افزایش ۳۰ درصدی قیمت خودرو با تعرفه های جدید

چندی است با مسدود شدن ثبت سفارش خودروهای وارداتی قیمت این خودروها در داخل کشور رشد فزاینده‌ای داشته است، تا جایی که برخی از این خودروها تا ۲۵ میلیون تومان افزایش قیمت را هم به خود دیده‌اند. با توجه به شواهد و قرائن به نظر می‌رسد این روند همچنان ادامه خواهد داشت. اما سوال اینجاست چرا بر قیمت خودروهای وارداتی نظارتی صورت نمی‌گیرد و این افزایش قیمت‌ها قرار است تا کجا ادامه یابد؟

در این زمینه پای صحبت‌های سعید مدنی، مدیرعامل پیشین گروه خودروسازی سایپا و مشاور وزیر صنعت،معدن و تجارت نشسته است. وی در این گفت‌وگو می‌گوید: «اگر تنها با تعرفه بخواهیم از تولید داخل حمایت کنیم، راه به جایی نخواهیم برد.»

متن کامل این گفت‌وگو از نظرتان می‌گذرد.

به‌عنوان سوال اول می‌خواستم نظرتان را در جایگاه یک کارشناس درباره بازار خرید و فروش خودروهای وارداتی بدانم. همان‌طور که مستحضرید، در ماه‌های اخیر رکورد قیمت فروش خودروها به محصولات وارداتی اختصاص یافته است.

به دلیل مسدود شدن ثبت سفارش و عدم ترخیص خودروهایی که قبلا ثبت سفارش شدند و الان نمی‌توانند از گمرک ترخیص شوند، تغییراتی در قیمت‌ها اتفاق افتاده است که البته این تغییرات تحت تاثیر پیش‌بینی‌های تعرفه هم قرار دارد. یعنی با توجه به اینکه احساس می‌شود تعرفه‌ها قرار است افزایش یابد، این احساس از هم‌اکنون اثرش را روی قیمت‌ها گذاشته است. اما بخشی از افزایش قیمتی که روی خودروهای خارجی داشتیم، مربوط به افزایش نرخ ارز است. البته قبلا به مقدار خیلی کمتر اتفاق افتاده بود و بعد از افزایش نرخ ارز مجدد تاثیر خود را روی بازار خودرو گذاشت. منتها مسدود کردن ثبت سفارش‌ها و جلوگیری از ترخیص خودروهایی که در گمرک وجود دارند که البته بنده از آمار دقیق آن اطلاعی ندارم، باعث شده خود به خود تعادل بین عرضه و تقاضا در بازار خودرو به هم بخورد و شایعاتی مبنی‌بر بالا رفتن نرخ تعرفه‌ها هم به عدم تعادل دامن زده و خودبه‌خود باعث افزایش قیمت خودروهای وارداتی شده است.

چرا در بازار خودروهای خارجی و وارداتی، اینقدر بی‌سامانی وجود دارد و نظارت خاص و دقیقی بر قیمت‌ها و بازار خرید و فروش آن صورت نمی‌گیرد؟ دستگاه متولی در این زمینه کیست و چرا مسئولیت خود را اجرا نمی‌کند؟

این مشکل فقط در بازار خودرو وجود ندارد. اصولا در خیلی از مسائل دیگر حتی به جز خودرو هم دارای ثبات قوانین و مقررات نیستیم و تحت فشار جناح‌های مختلف یا افراد و جریان‌های مختلف یا هر چیزی شبیه این، ما مرتب قوانین‌مان را تغییر می‌دهیم. شما اگر قوانینی را که در کشورهای پیشرفته وجود دارد ببینید، متوجه می‌شوید که ۵۰ سال پیش هم همان قوانین را داشتند و الان هم همان است و تنها تغییرات جزئی متناسب با گذشت زمان در این قوانین اعمال می‌شود. ولی در ایران به این شکل نیست؛ یک قانون را مدتی وضع و پس از گذشت مدتی باز ممنوع می‌کنند.

بنده به خاطر دارم حدود ۲۰ یا ۲۵ سال پیش وزارت صنایع قوانین و ضابطه‌هایی برای واردات خودرو داشت که خودروهای وارداتی حتما باید خدمات پس از فروش داشته و قطعات یدکی را تا ۱۰ سال تامین کنند و به هر کسی نمی‌دادند و باید نمایندگی خاصی از آن تامین‌کننده خارجی می‌داشتند. اما بعد از گذشت مدتی، یک دفعه می‌آیند همه چیز را باز تغییر می‌دهند، تا حدی که طبق تغییرات صورت‌گرفته هرکسی می‌تواند خودرو وارد این کشور کند، آن هم به بهانه اینکه خودرو‌های داخلی کیفیت ندارند و قیمت‌شان بالا است و ما می‌خواهیم فضای رقابتی ایجاد کنیم. طبیعتا در این فضای رقابتی یک‌سری مجوزهایی داده می‌شود که هر کسی می‌تواند خودرو وارد کند. ما آدمی داشتیم که دو خودرو وارد کرده، بعضی‌ها پنج خودرو و نمایندگی‌های اصلی هم بیشتر وارد می‌کردند. این اوضاع و برخوردهای اینچنینی با قوانین و بخشنامه‌ها و برخورد موضعی و مقطعی با قوانین عواقبش این خواهد شد که ما با یک بازار بی‌سر و سامانی مواجه می‌شویم که هر کسی بدون ضابطه مشخصی می‌تواند هر نوع خودرویی را وارد کشور کند. طبیعتا این خودروها فردا نیاز به قطعات یدکی و خدمات دارند. برای همین گروه دیگری می‌آیند که اوضاع قبلی‌ها را سر و سامان بدهند و بلافاصله جلوی ثبت سفارش‌ها را می‌گیرند. تمام این مشکلات از بی‌ثباتی قوانین، آیین‌نامه‌ها و بخشنامه‌ها در داخل کشور است.

 اگر قرار است این امر را رفع و رجوع کنیم و براساس سیاست‌های کلان از صنعت داخلی حمایت کنیم و قصد داریم این حمایت‌ها ادامه‌دار باشد، باید پذیرفت که فقط با تعرفه نمی‌توان این حمایت‌ها را انجام داد. شاید حتی اگر تعرفه‌ها را خیلی پایین هم بیاورید، ولی وقتی با شرط و شروط برای واردات خودرو مجوز ندهید، فایده‌ای نخواهد داشت.

کشوری مانند چین اجازه واردات خودرو به صورت پیش‌ساخته (CBU) را نمی‌دهد و می‌گوید هر کس می‌خواهد خودرو وارد کند بیاید و همان خودرو را در کشور من تولید کند و با ۴۰ درصد تولید داخل اجازه واردات می‌دهد. دولت قدرت دارد و می‌تواند از این قدرت استفاده کند، چراکه تنها با سیاست‌های تعرفه‌ای و محدود کردن واردات نمی‌توان از تولید داخل حمایت کرد. اگر روی قانون موجود در کشور کاملا کار کرده باشیم و سیاست‌های آتی صنعت خودرویی‌مان را بدانیم و بتوانیم این قوانین را برای مدت طولانی مستمر و ثابت نگه داریم، یعنی قوانین ما باثبات باشد، قطعا کمتر دچار چنین بحران‌هایی می‌شویم.

درباره این پرسش‌تان که کدام نهاد یا سازمان متولی نظارت است هم باید بگویم وزارت صنایع دستگاه متولی نظارت است و خودش هم مجوز واردات صادر می‌کند، اما قیمت‌گذاری شامل همه خودروها نمی‌شود و وزارت صنایع تنها روی خودروهای داخلی قیمت‌گذاری می‌کند و قیمت خودروهای خارجی تابع عرضه و تقاضا است، لذا نمی‌توان سقف مشخصی برای قیمت خودروهای خارجی و وارداتی در نظر گرفت.

اخباری در رابطه با اینکه قرار است روی دستورالعمل واردات خودرو اصلاحاتی انجام شود، وجود دارد. از نظر شما این اصلاحات باید به چه شکلی باشد که شاهد چنین اوضاع نابسامانی روی قیمت خودروهای خارجی نباشیم؟ ضمن اینکه از صنعت خودروسازی داخلی نیز حمایت شود؟

باید دید اصلاحات در صنعت خودرو قرار است با چه ‌انگیزه‌ای انجام شود. باید بدانیم ما واقعا می‌خواهیم درهای کشور را به روی خودروهای خارجی باز کنیم یا اینکه ورود آن را محدود کنیم؟ یا می‌خواهیم از صنعت داخلی حمایت کنیم! اینها بخشنامه‌هایی است که بستگی به سیاست‌های کلان کشور دارد. الان صحبت از این است که می‌خواهیم از صنعت داخلی حمایت کنیم، ولی این حمایت به تنهایی اتفاق نمی‌افتد؛ یعنی شما هر قوانین و مقرراتی را برای واردات خودرو وضع کنید، به هر حال چه قیمت خودرو بالا برود و چه پایین بیاید، طیف وسیعی در کشور وجود دارند که می‌توانند این قیمت‌ها را به اصطلاح تاب آورده و بخرند.

طبقاتی که دارای درآمد مالی خوبی هستند، اختلاف قیمت ۳۰ تا ۴۰ میلیون تومان هم برایشان تفاوتی نمی‌کند. ولی آیا این امر کمکی به توسعه صنعت خودروی ما می‌کند؟ باید گفت خیر. به نظر من سیاست‌های تعرفه‌ای دردی را دوا نمی‌کند، چراکه خودروهایی که در داخل کشور تولید می‌شوند، ارزان‌قیمت هستند و قطعا برای توده و عموم مردم یعنی طبقات پایین و متوسط جامعه تولید می‌شوند.

