درهای مدارس به روی مسافران نوروزی و اقشار کم درآمد بسته می‌شوند؟

سازمان میراث فرهنگی امسال یکی از یکه‌تازان بازار سفرهای نوروزی را از صحنه رقابت اسکان مسافران کنار زد، اقدامی که سال‌های پیش در سر داشت. نوروز سال ۹۶ زمزمه‌هایی از حذف «اسکان نوروزی فرهنگیان در نوروز ۹۷» از زبان مرتضی رحمانی‌موحد، معاون وقت گردشگری سازمان میراث فرهنگی و رئیس ستاد هماهنگی خدمات سفر به گوش رسید، اقدامی که حتی پس از رفتن او به یکی از اهداف سازمان بدل شد و در نوروز ۹۷ مدارس از لیست مراکز اقامتی کم هزینه برای عموم مردم خارج شد، مکان‌هایی که در نوروز ۹۶ با هزینه کرد ۲۹ میلیارد تومان و ۶ برابر سال قبلش، ۱۰ میلیون و ۹۶۳ هزار و ۱۷۷ نفر شب را پذیرا بود. اما این اتفاق قطعا می‌تواند نوروز ۹۷ را متحول کند، سفرهای نوروزی را کاهش دهد، هزینه سفر را بالا ببرد و حتی بخشی از طبقه متوسط و پایین جامعه را از لیست مسافران نوروزی حذف کند.

چرا مدارس از چرخه اسکان عمومی سفرهای نوروزی حذف شدند؟

پیش‌بینی برای سفرهای نوروزی آنقدر دور از انتظار نیست؛ همان طور که علی‌اصغر مونسان، رئیس سازمان میراث فرهنگی نیز آن را پیش‌بینی کرده بود که در نوروز ۹۷ میزان سفرها افزایش می‌یابد. این اتفاق هر سال رخ می‌دهد و سفرهای نوروزی چند روز قبل از سال نو و حتی تا چند روز پس از پایان تعطیلات نوروزی ادامه دارد. اما آمار سفرهای نوروزی هر ساله این واقعیت را پر رنگ‌تر می‌کند که توان اقتصادی خانواده‌های ایرانی کم‌تر و کم‌تر می‌شود و نیاز به ایجاد گردشگری داخلی کم هزینه‌تر که یکی از آنها ایجاد اقامتگاه ارزان‌ قیمت‌تر است، ضرورت می‌یابد، اقامتگاه‌هایی مورد اطمینان و امن که حداقل امکانات رفاهی را داشته باشد. «مدارس» اما گرچه هر ساله با موجی از انتقادات پس از پایان تعطیلات نوروزی مواجه است اما برای بسیاری از مردم ایران یکی از همان اقامتگاه‌های مطمئن و ارزان بود.

سرپناهی که به آنها اجازه می‌داد تا در ایام نوروز به سراسر ایران سفر کنند و بدون دغدغه مالی چند روزی را در آن سپری کنند. اما امسال با وجود حضور اقامتگاه‌های بوم‌گردی و تجربه موفق سال گذشته‌شان، حذف مدارس از لیست اسکان نوروزی ۹۷ می‌تواند سفرهای نوروزی امسال را با ریزش مواجه کند. مدارسی که گرچه برای اسکان نوروزی فرهنگیان و خانواده‌ آموزش و پرورش ترتیب داده می‌شد اما پذیرای عموم مردم بود، مردمی که عموما از توان مالی کمتری برای هزینه کرد سفرهای نوروزی برخوردار بودند. همین دلیل و البته انتقادات از وضعیت امکانات و پذیرایی از فرهنگیان و اینکه این نوع اسکان خارج از تحمل، امکانات و بودجه مدارس بود، سبب شد تا در سال ۹۷ مدارس از لیست اسکان نوروزی خارج شوند. محب‌خدایی، معاون گردشگری میراث و رئیس ستاد هماهنگی خدمات سفر در این باره گفته است: «چالش اصلی مدارس این بود که گاهی خارج از حوزه خانواده آموزش و پرورش خدمات می‌دادند. امسال روی این موضوع تاکید شد که آن‌ها خارج از دایره خود عمل نکند تا تهدیدی در هتلداری و اقامتگاه‌های رسمی نباشد. در عین حال هتلدارها نیز پیشگام شدند و به آموزش و پرورش پیشنهاد اقامت در هتل‌های تهران را با ۵۰ درصد تخفیف ارائه کردند.» 

