آشنایی با مهم‌ترین چشمه‌های آب‌گرم ایران

یکی از بهترین مکان‌های گردشگری که برای سلامتی انسان بسیار مفید است، چشمه‌های آب گرم اند که با داشتن خواص درمانی بالا می توانند به عنوان یک ظرفیت ارزشمند در صنعت گردشگری سلامت مورد استفاده قرار گیرند؛ اما متاسفانه در کشور ما با وجود شمار زیادی چشمه آب گرم، در معرفی آن ها کوتاهی شده و بسیاری‌شان، حتی برای مردم همان شهر و استان هم گمنام هستند چه برسد به کل ایران و حتی دنیا. در ایران صدها چشمه آبِ گرم درمانی در استان‌های مختلف وجود دارد که زندگی سلامِ امروز، علاوه بر مرور خواص این سرچشمه‌های سلامت، به معرفی چند نمونه از آن‌ها اختصاص دارد.

از خواص طبیعی چشمه‌های آب‌گرم بیشتر بدانیم

چشمه‌های آب گرم تسکینی برای دردهای عضلانی و بیماری‌های پوستی، با خاصیت میکروب‌کشی است و اثر ضدقارچ دارد. جالب‌ است بدانید محققان اعلام کرده‌اند که کالریِ مصرفیِ یک ساعت استراحت در آب ۴۰ درجه با نیم ساعت پیاده‌روی برابر است! این روش، گرمایش غیرفعال نام دارد که برای افرادی که قابلیت تحرک آن ها پایین است، به کار برده می‌شود. در این روش، میزان قند خون پایین می‌آید و به کاهش وزن نیز کمک می‌کند. کاهش فشار خون یکی دیگر

از مزایای این روش است و به جلوگیری از سکته و حملات قلبی کمک زیادی می‌کند. اصولا خواص درمانی چشمه‌های آب گرم و آب‌های معدنی به عوامل گوناگونی مثل خواص فیزیکی، شیمیایی، درجه حرارت و گازهای مختلف رادیواکتیویته بستگی دارد اما عمده خواص درمانی چشمه‌ها در گرمایی است که از آن‌ها به بدن می‌رسد، چرا که سلول‌های بدن برای بهتر کار کردن به انرژی و گرما احتیاج دارند و این گرما باعث می‌شود عضلات آرامش یابند. رسیدن گرما به رگ‌های بیمار، خون را در بدن او افزایش داده و اکسیژن بیشتری در دسترس سلول‌ها قرار می‌دهد.

همچنین گشاد شدن مویرگ‌ها در اثر گرمای آب، قابلیت عکس العمل اعصاب را بالا برده و هدایت انرژی حرارتی مورد نیاز را تامین و کار تبادل مواد در سلول‌های بدن را تسریع می کند و موجب رفع خستگی عضلات و آرامش در سلسله اعصاب می‌شود. این چشمه ها، درمانگر بیمارانی است که عضلات ضعیفی دارند یا بعد از عمل جراحی، عضوی از بدنشان بی‌حرکت و بی‌استفاده مانده. فیزیوتراپی در آب گرم، بخشی از درمان است چرا که مفاصل و عضلات را در آب راحت‌تر تکان و ورزش می‌دهند تا حرکت عضو مستحکم‌تر و پیشرفته‌تر شود. البته باید توجه داشت چون منشأ چشمه‌های آب‌گرم از لایه‌های داخلی زمین، گوگرد و مواد شیمیایی است برخی نیز به عوارضی که ممکن است برای انسان داشته باشند، اشاره کرده اند.

تاریخ استفاده از آب‌درمانی به هزاران سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد و ارسطو ، افلاطون و بقراط در این باره مطالب فراوانی دارند. در ایران هم ابن سینا و دیگران مطالبی در باب استفاده صحیح از آب‌درمانی نوشته‌اند و این میراث گذشته که امروزه به جاذبه گردشگری سلامت تبدیل شده است، همواره دلیلی بوده تا هر سال خیل عظیمی از مسافران را برای آب‌درمانی به چشمه‌های جوشان آب‌گرم بکشاند. در ادامه با نمونه‌های مهمی از این چشمه‌های جوشان سلامت در کشورمان آَشنا می شویم.

آب‌گرم دهلران | ایلام

چشمه‌های آب‌گرم دهلران با دمای حدود ۵۰ درجه‌ سانتی‌گراد، از نادرترین جلوه‌های طبیعی استان ایلام است که آب‌گرم، با خواص گوگردی را برای مداوا و درمان بیماری‌ها به گردشگران هدیه می‌کند. این چشمه ها از نوع فسیلی است که بر اثر جوشش و وجود منابع نفت و گاز در زیر زمین تشکیل شده وخواص آن سبب شده که سالانه مسافران زیادی این چشمه ها را به عنوان مقصد گردشگری سلامت خود انتخاب کنند. البته به جز خاصیت درمانی، آن چه زیبایی این جاذبه‌های طبیعی را دو چندان می کند، تغییر رنگ چشمه ها در طول روز و پرتوی رنگین کمانی هفت رنگ است که در آن منعکس می شود. چشمه‌های دهلران در شمال و در فاصله ۳ کیلومتری شهر دهلران بر دامنه‌ ارتفاع سیاه کوه، نزدیک به غار خفاش (دیگر جاذبه‌ طبیعی کشور) قرار دارد. در اطراف این چشمه مجتمع رفاهی و استخرهای لجن مالی درمانی برای گردشگران وجود دارد.

