یافته‌های یک پیمایش انجام‌شده با موضوع شاخص دانش پایه از بعد فردی اشتغال‌پذیری در پنج استان نشان می‌دهد ٣٢,٣درصد از نمونه‌های بررسی‌شده با هیچ نرم‌افزار کامپیوتری آشنایی ندارند، ٨٢.٤درصد از آنها هیچ دوره آموزشی کوتاه‌مدتی را نگذرانده‌اند، ٣٧.٦درصد از آنها هیچ آشنایی با زبان انگلیسی ندارند و ١٧.٣درصد اصلا توانایی کار با اینترنت ندارند.
همه اینها درحالی است که براساس اعلام معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان که این تحقیق را در پنج استان تهران، خراسان‌شمالی، لرستان، سیستان‌وبلوچستان و مازندران انجام داده، نیمی از پاسخ‌دهندگان بر این نظر بودند که شایستگی لازم را برای به دست‌آوردن شغل مناسب دارند. محمدرضا رستمی، درباره جزییات این پیمایش انجام‌شده در گفت‌وگو با «شهروند» توضیح بیشتری می‌دهد و براساس نتیجه به دست آمده از این تحقیق می‌گوید که ناآگاهی از فضای بازار کار، بشدت بر سطح اشتغال‌پذیری جوانان تأثیر گذاشته است. او این عامل را یکی از مهمترین عامل در بالارفتن نرخ بیکاری جوانان تحصیلکرده می‌داند.
پاسخ‌دهندگان این پیمایش، جوانان ١٥ تا ٣٠سال بودند. پاسخ آنها به سوالات تحقیق درباره آشنایی با کامپیوتر و اینترنت و زبان انگلیسی نشان‌دهنده برخوردارنبودن بخشی از جامعه جوان کشور از هر نوع آموزش غیررسمی است: «نتیجه کلی این پژوهش نشان می‌دهد که شاخص دانش پایه از بعد فردی اشتغال‌پذیری پایین‌ترین نمره را در بین دیگر شاخص‌های بعد فردی دارد. دانش پایه‌ای جوانان بنا بر میزان تسلط آنها بر کار با کامپیوتر، اینترنت و زبان انگلیسی سنجیده می‌شود.»
به گفته این مسئول در وزارت ورزش و جوانان، درحالی که نمرات به دست آمده از سوی نمونه‌های مورد بررسی در شاخص‌های انطباق‌پذیری، حل مسأله، مسئولیت‌پذیری، کارگروهی، میل به یادگیری و رویکرد به کار بالا بود اما کمتر از ٣درصد آنها نمره دانش‌های پایه‌ای بالایی را به دست آوردند.
نظام آموزشی، دانش‌آموزان را به درستی هدایت تحصیلی نمی‌کند
معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان، به موضوع دیگری اشاره می‌کند؛ آنچه او از نتیجه این تحقیق به دست آورده، نشان می‌دهد که نظام آموزشی در دوره متوسطه و پیش‌دانشگاهی، دانش‌آموزان را به درستی هدایت تحصیلی نمی‌کند: «باورهای نادرستی درباره آینده شغلی برخی رشته‌های تحصیلی وجود دارد و علایق و استعداد دانش‌آموزان در انتخاب رشته مورد توجه قرار نمی‌گیرد. تطابق‌نداشتن تصور جوانان درباره آینده شغلی و واقعیت بازار کار هم در بسیاری از مواقع باعث می‌شود آنها برای یافتن شغل هم مسیر اشتباهی را بروند و به نتیجه نرسند.
علاوه بر آن، گرایش جوانان به تحصیلات عالی منجر به تأخیر ورود آنها به بازار کار شده است. حال اگر نتوانند با تحصیلات خود شغلی بیابند یا کار ثمربخشی انجام دهند، عملا آن بازه زمانی و هزینه‌های مالی مرتبط با آن به هدر رفته است.» پژوهش انجام‌شده همچنین نشان می‌دهد جوانان استان‌های کمتر توسعه‌یافته، به دلیل این‌که با موانع بیرونی بیشتری روبه‌رو هستند، به اجبار سطح اشتغال‌پذیری پایین‌تری نسبت به جوانان ساکن استان‌های توسعه‌یافته دارند.
