خریدار توسط مشتری پرداخت نشود، فروشنده حق فسخ معامله را دارد.

بنابراین درصورت وجود شرایط اعمال خیار تأخیر ثمن براساس این ماده، فروشنده می تواند چنین قراردادی را فسخ کند.

شرایط اعمال خیار تاخیر ثمن

در ادامه با شرایط اعمال خیار تأخیر ثمن اشنا شوید:

> قراردادی که منعقد میشود باید یک نوع قرارداد خرید و فروش تلقی شود؛ به همین خاطر این خیار از انواع خیارات مختص عقد بیع شناخته میشود .

> یکی از شروط مال مورد معامله اینست که عین خارجی و یا در حکمش باشد .

> از دیگر شرایط اعمال خیار تأخیر ثمن اینست که قرارداد باید حال باشد.

> توجه کنید که باید از تاریخ انعقاد قرارداد بمدت سه روز، گذشته باشد و علاوه بر تسلیم شدن نه مبیع( مال مورد معامله)، نه ثمن( هزینه) نیز پرداخت شده باشد.

از این رو خیار تأخیر ثمن به فروشنده تعلق دارد و این خیار، مختص مشتری نیست. در صورتی که خریدار، توانایی اثبات الزام به پرداخت ثمن توسط فروشنده را داشته باشد، خیار فسخش ساقط میشود.

اسقاط خیار تاخیر ثمن

شرایط استناد به خیار تأخیر ثمن توسط قانونگذار در قانون مدنی تعيين شده است. بنابراین، فروشنده برای استناد به این خیار باید شرایط زیر را داشته باشد:

- صاحب حق میتواند خیار تأخیر ثمن را مانند سایر اختیارات، اسقاط کند. این اتفاق میتواند به صورت شفاهی یا با بیان کردن و یا در قرارداد ذکر شود تا خیار تأخیر ثمن ساقط شود. خیار تأخیر ثمن در این دو صورت برای فروشنده از بین میرود و دیگر نمی تواند معامله را از این طریق بهم بزند.

- زمانی که مهلت مشخصی برای تحویل مال مورد معامله به خریدار در نظر گرفته نشود؛

خیار تاخیر ثمن زمانی به کار می‌رود که خریدار در پرداخت ثمن تعلل می‌کند

- گاهی اوقات، انجام اسقاط خیار تأخیر ثمن به صورت ضمنیست. یعنی فروشنده با انجام عملی، از حق اعمال خیار تأخیر ثمن صرف نظر می کند.

- در واقع اگر فروشنده پس از گذشت سه روز، قیمت معامله را از خریدار، مطالبه کند؛ یعنی از حق خود به صورت ضمنی برای اعمال خیار تأخیر ثمن گذشته است.

- یکی از مواردیکه فروشنده، قصد نابودی حق خود برای خیار تأخیر ثمن را دارد اینست که نسبت به دریافت بخشی از مبلغ از خریدار، اقدام کند که با اینکار نشان می دهد که نمی خواهد معامله را به هم بزند و از طریق خیار تاخیر ثمن، از حق فسخ خود گذشته است.

- درصورت تحویل ثمنی به فروشنده که معیوب است و به او داده شده است؛ خیار تأخیر ثمن به علت قبض ساقط است، اما میتوان به دلیل خیار عیب قرارداد را فسخ کرد.

- اصولا” تأخیر در پرداخت ثمن برای فروشنده در حقوق ایران باعث ایجاد حق فسخ نمی شود و فروشنده باید خریدار را طبق قاعده ی عمومی به تسلیم ثمن، الزام و اجبار کند.

فسخ قرارداد و خیار تاخیر ثمن

شما برای این که قرارداد را توسط خیار تأخیر ثمن، فسخ کنید؛ باید اظهارنامه ای برای خریدار ارسال کنید و نسبت به اعلام فسخ معامله اقدام کنید. سپس دادخواستی را برای دادگاه ارسال کنید که با عنوان “تایید فسخ قرارداد به جهت خیار تأخیر ثمن” شناخته میشود. بنابراین با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، اظهارنامه خود را در سامانه ثنا ثبت کنید.

البته بهتر است که با یک وکیل متخصص در حوزه معاملات، به خاطر عدم آشنایی با فرآیند حقوقی این کار و نحوه ی تنظیم اظهار نامه و دادخواست، پیش از هر اقدامی مشاوره بگیرید.

مرجع صالح برای رسیدگی خیار تاخیر ثمن

با توجه به این که این دعوا به ملک، مربوط میشود و ملک به عنوان مال غیر منقول است؛ دعوا در محل ملک، اقامه می شود.

خیار تاخیر ثمن قانون مدنی از خیارات فوری محسوب نمی‌شود

نحوه اجرای رای خیار تاخیر ثمن

با توجه به قرار گرفتن این دعوا در زمره ی دعاوی، هیچ اجراییه ای برای آن صادر نمی شود؛ به همین خاطر، دادنامه دارای جنبه اعلامی می باشد. دادگاه در چنین شرایطی صرفا به تائید فسخ قرارداد می پردازد. بنابراین فروشنده، معامله قرارداد را بدلیل خیار تاخیر در ثمن، فسخ می نماید اما تائید فسخ را برای قانونی کردن آن، از دادگاه درخواست می کند. وقتی که دادگاه، آن را تائید میکند؛ بر عمل فروشنده صحه می گذارد.

آیا خیار تاخیر ثمن فوری است؟

برای تحقق پیدا کردن خیار تأخیر ثمن باید از امضای عقد بیع، حداقل بمدت سه روز، گذشته باشد. برای استناد به این خیار در قانون مدنی، بازه زمانی مشخصی تعيين نشده و اصل بر عدم فوریت استناد به خیار تأخیر ثمن قانون مدنی است. بنابراین، فروشنده تا زمان عدم پرداخت تمام بهای مال مورد معامله توسط خریدار، حق استناد به این خیار را دارد.

نکات خیار تاخیر ثمن

* خیار تأخیر ثمن برای فروشنده در نظر گرفته شده و متعلق به مشتری نیست.

* خیار تأخیر ثمن برای سایر عقود نیست و صرفا به عقد بیع( خرید و فروش )، اختصاص دارد.

* اعمال خیار تاخیر ثمن برای زمانیست که کالای مورد معامله( ثمن) را به خریدار، تحویل ندهند ولی اگر درصورت تحویل بخشی از کالا نه تمام آن رامی توانید خیار تأخیر ثمن را اعمال کنید.

مثلا درصورت فروش سرویس مبلمان و تحویل بخشی از آن، اگر هم چنان قیمت آن توسط مشتری پرداخته نشده، مجوز اعمال خیار تأخیر ثمن را دارید.

* اگر فروشنده از گرفتن مبلغ، امتناع ورزد؛ خیار تأخیر ثمن، اعمال نمیشود.

برای مثال درصورت خرید یک خودرو و آماده کردن بهای آن، اگر فروشنده از گرفتن ثمن خودداری می کند؛ دیگر مجوز اعمال خیار تأخیر ثمن را ندارد.

اگر شرایط اعمال خیار تاخیر ثمن وجود داشته باشد ، فروشنده حق فسخ قرارداد را دارد

گردآوری: بخش جامعه سرپوش