پدرخوانده خودروهای بی‌کیفیت کیست؟

به طور کلی ۷۰ درصد کیفیت خودرو به قطعه و ۳۰ درصد به مونتاژ و تولید نهایی بستگی دارد، اما اگر روابط خودروساز و قطعه‌ساز درست نباشد و خودروساز به موقع پول قطعه‌ساز را ندهد، قطعه‌ساز نیز به دلیل زیان، کیفیت قطعات را کاهش می‌دهد و خودروساز نیز چون نمی‌تواند خط تولید را متوقف کند همان قطعه بی‌کیفیت را استفاده می‌کند.

فکر می‌کنید این اقرار به تولید خودروی بی‌کیفیت مربوط به کدام استفاده‌کننده از خودرو است؟ کسی که توانسته با گذر از هفت خوان رستم صنعت خودروسازی کشور خودروی نامرغوب داخلی با قیمت نجومی دریافت کند یا نمایندگی فروش محصولات خودروسازان که دارد باری به هر جهت مسوولیت و گناه تولید ناقص را به گردن دیگران می‌اندازد یا خودروسازی که با همه انباشت زیانی که سر به هزاران میلیارد می‌زند و خودروی بی‌کیفیت و ناقص تحویل مردم می‌دهد. نه این سخنان وزیر محترم صمت است که لباس عیاری به تن کرده و به صراحت گفت مسوولیت کیفیت خودرو را می‌پذیرم.

جناب وزیر این خودروی بی‌کیفیت نیست، ‌این خودروی ناقص هم نیست این غش در معامله در روز روشن است و ساده‌تر بگویم کلاه مردم را برداشتن است و شما که باید ناظر بر عملکرد شرکت‌های عزیز دردانه خودروساز باشید شریک آنان در عملیات متقلبانه خودروساز و قطعه‌ساز هستید. والله اگر هر کشوری می‌بود که عالی‌ترین مقام سیاسی، مذهبی آن به صراحت می‌گفت کیفیت خودرو خوب نیست، مردم ناراضی‌‌اند و حق با مردم است. این یعنی قضاوت عالی‌ترین مقام قابل احترام کشور که در قضاوتی نهایی می‌فرمایند حق با مردم است. 

اگر در هر کشور رهبر آن کشور از تولید کالایی ناراضی، مردم ناراضی و آمار تلفات کالای تولیدی که منجر به مرگ مردم می‌شود از استاندارد اولیه فرسنگ‌ها فاصله داشت مسوول مربوطه استعفا می‌کرد. حالا در ایران رسم نیست کسی در قبال عملکرد نادرست خود استعفا بدهد، اما حداقل توقع این است که با یک زمان‌بندی بفرمایید ظرف چه مدت عیوبات این کالا را برطرف می‌کنید؟ تا جایی که رهبری بفرمایند، مردم راضی شدند و حقشان را گرفتند، جناب وزیر همین مطلب که در تلویزیون سراسری گفتید و در صدر نوشته‌ام آوردم را بدهید به معاونت حقوقی یا دوایر حقوقی وزارتخانه تحت امرتان، اگر نگفتند که این اقرار به تولید کالای ناقص است و کالای ناقصی که باعث ضرر و زیان استفاده‌کننده بشود از باب قاعده تسبیب زیان وارده به زیان‌دیده را مسبب یعنی خودروساز باید بدهد؟ و اگر جرمی اتفاق افتاده باشد برابر قانون مسوول کسی است که کالای معیوب را با علم به معیوب بودن که شما صراحتا اقرار نمودید قطعه‌ساز نیز به دلیل زیان، کیفیت قطعات را کاهش می‌دهد و خودروساز نیز چون نمی‌تواند خط تولید را متوقف کند همان قطعه بی‌کیفیت را استفاده می‌کند، این مطالب کشفیات این چند‌روزه جناب وزیر صمت نیست، اینها واقعیت‌هایی است که در چرخه تولید اتومبیل سال‌هاست در جریان است.