ایفای نقش هتل‌های ۲ و ۳ ستاره به جای مدارس 

محب‌خدایی اما هتل‌های دو و سه ستاره را راه حلی برای جبران حذف مدارس از لیست اسکان‌های نوروزی عنوان کرده است؛ هتل‌هایی که حتی برای اقامت دو نفر در یک شب نزدیک به ۱۵۰‌هزار تومان و برای هر فرد اضافی مبلغی نزدیک به ۸۰ هزار تومان دریافت می‌کنند و از نظر هزینه کرد هیچ شباهتی با مدارس ندارند. این امر نشان می‌دهد که قطعا نوروز ۹۷ نورزی متفاوت از نظر هزینه کرد برای بخشی از مردم در طبقاتی خاص از جامعه و کاهش سفرها خواهد بود. با این حال اما برخی از کارشناسان گردشگری این کار را لازمه صنعت گردشگری می‌دانند و معتقدند که این اقدام باید سال‌ها پیش رخ می‌داد.

امیرپویان ‌رفیعی‌شاد، دبیر و عضو هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر سفر هوایی، گردشگری و زیارتی استان تهران در گفت‌وگو با «ابتکار» معتقد است: «اگر متولی بحث اقامت مسافران، میراث فرهنگی باشد و اقامتگاه‌های دارای مجوز تحت نظر سازمان میراث فرهنگی اسکان‌دهنده مسافران نوروزی باشند اتفاق مبارکی خواهد بود، از این جهت که سرمایه‌گذاران را تشویق و ترغیب به ورود به صنعت هتل‌داری و اقامتی می‌کنند. اما اگر قرار باشد که هر نهادی اقامتگاهی برای کارمندان و مسافران نوروزی داشته باشد طبیعتا به سود صنعت هتلداری کشور نخواهد بود.» او ادامه می‌دهد: «اما طبیعتا برای درست کردن هر مسئله‌ای باید با چالش‌هایی مواجه شد. قطعا در سال اولی که این اقامتگاه‌ها از لیست اسکان‌های نوروزی مردم حذف می‌شوند چالشی را برای افرادی که از این امکانات استفاده می‌کردند به وجود خواهند آورد اما در دراز مدت این کار به سود خانواده گردشگری است.» 

حدف اقشار کم درآمد از نوروز ۹۷

با این حال اما تعطیلات نوروز زمان پیک سفر ایرانیان است. زمانی که تقاضای بالا برای اسکان در محل‌های اقامتی موجب گرانی و نابسامانی بازار اجاره سویت و اقامتگاه در سراسر ایران می‌شود و سازمان میراث فرهنگی نتوانسته است به عنوان متولی امر گردشگری در ایران فکر به حال این ماجرا کند و بازار را به ثبات برساند.

با این تفاسیر حذف مدارس از لیست اسکان نوروزی قشر خاصی از مردم حکایت از آن دارد که اقشار کم درآمد نوروز ۹۷ را با چالش مواجه خواهد کرد. چالشی که رفیعی‌شاد نیز آن را تایید می‌کند و می‌گوید: « در اینکه باید اقامتگاه‌های ارزان در اختیار افراد و اقشار کم درآمد قرار گیرد و سفر همگانی شود، شکی نیست اما آنچه که در دنیا مرسوم است این است که به کسانی تورویست یا گردشگر گفته می‌شود که شاخص‌هایی نظیر اقامت در هتل را داشته باشند. بنابراین افرادی که در این مکان‌ها و یا در چادر اقامت می‌کنند جزو گردشگر قلمداد نمی‌شوند. امیدواریم که بسته‌های سفر ارزان شکل بگیرد تا علاوه بر سامان دادن به وضعیت صنعت گردشگری با حذف این نوع سفرها، بار ترافیکی را کاهش دهد و هم با صنعتی کردن صنعت تور ارزان کردن گردشگری داخلی را به همراه داشته باشیم. با این حال گرچه حذف این مکان‌ها می‌توان افزایش هزینه سفر اقشار کم درآمد را به همراه داشته باشد یا آنها را از سفرهای نوروزی حذف کند اما نمی‌توان یک سیستم غلط را دنبال کرد. قانون ضعیف بهتر از بی‌قانونی است.» 

تا اینجا تمام شواهد نشان می‌دهد که اگر فکری به حال طبقات ضعیف اقتصادی نشود بخشی از آنها از سفرهای نوروز ۹۷ محروم خواهند شد، افرادی که حالا از اقامتگاهی ارزان و مطمئن بدون داشتن جایگزینی محروم شده‌اند. با این حال اما دبیر و عضو هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر سفر هوایی، گردشگری و زیارتی استان تهران می‌گوید: «هنوز هم تعدادی زیادی از اقامتگاه‌های بوم‌گردی وجود دارد که پیش تر افتتاح شده‌اند که می‌توانند پذیرای مردم باشند. فارغ از آن سازمان گردشگری در این زمان باقیمانده می‌تواند کمپ‌هایی را ترتیب دهد که زیر پرچم میراث فرهنگی ایفای نقش کنند.»