وعده‌های آبکی!

در حالی گزارش‌های بین‌المللی رشد اقتصادی امسال ایران را منفی پیش‌بینی می‌کنند که وعده‌های اشتغال مسئولان، دست از سر اقتصاد برنمی‌دارد.

بر اساس گزارش چند روز پیش صندوق بین‌المللی پول، رشد اقتصادی کشور در سال جاری به منفی ۹.۵درصد و سال آینده به صفر درصد خواهد رسید؛ گزارشی‌که نشان می‌دهد در سه دهه اخیر ایران، پایین‌ترین رشد اقتصادی را تجربه خواهد کرد.

در صورتی که پیش‌بینی‌ها درست از آب درآید و رشد اقتصادی با سقوط قابل‌توجهی نسبت به سال‌های گذشته همراه شود، می‌توان گفت وضعیت تولید و اشتغال از مرز بحرانی هم عبور می‌کند. یعنی در بهترین حالت نیروهای کار در واحدهای تولیدی با روند سابق به فعالیت خود ادامه می‌دهند و نباید انتظار کسب‌و‌کار جدید و افزایش اشتغال را داشت.

به باور بسیاری از آگاهان اقتصادی، رابطه مستقیمی میان نرخ رشد اقتصادی و بیکاری وجود دارد، یعنی هر چه رشد اقتصادی بیشتر شود، نرخ بیکاری کاهش یافته و اشتغال افزایش می‌یابد.

هر چند اظهارنظرهای مختلفی در این‌باره وجود دارد و برخی از دست‌اندرکاران اقتصادی نگاه دیگری به این موضوع دارند و رابطه مستقیمی بین رشد اقتصادی و اشتغال تعریف نمی‌کنند. اما به صورت کلی در میان فعالان اقتصادی این باور وجود دارد که هر گاه کشوری با رشد اقتصادی رو به رو شود، همزمان نرخ اشتغال نیز بالا خواهد رفت یعنی برای بالا رفتن نرخ اشتغال و کاهش بیکاری، نیاز است که نرخ رشد اقتصادی بهبود یاید.

اکنون در حالی‌که مسائل مختلفی همچون تحریم و مشکلات مالی و رکود بسیاری از واحدهای تولیدی در صدر اخبار رسانه‌ها قرار گرفته، برخی از ادعاها در زمینه ایجاد چند هزار شغل تا پایان سال جاری قابل‌توجه است.

همین دیروز بود که مدیر عامل بنیاد برکت ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره) در جمع خبرنگاران از یکی همین وعده‌های اشتغال رونمایی کرد.

بر اساس گزارش خبرگزاری صدا و سیما، امیر حسین مدنی در حاشیه مراسم گشایش سومین دوره آموزشی تسهیل‌گران اقتصادی و اجتماعی، گفت: «امسال قصد داریم ۳۰ هزار طرح اجرایی کنیم که منجر به ایجاد ۸۰ هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم خواهد شد».

با توجه به پیش‌بینی‌ها در زمینه رشد اقتصادی به نظر می‌رسد این وعده حداقل تا پایان امسال محقق نخواهد شد. چرا که پیش‌بینی‌ها درباره رشد اقتصادی اجازه این نوع نگاه را به کارشناسان نمی‌دهد.

جمشید پژویان، یکی از دست‌اندرکاران اقتصادی است که نگاه مثبتی به ایجاد ۸۰ هزار شغل تا پایان سال جاری ندارد. او در این‌باره به «همدلی»، می‌گوید: «تعالیم و واقعیت‌های اقتصادی نشان می‌دهد که ارتباطی مستقیم میان افزایش نرخ رشد اقتصادی و کاهش نرخ بیکاری وجود دارد». به اعتقاد پژویان «با افزایش تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی این انتظار به‌وجود می‌آید که اشتغال ایجاد شود و بیکاری کاهش پیدا کند.»

وی تاکید می‌کند:«نکته مهم در تعریف و تشریح این رابطه این است که هیچ راهی برای ایجاد اشتغال و کاهش بیکاری وجود ندارد، مگر اینکه سرمایه‌گذاری جدیدی انجام شود تا فعالیتی اقتصادی شکل بگیرد یا سرمایه‌گذاری برای گسترش یک فعالیت اقتصادی صورت بگیرد».

به گفته این کارشناس اقتصادی: «تا زمانی‍که سیاست‌های مناسبی برای رونق تولید وجود نداشته باشد، نمی‌توان به ایجاد اشتغال پایدار امیدوار بود». صحبت‌های پژویان به همین جا ختم نشد، او در ادامه گفت: «از اوایل انقلاب اسلامی تاکنون بارها طرح‌های مختلفی برای ایجاد اشتغال در دستور کار قرار گرفته، اما هیچ یک از این برنامه‌ها به درستی محقق نشده و شرایط را برای ایجاد اشتغال فراهم نکرده و حتی میلیاردها تومان هزینه روی دست اقتصاد نیز گذاشته، زیرا این برنامه‌ها همیشه بدون توجه به مسئله تولید طراحی شده‌اند».

به گفته این کارشناس اقتصادی: «رشد اقتصادی یکی از فاکتورهای مهم برای ایجاد اشتغال است. در بدترین حالت رشد اقتصادی باید مثبت رقم بخورد تا زمینه برای ایجاد شغل فراهم شود. تقویت تولید فاکتور مهمی برای رشد اقتصادی مثبت است. البته دستیابی به رشد اقتصادی مثبت و بالا بردن تولید باید در زمینه نفت نباشد، چرا که نفت عامل اصلی بیکاری در کشورهای نفت‌خیز است».

پژویان در ادامه افزود: «وقتی بخش تولید رشد کند زمینه برای رشد اقتصادی و اشتغال فراهم می‌شود. در شرایط حاضر رشد اقتصادی منفی است و این موضوع عامل اصلی بیکاری است و تحت چنین شرایطی بسیاری از واحدهای تولیدی تعطیل یا نیمه تعطیل هستند. بهترین راه برای ایجاد اشتغال تقویت تولید و رشد اقتصادی هفت درصد است. تا زمانی که رشد اقتصادی به مثبت نرسد نمی‌توان به ایجاد اشتغال امیدوار بود».

آنطورکه از صحبت‌های کارشناسان برمی‌آید، در حال حاضر علائمی را که شفاف باشد و نشان دهد در بازار، تقاضا برای کار افزایش پیدا کرده است، شاهد نبوده‌ایم.

واقعیت این است که اقتصاد امری زمینی است. روش‌ها، مدل‌ها و فرمول‌های حقیقی و علمی خود را دارد و با نادیده گرفتن آن ها نمی‌توان به مقصود رسید. افزایش اشتغال یا کاهش نرخ بیکاری، یکی از وظایف اصلی دولت‌هاست که البته به متغیرهایی وابسته است و تحت تاثیر متغیرهای مستقل مهمی قرار دارد که بدون اقدام عملی در خصوص بهبود آن‌ها، نمی‌توان انتظار افزایش واقعی اشتغال را داشت. ضمن این که باید توجه داشت، شرط اولیه افزایش اشتغال، افزایش فرصت شغلی است و نه افزایش استخدام. با توجه به اینکه یکی از فاکتورهای لازم برای افزایش اشتغال دستیابی به نرخ رشد اقتصادی مثبت است، در این صورت سوالی که می‌توان مطرح کرد این است که با وجود منفی بودن رشد اقتصادی، چگونه می‌توان بیش از ۸۰ هزار شغل در مناطق محروم ایجاد کرد؟ چرا که شواهد حاکی از آن است که ارتباط بین تغییرات در نرخ رشد اقتصادی و نرخ بیکاری وجود دارد و اقتصاد ایران بر اساس پیش‌بینی‌ها چشم‌انداز مثبتی در زمینه رشد اقتصادی ندارد. نکته قابل‌توجه با نگاه به چنین وعده‌هایی وضعیت واحدهای تولیدی است که در نهایت رشد اقتصادی را رقم می‌زند. بر اساس گزارش‌های مختلف، بسیاری از صنایع بزرگ و کوچک درگیر بحران رکود و بیکاری هستند. در چنین وضعیتی می‌توان به تحقق وعده هزاران شغل تا پایان سال جاری امیدوار بود؟

فاطمه آقایی‌‎فرد