چشمه‌های جوشان | آذربایجان غربی

آذربایجان غربی با داشتن ۴۶ چشمه آب‌گرم و معدنی، رتبه نخست کشور را در این زمینه دارد و همین موضوع باعث شده گردشگران زیادی به این استان سفر کنند. برخی از چشمه‌های آب‌گرم معدنی آذربایجان غربی در مجاورت آثار ارزشمند تاریخی قرار دارند که به ظرفیت گردشگری آن ها افزوده است. چشمه‌های آب‌گرم «محال باراندوز»، «ایستی سو» و «زنبیل» در ارومیه، آب‌گرم «احمدآباد» واقع در حاشیه اثر جهانی تخت سلیمان تکاب، آب معدنی «زندان سلیمان» در میاندوآب، چشمه «صدقیان» در سلماس، چشمه «قره شعبان» در خوی، آب‌گرم «باش کندی» در ماکو، آب‌گرم «گراو» در مهاباد، آب‌گرم روستای «زاویه سفلی» و... از جمله چشمه‌های جوشان این استان است.

آب‌گرم سرعین  | اردبیل

سرعین یکی از معروف ترین چشمه‌های آب‌گرم استان اردبیل است و در ۲۵ کیلومتری شهر اردبیل قرار دارد. چشمه‌های آب‌گرم این شهر به سبب شهرت آن، هرساله تعداد بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی را به سوی خود می خواند تا هم از آب و هوای خنک لذت ببرند و هم از چشمه‌های آب گرم سرعین (گاومیش گلی، قره سو، ساری سو و...) و خاصیت و ویژگی‌های منحصر به فرد آن استفاده کنند. به غیر از آب گرم، دو استخر آب سرد با آب گازدار نیز در این شهر وجود دارد که می توان از آب گازدارش نوشید. این استخرها در ۵ کیلومتری سرعین قرار دارد و در دره ای به نام ویلا دره واقع شده که طبیعت و چشم اندازی فوق العاده دارد. همچنین در مسیر زیبای جاده اردبیل به خلخال، آب گرم گیوی (ایستی سو) که یکی از زیباترین مناظر و چشم‌اندازهای طبیعی در این منطقه به شمار می‌رود، قرار دارد و همه ساله مسافران زیادی را به سوی خود می کشاند.

آب‌گرم لاریجان | مازندران

شهر آمل با داشتن بیش از ۲۶ دهنه آب معدنی گرم و سرد در رده دوم اهمیت قرار دارد و بزرگ ترین آب‌گرم ایران نیز در لاریجان آمل واقع شده‌ است. این آب معدنی که از چشمه‌های جوشان قله دماوند سرچشمه گرفته و قدمت بسیاری دارد، با حرارتی حدود ۶۲ درجه، سرشار از مواد گوگردی است؛ همچنین علاوه بر خواص درمانی، از جذابیت‌های طبیعی و تفریحی نیز برخوردار است. این چشمه درمانگر در مسیر جاده هراز و تقریبا در میانه آمل و تهران قرار دارد. امکانات رفاهی برای مسافران و گردشگران در محدوده این آب‌گرم وجود دارد.

آب‌گرم اهرم | بوشهر

در استان بوشهر منابع نسبتا وسیعی از چشمه‌ها و آب‌های معدنی وجود دارد. هفت چشمه آب‌گرم (اهرم، دالکی، خانیک، میر احمد، قوچاک و....) در شهرها و روستاهای این استان می جوشد که با خاصیت درمانی بالا، هر ساله میزبان هزاران گردشگر است. چشمه آب‌گرم «اهرم» در میان آن ها از همه نام آشنا تر بوده، یکی از پنج چشمه معدنی برتر کشور است و از مهم ترین جاذبه‌های گردشگری تنگستان به شمار می رود؛ همچنین به‌عنوان دهکده نمونه آب درمانی شناخته می شود. این چشمه در نزدیکی شهر اهرم (مرکز شهرستان تنگستان) در ۶۳ کیلومتری جاده بوشهر به بندرعباس واقع شده و برای رسیدن به سرچشمه اصلی آن باید یک مسیر خاکی ۲ کیلومتری را طی کنید. این چشمه دارای دو استخر و ۱۰ حمام است. خوشبختانه طی سال‌های اخیر به این چشمه آب گرم و فضای اطراف آن توجه ویژه‌ای شده که باعث افزایش تعداد بازدیدکنندگان از آن شده است.

