قبرستان گردی از کجا آمد و چرا استقبال از آن هر روز بیشتر می‌شود؟

قبرستان در نگاه اغلب انسان‌ها سیاه و غم‌انگیز و گاهی خوف‌انگیز و ترسناک است اما هستند کسانی که دیدی متفاوت به قبرستان‌ها دارند، افرادی که هر روز بر شمارشان افزوده می‌شود. این روزها اگر سری به بهشت‌زهرا، ظهیر‌الدوله، ابن‌بابویه، گورستان لهستانی‌ها، تخت پولاد و ... زده باشید افرادی را بر سر مزارها می‌بینید که نسبت خونی با فرد متوفی ندارند. اما چه چیز آنها را به آنجا کشانده است؟ 

کسانی که قبرستان‌گردی را انتخاب می‌کنند به دنبال نوشیدن یک فنجان چای در یک فضای آرام نیستند. آنها به دلایل مختلفی به سراغ قبرها می‌روند، دلایلی که مورخان، نسب‌شناسان و باستان‌شناسان و ... به دنبال آن نیستند. هیجان و ماجراجویی یا شاید جست‌وجوی یافتن هویت از دست رفته گذشته یا ... از جمله دلایلی هستند که می‌تواند پای انسان را به گورگردی باز کند. اما کارشناسان درباره علت افزایش گردشگرانی که به این نوع گردشگری می‌پیوندد می‌گوید: «یکی از دلایلی که محبوبیت این سرگرمی روز به روز در حال افزایش است را مرگ و میر افراد مشهور در چند سال گذشته عنوان کرده‌اند.» این موضوع به راستی که حقیقت دارد. اگر این موضوع را در کشور خودمان جست‌و‌جو کنیم قطعه هنرمندان بهشت زهرا گرچه از نظر نمادشناسی و معماری چندان چشمگیر نیست اما در سال‌های اخیر به واسطه مرگ هنرمندان جوان مورد بازدید قرار می‌گیرد. گرچه چند سالی می‌شود که از مرگ مرتضی پاشایی خواننده جوان موسیقی پاپ می‌گذرد اما مزار او همچنان پر از گل‌های سرخ است. 

گورگردی‌ از کجا آمد؟

گورگردی شاید عنوان تازه‌ای از گردشگری باشد که در سال‌های اخیر به گوش رسیده است اما این نوع گردشگری پیشینه و تاریخ دارد. قربستان‌گردان معتقدند که این نوع گردشگری گذشته و پیشینه‌ای دور دارد. به اعتقاد آنها گورگردان از هزاران سال پیش وجود داشته‌اند. در چین، پرستش اجداد از سال‌ها در بین مردم مرسوم بوده است. هنوز هم در چین اعضای خانواده از گورهای اجدادی بازدید می‌کنند، آنها را تزئین می‌کنند. در کشورهای متعدد، زیارتگاه‌ها هنوز به محل دفن مردگان و دیگر افراد دینی تعلق دارد و مورد بازدید اقوام مردگان قرار می‌گیرند. گورستان‌گردی اصلاحی است که بعد از انتشار کتابی توسط اسکات استنون (ScotStanton‌) با نام گورستان‌گردی (Tombstone‌tourist) در سال ۲۰۰۳ رایج شد. این کتاب درباره موسیقی نوازندگان محبوب و جایی که آنها دفن شده‌اند، به رشته تحریر در آمده است. تا قبل از این به کسانی که از قبرها بازدید می‌کردند با عنوان «taphophile»‌ شناخته می‌شدند. آنها کسانی هستند که علاقه‌مند به بازدید قبرستان هستند و از دیدن آنها لذت می‌برند. البته اصطلاحات دیگری وجود دارند که تلاش می‌کند کسانی را که علاقه‌مند به جستجو ی سنگ قبر، بازدید از معابد و گورستان‌ها هستند را توصیف کند. اما عمومی‌ترین اصطلاحاتی که برای توصیف این افراد به کار برده می‌شود شکارچی قبر، علاقه‌مندان به قبرستان و ... هستند که اغلب اصطلاحاتی هستند که کمی پرماجرا هستند. با این حال اما گورگرد عنوان بهتری برای آنها است چرا که گورگردها گردشگرانی هستند که سفر می‌کنند، کشف می‌کنند، از دیدن قبرهای لذت می‌برند و این سفر را بارها و بارها تکرار می‌کنند. 

ویژگی گورگردی 

وقتی که از گورگردان می‌پرسند در این نوع گردشگری چه کاری انجام می‌دهید، پاسخ می‌دهند که «گورگردی می‌کنیم» بهترین جمله در توضیح گورگردی این است که آنها واقعا رفتن به قبرستان را دوست دارند. وقتی از قبرستان‌گردی از گورگردان پرسیده می‌شود، آنها می‌توانند از گورستان‌هایی که دیده‌اند، از معماری بی‌نظیر آرامگاه‌ها، شجره‌نامه‌ها، مجسمه‌های باشکوه روی مقبره‌ها، نمادهای گیج‌کننده، تاریخ چمشگیری که فرد متوفی در آن می‌زیسته است و خاطرات عجیب و غریبی که گاه‌گداری برای شان رخ داده، صحبت کنند. 

ظهور اینترنت و تحول گورگردی 

اما ظهور اینترنت در این نوع گردشگری تحولات زیادی به وجود آورد. تحولاتی از جنس بازدید مجازی و آنلاین از قبرستان‌ها و دیدن تصاویر متعدد از زوایای مختلف گورستان‌ها. تصاویری که البته به اندازه قدم زدن در یک گورستان در پاییز نمی‌تواند مخوف و هیجان‌انگیز باشد اما می‌تواند به اقتصاد شما کمک کند و از هزینه‌های سفر شما به گورستان‌های دنیا بکاهد. شما امروز به واسطه فضای مجازی می‌توانید تصاویری از گورستان‌های محل سکونت‌تان یا گورستان‌هایی که اقوامتان به خاک سپرده شده‌اند را برای دیگران به اشتراک بگذارید یا از وب سایت‌های برخی از معروف‌ترین گورستان‌ها در جهان ‌بازدید کنید و به ماجراجویی مجازی بپردازید. اما یک گردشگر واقعی قبرستان معتقد است که باید در میان سنگ قبرهای احاطه شده در طبیعت و عناصر دیگر پیاده‌روی کند و با دستانش سنگ‌ها را لمس کند و چیزهای جدید را کشف کند. 

اما ۵ یا ۶ سالی می‌شود که در ایران نیز این نوع گردشگری در میان مردم باب شده است. آرامستان خاندان هدایت، آرامستان باغ سفارت انگلستان، مسگرآباد، ابن بابویه، ظهیرالدوله و چندین و چند گورستان دیگر از جمله مکان‌های دیدنی این نوع گردشگری سیاه است. با این حال گورستان گردی، گردشگران خاص خود را دارد، گردشگرانی که سبب شده‌اند آژانس‌های گردشگری بر روی این نوع از گردشگری سرمایه گذاری نکنند چرا که پیدا کردن جامعه هدف خاص برای آنها بسیار دشوار است. تهران گورستان‌های بسیاری دارد اما آنچه که گردشگری را جذاب‌تر می‌کند، مرموز بود ن و سحرآمیز تر بودن آنهاست. گورستان‌هایی اقلیت‌های مذهبی و گورستان‌های معروف اتباع خارجی از جمله گورستان‌هایی مورد علاقه این نوع گردشگران است که ورود به آن دردسر‌های بسیاری دارد.

زهرا داستانی