رستمی در همین ارتباط توضیح بیشتری می‌دهد: «منظور این نیست که امکان برخورداری از سطح اشتغال‌پذیری بالا برای جوانان ساکن استان‌های کمتر توسعه‌یافته وجود ندارد یا تمام جوانان ساکن استان‌های کمتر توسعه‌یافته از جوانان ساکن استان‌های توسعه‌یافته سطح اشتغال‌پذیری پایین‌تری دارند، بلکه مقصود این است که انتظار می‌رود یا قابل پیش‌بینی است که جوانان ساکن استان‌های کمتر توسعه‌یافته سطح اشتغال‌پذیری پایینی داشته باشند.
یعنی جوانان ساکن در استان های کمتر توسعه‌یافته با دشواری بیشتری برای بهبود اشتغال‌پذیری‌شان مواجه هستند.» او عوامل بیرونی را یکی از عوامل تاثیرگذار بر اشتغال‌پذیری می‌داند: «عوامل فردی در بستر عوامل محیطی شخصی و بیرونی عمل می‌کنند. یعنی از یک‌سو، عوامل محیطی شخصی سازنده عوامل فردی هستند و از سوی دیگر، در صورتی که عوامل بیرونی مهیا باشد، فرصت‌های شغلی روی افراد باز می‌شود. البته منظور آن نیست که عوامل فردی کاملا بازتابی از عوامل محیطی شخصی و عوامل بیرونی است، بلکه منظور این است که تأثیر دو عامل محیطی شخصی و بیرونی بیشتر است.»
تعداد زیادی از جوانان نه کار دارند و نه درآمد
او درباره تأثیر نقش و مسئولیت اجتماعی افراد بر سطح اشتغال‌پذیری هم حرف‌هایی می‌زند: « افرادی در چارچوب هویت نقشی خود احساس ضرورت می‌کنند که شغلی داشته باشند، از یک سو، برای آینده شغلی خود برنامه‌ریزی دقیق‌تری می‌کنند و از سوی دیگر، تلاش بیشتری برای یافتن شغل می‌کنند و به قواعد بازار کار بیشتر تن می‌دهند؛ به عبارت دیگر انعطاف‌پذیری بیشتری در مقابل فضای کسب‌و‌کار دارند و در نتیجه سطح اشتغال‌پذیری آنها بالا می‌رود اما در جامعه ما، گروه بزرگی از جوانان در مسئولیت‌هایی که برای نقش خود تعریف کرده‌اند، نه درآمد دارند و نه اشتغال؛ همین موضوع از عوامل کاهش شدید اشتغال‌پذیری جوانان کشور است.»
عوامل فردی، محیطی، شخصی و بیرونی بر وضع اشتغال‌پذیری جوانان تأثیر دارد. معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان این را می‌گوید و ادامه می‌دهد: «آموزش غیرکارآمد، تناسب‌نداشتن رشته‌های تحصیلی با نیاز بازار کار، تناسب‌نداشتن حجم فارغ‌التحصیلان رشته‌های دانشگاهی با نیاز بازار کار افراد تحصیلکرده دانشگاهی را برای یافتن شغل متناسب با تحصیلاتشان دچار مشکل می‌کند. بنابراین آموزش اصول مهارت‌های کارآفرینی در مدارس از سطح مقدماتی تا پیشرفته برای رشد و تقویت توانایی‌های لازم کارآفرینی از سنین کودکی به اعضای جامعه و گسترش فرهنگ کارآفرینی می‌تواند راهکاری برای این امر باشد.»
او تدوین سند مزیت نسبی اقتصادهای محلی کشور را برای افزایش سطح اشتغال‌پذیری ضروری می‌داند؛ با این توضیح كه «مراکز فنی و حرفه‌ای در برخی از مناطق کشور بر مبنای مزیت نسبی آن منطقه و اقتصاد محلی آنجا، به ارایه خدمات آموزشی در رشته‌های متناسب نمی‌پردازند.
این مسأله باعث می‌شود تا افراد متناسب با نیازها و ظرفیت‌های بومی‌شان آموزش نبینند و بنابراین نتوانند شغلی متناسب با مهارت‌هایشان پیدا کنند. به همین دلیل، پیشنهاد می‌شود وزارت رفاه با انجام مطالعات دقیق، مزیت نسبی اقتصاد مناطق مختلف کشور، نیازهای بازار کار متناسب با آن و مهارت‌های حرفه‌ای لازمه آن را مشخص کند و نتایج مطالعات را در قالب سندی جامع در اختیار ادارات کار تمامی استان‌ها قرار دهد و ادارات کار با مبنا قراردادن این سند، مراکز فنی و حرفه‌ای را در انتخاب رشته‌های آموزشی و حجم پذیرش کارآموز هدایت کنند.»
در این میان اما آشفتگی اقتصادی را می‌توان در رتبه اول عوامل تأثیرگذار بر شاخص اشتغال قرار داد؛ زمانی که این بی‌ثباتی در اقتصاد روی سیاست‌گذاری‌ها تأثیر می‌گذارد. این همان موضوعی است که معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان به آن اشاره می‌کند و در عین حال اقداماتی را مورد توجه قرار می‌دهد که بر اشتغال‌زایی به‌ویژه در مناطق محروم تأکید داشته است: «تشکیل کمیته با همکاری وزارت علوم، وزارت آموزشوپرورش و وزارت رفاه، برای تدوین سند یکپارچگی سیاست‌های آموزشی و اشتغال‌زایی، همچنین تشکیل کمیته‌ای برای تدوین سندی برای توسعه سرمایه‌گذاری در استان‌های در حال توسعه و کمتر توسعه‌یافته با هماهنگی وزارت کار، صنعت، اقتصاد و دارایی، وزارت کشور، کمیسیون‌های تخصصی مجلس شورای اسلامی هم می‌تواند بر ارتقای شرایط بیرونی موثر بر اشتغال‌پذیری جوانان ساکن مناطق محروم تأثیر داشته باشد.» به اعتقاد او، بهبود کیفیت خدمات آموزشی در استان‌های در حال توسعه و کمتر توسعه‌یافته هم می‌تواند به توسعه سرمایه‌های انسانی مناطق محروم منجر شود: «افزایش ثبات و یکپارچگی سیاست‌های کلان به‌ویژه در حوزه اقتصاد، کوچک‌سازی کارآمد دولت و واگذاری نقش و مسئولیت بیشتر به بخش خصوصی و افزایش هماهنگی بین سیاست‌گذاری‌های وزارت آموزشوپرورش، وزارت علوم، وزارت رفاه در حوزه تناسب آموزش و نیاز بازار کار تا حدودی ضعف‌ها را برطرف می‌کند.»
معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان در ادامه تشریح عوامل موثر در اشتغال‌پذیری افراد، راهکارهایی را برای ارتقاي توانمندی جوانان برای به دست آوردن شغل ارایه داد: «اشتغال از بعد فردی موجب شکوفایی ظرفیت افراد و افزایش شأن فردی و اجتماعی آنهاست. سیاست‌گذاران کشور به‌دلیل اهمیت اشتغال فراتر از بعد اقتصادی آن، به اشتغال جوانان توجه ویژه دارند.»
او درباره عوامل فردی موثر بر اشتغال می‌گوید: «عوامل فردی شامل مهارت‌ها و ویژگی‌های شخصی، مانند مهارت‌های اجتماعی پایه، صداقت و همگرایی، ابراز وجود شخصی، قابلیت اطمینان، تمایل به کار، درک اقدامات و تبعات آن، نگرش مثبت به انضباط فردی، صلاحیت‌های شخصی شامل ابتکار، اعتماد‌به‌‌نفس، استقلال در عملکرد و مهارت‌های پایه‌ای قابل انتقال همچون نوشتن، بیان شفاهی، شناخت نسبت به ادبیات کاری می‌شود.»
- 12
- 5