 آقای وزیر صمت از دیگر وقایع تلخ شرکت‌های خودروساز اطلاع دارید؟ سایت اقتصاد‌نیوز به نقل از خبرگزاری فارس خبری منتشر کرد که جای تامل دارد… مجموع زیان انباشته خودروسازان از ۱۱ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان در پایان سال ۹۶ به ۸۳ هزار میلیارد تومان در پایان شش ماهه سال گذشته رسید و در طول ۵/۳ سال حدود هفت برابر شده یعنی وزرای صمت در گذشته هم می‌دانستند که تولید خودرو در داخل نه اینکه ما را به ساخت خودروی ملی نمی‌رساند، بلکه هر ماهه شرکت‌های خودروساز با ساخت هر ماشین به جمع ضررهای گذشته خود ضرر جدیدی انباشت می‌کنند در حالی که در یک بازه زمانی برابر بررسی‌های صورت گرفته‌ «از فروردین ماه سال ۹۶ تا شهریور ماه سال ۱۴۰۰ در مجموع طی ۸ مرحله قیمت‌گذاری کارخانه خودرو توسط شورای رقابت، قیمت محصولات خودرویی به طور میانگین حول و حوش ۳۱۴ درصد رشد را به خود دیده است» یعنی در ۵/۳ سال ۳۱۴ درصد رشد قیمت داشته‌اند در حالی که بنا به گفته وزیر صمت ۷۰درصد کیفیت خودرو به قطعه و ۳۰درصد به مونتاژ و تولید نهایی بستگی دارد خودروساز پول قطعه‌ساز را نمی‌دهد، قطعه‌ساز هم چون به اصطلاح به موقع پول دریافت نمی‌کند کیفیت قطعات را پایین می‌آورد و خودروساز هم که عرصه را خالی از رقیب و رقابت می‌بیند و هیچ یک از وزرای صمت در گذشته و حال به وظایف نظارتی خود عمل نکردند با این بهانه که نمی‌توانند خط تولید را متوقف کنند با همان قطعات بی‌کیفیت خودرویی تحویل می‌دهد که به استناد گواهی‌های صادر شده از ناحیه پزشکی قانونی در دو ماهه اول سال ۱۴۰۰ – ۲۵۹۶ نفر در حوادث رانندگی جان خود را از دست دادند. در حالی که کشته شدگان حوادث رانندگی در مدت مشابه سال گذشته ۱۹۸۰ نفر بودند که ۱/۳۱ درصد رشد داشته است. 

این آمار وحشتناک را بگذارید کنار تعداد مصدومین و مجروحینی که در حوادث رانندگی دچار نقص عضو یا بیماری مرتبط با حادثه رانندگی ‌شدند. افزایش قیمت اتومبیل به بالای ۳۰۰ درصد، این کالا را از کالای مصرفی به کالای سرمایه‌ای تبدیل کرده است. امروزه مردم رغبتی به سپرده‌گذاری در بانک‌ها و یا بورس ندارند. کافی است سرپناهی پیدا کنند و با پول خود از کارخانه‌های تولید اتومبیل وطنی ماشینی خریده و نگهداری کنند. ۳۰۰درصد افزایش قیمت، در کدام سرمایه‌گذاری به دست می‌آید؟ برای نمونه، نگارنده سه سال پیش یک دستگاه وانت نیسان از نمایندگی، البته با قیمت آزاد به مبلغ ۸۳ میلیون تومان خریداری کردم، طی این مدت تقریبا اکثر قطعات آن را به علت نامرغوب بودن تعویض کردم. در سال نخست که مثلا ماشین از گارانتی برخوردار بود هر قطعه‌ای که نیاز به تعمیر یا تغییر پیدا می‌کرد نمایندگی به بهانه‌های مختلف شامل گارانتی نمی‌دانست حتی لاستیک‌ها را مجبور شدم تعویض کنم.