آب‌گرم محلات | مرکزی

در فاصله ۱۵ کیلومتری شمال شرق محلات در ارتفاعات بلند منطقه، چشمه آب‌گرم محلات قرار دارد که از معروفیت خاصی برخوردار است. چشمه‌های آب‌گرم محلات شامل شش چشمه به نام‌های شفا، دنبه، سلیمانیه، سودا، حکیم و روماتیسم است. درجه حرارت آب این چشمه ۵۰ درجه سانتى‌گراد است و افرادى که به بیمارى ریوى و قلبى مبتلا هستند نباید از آب این چشمه استفاده کنند. دوره استفاده از آب‌گرم محلات در فصل بهار و به ویژه تابستان است. دسترسی به این چشمه از دو طریق ممکن است: از طریق جاده دلیجان و جاده اصلی قم ـ اصفهان. در این مکان تعداد زیادى مسافرخانه، حمام خصوصى و مهمانپذیر قرار دارد که سالانه میزبان جمعیت کثیری از گردشگران است. همچنین یک واحد مهمانسراى جهانگردى نیز وجود دارد که از امکانات رفاهى مناسب برخوردار است.

آب‌گرم فلکده | مازندران

«فلکده» منطقه ای در تنکابن است و شهرتش را از چشمه آب‌گرمی دارد که در دل جنگل‌های کاج و سرو زیبا می جوشد. تفاوت این چشمه آب‌گرم نسبت به سایر آب‌گرم‌های منطقه، نداشتن گوگرد است که بوی بد را از آن گرفته و خاصیت شرب هم دارد. برای دستیابی به این چشمه بعد از گذر از روستای لیره سر، از توابع شهرستان تنکابن باید مسیر جنگلی بسیار زیبایی را به مدت تقریبی ۲ ساعت طی کرد (البته جاده خاکی است و شیب بسیار تندی دارد) بعد از آن به پرورشگاه ماهی قزل آلا می رسید و پس از آن، در انتهای جاده، کلبه‌های چوبی قرار دارد که برای اقامت گردشگران در نظر گرفته شده؛ در سمت غربی این کلبه‌ها دره کوچکی به عمق تقریبی ۱۰ تا ۱۵ متر وجود دارد که در پایین آن رودخانه ای در جریان است، بعد از پایین رفتن از مسیر پاکوب به محل آب‌گرم می رسید و می توانید پس از طی مسافتی تقریبا طولانی، لختی در گرمای چشمه بیاسایید و خستگی در کنید.

آب‌گرم دلفان | لرستان

چشمه آب‌گرم شهرستان دلفان در استان لرستان به عنوان یک جاذبه گردشگری سلامت و درمان، همچون الماسی در دامنه‌های رشته کوه زاگرس می‌درخشد. این چشمه در۶۰ کیلومتری غرب شهر نورآباد و در بین دو رشته کوه «گله» و «سفیدکوه» در زاگرس واقع شده و به عنوان یک مکان در حوزه گردشگری درمانی، همه ساله پذیرای هزاران گردشگر و دوستدار طبیعت است. به گفته کارشناسان بهداشتی و میراث فرهنگی، این چشمه طبیعی به لحاظ داشتن مواد معدنی در التیام دردهای مزمن موثر است و بسیاری از بیماران برای درمان با استفاده از این چشمه معدنی به این منطقه سفر می‌کنند. قرار است این چشمه آب‌گرم به منطقه نمونه گردشگری استان ایلام تبدیل شود.

آب‌گرم قلعه‌کندی |  آذربایجان شرقی

آب گرم «قلعه کندی» در استان آذربایجان شرقی شهرستان کلیبر واقع شده و به دلیل قرار گرفتن در منطقه گردشگری و جنگل‌های ارسباران و نزدیکی به رود مرزی ارس و سد خداآفرین، گردشگران زیادی را از داخل و خارج از کشور از جمله جمهوری آذربایجان و ارمنستان جذب می‌کند. این آب گرم خاصیت درمانی زیادی دارد و برای درمان بیماری روماتیسم بسیار مفید و موثر است. دمای آب‌گرم «قلعه کندی» در چشمه اصلی به حدود ۷۵ تا ۸۰ درجه می رسد. در بین این چشمه‌ها آب‌گرمی با نام «یل‌سوئی» وجود دارد که دمایش ملایم‌تر از بقیه و خاصیت درمانی اش بیشتر از بقیه است. برای رسیدن به این چشمه‌های جوشان، دو راه وجود دارد: مسیر تبریز – کلیبر – قلعه کندی و مسیر تبریز – اهر – هوراند –آبش احمد – قلعه کندی. همچنین از اردبیل نیز برای رسیدن به آن، باید جاده اردبیل – پارس آباد- سه راهی قره آغاج – آبش احمد – قلعه کندی را طی کرد.

نسیم سهیلی