خودروهای خارجی عمدتا خودروهای بالای ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیون تومان هستند که با محدود کردن اینها نمی‌توان از صنعت داخلی حمایت کرد. برای حمایت از صنعت داخلی باید حتما قراردادهایی که با خارجی‌ها می‌بندیم - که عمدتا هم قراردادهای خوبی است چه در زمینه صادرات چه تکنولوژی و...- پایش شود. متاسفانه ما قراردادها را پایش نمی‌کنیم و چون پایش نمی‌کنیم، آنها هم هر کاری بخواهند می‌کنند؛ تولید می‌کنند، اما دانش فنی را منتقل نمی‌کنند و ساخت داخلی را بالا نمی‌برند.

اگر ما اینها را کاملا تحت کنترل بگیریم و به شرکت‌هایی مانند پژو، رنو و... که در ایران هستند بگوییم باید ۳۰ درصد از تولیداتی را که تولید می‌کنید از همان ابتدا برای صادرات کنار بگذارید و از روز اول باید با ۴۰ درصد ساخت داخلی آغاز به کار کنید تا قطعه‌سازان ما هم رشد پیدا کنند یا روش‌های تحقیق و توسعه را به ما یاد بدهید، کم‌کم خودروی تولیدی خود ما هم از نظر کیفیت و طراحی رشد خواهد کرد و خود به خود رقیب خودروهای خارجی می‌شود، ولی اگر این طرف را رها کنیم و از آن طرف هم تنها با تعرفه بخواهیم از این صنعت حمایت کنیم، راه به جایی نخواهیم برد!

ارزیابی شما از روند گرانی خودروهای خارجی چیست؟ به نظرتان این افزایش قیمت‌ها تا کجا ادامه خواهد داشت؟

قیمت‌ها به تعرفه‌ای که مصوب خواهد شد بستگی تام دارد. دولت پیشنهاد تعرفه خودروهای وارداتی را به هیات دولت برده و اگر هیات دولت بخواهد تعرفه‌ها را افزایش دهد، به تبع آن قیمت‌ها از وضعیت موجود نیز بیشتر شده و روند افزایشی خواهد داشت. یعنی قیمت برخی از خودروها حدود ۱۵ تا ۱۶درصد بالاتر رفته و احتمال اینکه در مجموع تا ۲۵ یا ۳۰ درصد افزایش یابد هم وجود دارد. اگر خودرویی ۲۰۰ میلیون تومان بوده، الان به ۲۳۵ میلیون رسیده که حدود ۱۵ درصد افزوده شده و اگر قیمت‌ها بالا‌تر رود، احتمال اینکه از همان ۲۰۰ میلیون ابتدایی با ۲۵ تا ۳۰درصد به ۲۵۰ یا ۲۶۰ میلیون تومان هم برسد وجود دارد؛ یعنی ممکن است قیمت‌های فعلی ۱۰ تا ۱۵ درصد دیگر هم افزایش یابد.

به نظرتان این افزایش قیمت‌ها به جیب چه کسانی رفته و چه کسانی متضرر خواهند شد؟

به هرحال بخشی از افزایش قیمت‌ها، هزینه‌های قیمت دلار است، بخشی هم مربوط به تعرفه‌هاست که به جیب دولت می‌رود و بخشی هم که جزء حاشیه سود تولید‌کننده خارجی است و درصدی از قیمت تمام‌شده را می‌گیرد و درنهایت به جیب وارد‌کننده خواهد رفت. به هر حال وارد‌کننده زیان نمی‌کند. ضمن اینکه دولت هم بابت تعرفه‌ها و پول گمرک و تغییر نرخ ارزی که می‌گیرد، درآمدش بالا می‌رود. وارد‌کننده هم که حاشیه سودش بیشتر خواهد شد، لذا تنها زیان‌کننده مردم هستند. همان‌طور که گفتم، دلیل این امر نوسانی بودن قیمت‌ها و عدم ثبات قوانین است.

به‌عنوان کسی که در گذشته مدیرعامل یکی از دو شرکت بزرگ خودروساز در ایران بودید، به نظرتان افزایش قیمت خودروهای وارداتی روی قیمت خودروهای داخلی هم تاثیر‌گذار است؟

قیمت خودروهای وارداتی روی قیمت‌های داخلی و خودروهای اصلی تیراژ بالا مانند خودروهای پژو و پراید تاثیر چندانی نخواهد داشت. ولی آن بخشی که مربوط به تعرفه‌ها و واردات قطعات می‌شود یا آن بخشی که مربوط به قیمت دلار است بالا می‌رود؛ یعنی خودروی مونتاژ داخلی اگر ۱۲ هزار دلار ارز برایش بوده و نرخ دلار مثلا ۳۰۰ تومان افزایش داشته است، فقط بابت همین قضیه افزایش نرخ دلار، قیمت تمام‌شده خودرو نیز افزایش می‌یابد. اما روی قیمت خودروهای پرتیراژ تاثیر چندانی ندارد، چراکه شورای رقابت جلوی افزایش احتمالی آن را می‌گیرد.