 وسایل گازسوز را هم تعویض کردم وسیله‌ای که باید راحت جانمان می‌شد طی این مدت قاتل وقت و سرمایه شده است. وقتی به تعمیرکار گفتم این چه وسیله‌ای است که ۸۳ میلیون بابت آن پول دادم و این همه هزینه تعمیر و تعویض شده است؟ راحت گفت همین الان ۲۵۰ میلیون تومان بابت ماشین می‌پردازم. جناب وزیر پذیرش مسوولیت کیفیت خودرو کافی نیست. مسوولین کشور صنعت دردانه خودروی کشور راهی به دهی نمی‌برد. ممنوعیت ورود ماشین خارجی به بهانه کمک به تولید خودروی داخلی بدون نظارت بر کیفیت تولید همراهی با متقلب و متخلف است که وقت و سرمایه ملی را هدر می‌دهد، کافی است به پرونده مفاسد اقتصادی چند قطعه‌ساز توجه کنید. وقتی می‌گویند مافیای خودرو، این پرسش مطرح می‌شود که پدرخوانده این مافیا کیست؟ شرکت‌های خودروساز که میلیاردها میلیارد ضرر انباشت دارند اما باز هم به تولید ماشین ضررده بی‌کیفیت ادامه می‌دهند یا قطعه‌سازان عمده که صدها قطعه‌ساز کوچک را ورشکسته کردند و بی‌رقیب به یغماگری مشغولند. 

این پدرخوانده‌ها چه قدرتی دارند که هر زبان و قلمی که به نقد آنان بنشیند را می‌برند و می‌شکنند، حال که مقام رهبری به موضوع توجه نمودند و اعلام داشتند که کیفیت خودرو خوب نیست، مردم ناراضی‌اند و حق با مردم است بیایید به این صنعت ضررده اجازه دهید مدتی استراحت کند و جلوی ضرر را از هر جا که بگیرید منفعت است. مجوز واردات خودرو را صادر کنید، اجازه دهید وارد کنندگان خودرو ارز مورد نیاز خود را از صادرکنندگان کالاهای صادراتی تامین کنند. شرایط صادرات محصولاتی مانند فرش، پسته، خرما، زعفران و کالاهای معدنی را آسان کنید و اجازه دهید واردکنندگان خودرو ارز مورد نیاز خود را از صادرکنندگان محصولات تولیدی صادراتی ایران تامین کنند. حرکتی به بازار محصولات وطنی بدهید و طی این مدت هم منتظر بمانیم که جناب وزیر صمت نظریات کارشناسان را برای نهایی کردن پیش‌نویس نحوه تولید خودرو و برطرف کردن ضعف‌های مزمنی که از ابتدای مونتاژ اتومبیل در ایران گرفتار آن بوده‌ایم تهیه کند. 

و‌الا چند روزی حال و هوای رسانه‌ها بعد از نارضایتی رهبری پیرامون کیفیت خودروهای تولیدی داغ است و قطعه‌سازان هم که حاشیه امن دارند و خودروسازان هم که علاوه بر حاشیه امن از حمایت بی‌دریغ پیدا و پنهان نهادهای قدرت برخوردارند و منتظر می‌مانند تا این موج برخاسته از نارضایتی مردم برطرف شود و سپس آش همان و کاسه همان و دوباره مرگ و میر جاده‌ها، دوباره تولید خودروی بی‌کیفیت، دوباره ضرر انباشت و دوباره و چند باره حسرت از داشتن خودرویی در حد متوسط جهانی، از آن طرف اداره مالیات هم راضی از قیمت‌گذاری میلیاردی ماشین‌های بی‌کیفیت مشغول تدوین دستورالعملی که اگر مالیات سالانه خودروی میلیاردی خود را نپردازید، اجازه حرکت نخواهید یافت، ابر و باد و مه و خورشید و فلک درکارند تا در بر همان پاشنه‌ای بچرخد که بیش از نیم قرن چرخیده و حسرت خودروی ملی با کمترین استاندارد حتی در سطح آسیا نه جهانی.

نعمت ‌احمدی *حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری