در شرايطي که سياستگذاران بازار کار با موج بزرگي از فارغ‌التحصيلان بيکار در بازار کار مواجه شده‌اند و در حالي که آخرين نتايج نيروي کار از اين حکايت دارد که سهم جمعيت بيکار فارغ‌التحصيل از کل جمعيت بيکار افزايش يافته است و با رشد ۴/۱درصدي نسبت به سال ۹۶، به ۵/۳۸درصد در سال ۹۷ رسيده است، کماکان پديده «جمعيت داراي درآمد بدون شغل» که رسانه‌ها از آن به‌عنوان پديده‌اي متفاوت، قابل تأمل و شگفت نام مي‌برند، در حال رشد است؛ به‌گونه‌اي که جمعيت اين افراد از سه ميليون و ۲۶هزار نفر در سال ۸۴ به پنج ميليون و ۱۱۲هزار نفر در سال ۹۶ رسيده که حاکي از رشد دو ميليون و ۸۶ هزار نفري است.
بر اساس اطلاعات منتشر شده، شاخص «جمعيت فعال» به مجموعه گروه بيکاران و شاغلان اطلاق مي‌شود، يعني تمام جمعيت سه ميليون نفري بيکار و حدود ۲۴ميليون نفري شاغل کشور تحت عنوان «جمعيت فعال» شناخته مي‌شوند. «جمعيت غيرفعال» اما به گروهي از جامعه گفته مي‌شود که نه شاغل هستند و نه تمايلي براي ورود به بازار کار دارند. دانشجويان و افراد در حال آموزش، زنان خانه‌دار و افراد داراي درآمد از محل‌هاي «غيرکاري» بخش مهمي از جمعيت غيرفعال را به خود اختصاص مي‌دهند.
در اين ميان، بررسي مرکز پژوهش‌هاي مجلس نشان مي‌دهد، طي سه سال منتهي به بهار ۱۳۹۷، جمعيت فعال در هر سال به طور متوسط ۹۸۵ هزار نفر افزايش داشته است که تقريبا ۵۳ درصد از آن مردان و مابقي زنان بوده‌اند. اما در بهار ۱۳۹۸ نسبت به فصل مشابه سال قبل، جمعيت فعال ۴۳هزار نفر کاهش داشته است. اين کاهش عمدتا به دليل کاهش در جمعيت فعال زنان(حدود ۱۷۰ هزار نفر) رخ داده است و جمعيت فعال مردان در اين فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل ۱۲۷هزار نفر افزايش يافته است. البته همين افزايش جمعيت فعال مردان نسبت به متوسط اين رقم در سه سال منتهي به بهار ۹۷، ۵۲۰ هزار نفر افزايش در سال، به يک‌پنجم خود رسيده است.
کاهش جدي در جمعيت فعال بيشتر به دليل دلسردي افراد از يافتن کار رخ داده و اين رويه در کاهش جمعيت فعال زنان بسيار مشهود است (حدود ۸۱درصد از کاهش جمعيت فعال زنان از ناحيه کاهش جمعيت بيکار زنان است.) با اين حال ارائه تحليلي دقيق از دلايل خروج افراد بيکار از بازار کار نيازمند دسترسي به داده‌هاي خام طرح آمارگيري نيروي کار است که اين موضوع به دليل عدم انتشار داده‌هاي خام به موقع از سوي مرکز آمار ايران، در حال حاضر امکانپذير نيست.
همچنين، گزارش مرکز پژوهش‌هاي مجلس از اين حکايت دارد که در فصل بهار ۱۳۹۸، جمعيت غيرفعال ۸۴۰هزار نفر نسبت به فصل مشابه سال قبل افزايش داشته است. اين در حالي است که به طور متوسط طي سه سال منتهي به بهار ۱۳۹۷، جمعيت غيرفعال هر سال ۲۷۵ هزار نفر کاهش را نشان مي‌دهد و در بهار ۱۳۹۷ نيز اين رقم، ۴۹هزار نفر کاهش داشته است. از ۸۴۰هزار نفر افزايش جمعيت غيرفعال در فصل بهار سال ۱۳۹۸، ۳۰ درصد مربوط به جمعيت غيرفعال مردان و در حدود ۷۰ درصد آن مربوط به جمعيت غيرفعال زنان است .
۵ميليون ايراني داراي درآمد بدون شغل
در اين ميان، «افراد داراي درآمد بدون کار» بخش مهمي از جمعيت غيرفعال را تشکيل مي‌دهند. تجارت فردا سال ۹۶، طي گزارشي از رشد ۵/۲برابري اين پديده طي ۱۱سال خبر داد. طوري‌که جمعيت داراي درآمد بدون شغل، از ۹/۱ ميليون نفر در سال ۱۳۸۴ به ۸/۴ ميليون نفر در سال ۱۳۹۵ رسيد. حال خبرگزاري مهر در گزارشي که روز گذشته منتشر شد، نوشت: «آمار بيش از يک دهه اخير از سال ۱۳۸۴ نشان مي‌دهد که جمعيت افراد داراي درآمد بدون شغل از سه ميليون و ۲۶ هزار نفر در سال ۸۴ به پنج ميليون و ۱۱۲ هزار نفر در سال ۹۶ رسيده که حاکي از رشد دو ميليون و ۸۶ هزار نفري است.» گفته مي‌شود بازنشستگان بخش عمده‌اي از اين افراد را تشکيل مي‌دهند
سوسن يحيي‌‌پور
- 9
- 6
